Edebiyat'ın Sosyolojisi
Edebiyat Sosyolojisi bu gün Türkiye'de geçen yılların yapılmamış çalışmaları dolayısıyla sosyolojinin çok geriden gelen bir alt kolu olarak durmaktadır. Yapılan çalışmaların eksikliği ve üniversitelerin bu dala ait dersler vermemesi Türkiye'de edebiyat sosyolojisinin gelişimini engellemiştir. Fakat bu eksiklik edebiyat sosyolojisinin önemli olmadığı anlamına gelmemelidir. Aksine edebiyat sosyolojisi üzerinde yoğun bir biçimde durulması gerekilen dallardan biridir.
Edebiyat bir toplumun bilinç tarihidir. Daha genel bir tanımla edebiyat, duygu ve düşüncelerini nev'i şahsına münhasır bir biçimde işlenmesi, kağıda dökülmesidir. Edebiyatın en güzel tarafı belki de bu güne kadar ilerleyerek gelmesinin temel sebebi kendisine olan yaklaşımlara izin vermesidir. Haz almak amacıyla başlayan bu serüven daha sonra işin estetik boyutunu doğurmuştur.
Edebiyatın toplum için olduğunu, toplum olmadan edebiyatın olmayacağını basit bir çıkarımla elde edebiliriz. Sonuçta tüm bilimler insanlar için, tüm yaklaşımlar daha iyi bir yol bulmak, insanı o konuda tatmin etmek, daha doğrusu o konuda muradına erdirmek içindir. Edebiyat da bu amaçla yola çıkmış ve asırlardır bu görevini yerine getirmiş, getirmeye de devam edecektir.
Edebiyat toplum içindir dedik. Daha doğrusu küçülterek ele alırsak insan içindir. Sosyoloji de toplum içindir. İki alanın ortak paydası insan olduğu için aklımıza direk olarak edebiyat ve sosyoloji nasıl bir biriyle bağdaşır sorusu gelebilir.
Eserler bir toplumun içinde yaşadığı durumu, geçmişini, bu gününü, olan biteni ayrıntılı bir biçimde ortaya koyar. Bu kimi zaman psikolojik bir tahlili kimi zaman ise siyasi olayları da aktarabilir. Özellikle romanlar belirtilen konularda yoğun bir biçimde materyal sunan eserlerdir. İşte edebiyat sosyolojisi bu durumda ortaya çıkar. Köksal Alver'in ayrıntılı olarak söylediği gibi " edebiyat-toplum ilişkisi ve bağını merkeze akarak bu ilişkinin tüm boyutlarını araştıran edebiyat sosyolojisi de edebiyata değişik bir pencereden bakma girişimidir. Edebiyatın birikimi ile toplumsal durumları tahlil etme, edebiyatı izlek alarak sosyolojik analize varma çabasına denk düşer edebiyat sosyolojisi" (syf 8)
Edebiyatın sosyolojisi yapma gereksinimi toplumu farklı yönden açıklamaya çalışırken edebiyata da farklı bir yaklaşımı kendisiyle birlikte getirmiştir. Çünkü "Bir toplumun üyesi olan, belli bir toplumsal ilişki ve iletişim ortamında kimliğini ve dilini bulan yazarın varlığı, edebiyatın sosyolojik okumaya imkan tanıdığını göstermektedir. Çünkü edebiyat kendi başına var olamamaktadır; onu yazan bir el, ona konuşan bir dil gerekmektedir. Her iki faktör de doğrudan toplumsal ortam ile ilgilidir."(syf 13)
Köksal Alver Editörlüğünde hazırlanan Edebiyat Sosyolojisi bir eksikliği kapatır niteliktedir. Daha önce yine editörlüğünü yaptığı Edebiyat Sosyoloji İncelemeleri eseriyle Türkiye'de edebiyat sosyolojisinin gelişimine katkıda bulunmuş kişilerden biridir.
Editörlüğünü yaptığı Edebiyat Sosyolojisi kitabında 16 makale bulunmaktadır. Bunlardan 2 tanesi kendisine ait olup edebiyat sosyolojisine giriş niteliğindedir. Bu makaleler sırasıyla şöyledir:
Köksal Alver Edebiyatın Sosyolojik İmkanı
Ahmet İnam Edebiyat Gönül Kürede
Travor Noble Sosyoloji ve Edebiyat
Guy Michaud Bir Disiplin Olarak Edebiyat Sosyolojisinin Kurulması
Robert Escarpit Edebiyat Sosyolojisi
Leo Lowenthal Edebiyat Sosyolojisi Üzerine
Alan Swingewood Edebiyat Sosyolojisine Yaklaşımlar
Francis E. Merril Edebiyat Sosyolojisi
Mustafa Kemal Şan Edebiyat Sosyolojisinin Tarihinden Basamaklar
Wendy Griswold Edebiyat Sosyolojisinde Son Gelişmeler
Ertuğrul Aydın Edebiyat Sosyolojisi ve Karşılaştırmalı Edebiyat Bilimlerinin Görev ve Öncelikleri
Kurtuluş Kayalı - Türkiye'deki Edebiyat Sosyolojisinin Önündeki Önemli Açmazlar Üzerine Bazı Düşünceler
Türkan Erdoğan Türkiye'de Edebiyat Sosyolojisinin Gelişimi Üzerine Düşünceler
Sezai Coşkun Edebiyat Sosyolojisi Araştırmaları İçin Bir Yöntem Denemesi
Nurullah Çetin Bir Türk Edebiyatı Sosyolojik Tasarımı
Köksal Alver Sosyolojik Eleştiri: Sosyolojik Okumaya Giriş
Kitap üç bölümde toplanan bu makalelerden oluşmaktadır. Birinci bölüm edebiyat sosyolojisine giriş niteliğinde olup Alver'in dediği gibi "edebiyatın sosyolojik imkanı" nasıldır, ne şekilde olur üzerinden hareketle başlar. İkinci bölüm edebiyatın sosyolojisi nasıl yapılmış, tarihinde kimler var, temel dayanakları üzerinden hareketle oluşturulmuş, çeviri makalelerle desteklenmiş olan bölümdür. Üçüncü bölümde ise edebiyat sosyolojisinin yöntem ve metodları üzerinde durulmuştur. Eser bir eksikliği kapatır nitelikte olup, yapılacak çalışmalar için de iyi bir kaynak olma niteliğindedir.
Edebiyat Sosyolojisi
Editör: Köksal Alver
Hece Yayınları
Yazar: Bilal CAN - Yayın Tarihi: 28.03.2012 14:44 - Güncelleme Tarihi: 22.11.2021 23:48