FNSS ve 25 Yılın Hikâyesi 1990-2015, Bilim, Sabri ÜNAL

FNSS ve 25 Yılın Hikâyesi 1990-2015 yazısını ve Sabri ÜNAL yazarına ait tüm yazıları Kitaphaber.com.tr sitemizden okuyabilirsiniz.

FNSS ve 25 Yılın Hikâyesi 1990-2015

06.12.2021 09:00 - Sabri ÜNAL
FNSS ve 25 Yılın Hikâyesi 1990-2015

Türk Savunma Sanayinde faaliyet gösteren özel sektör firmaların tarihi ülkemizdeki pek çok ilk gibi sayın müteveffa Cumhurbaşkanımız Turgut Özal ve onun hususi gayretleri ile başlar.

Türk Savunma Sanayisinde faaliyet gösteren firmaları muhtemelen 5 gruba ayırabiliriz.[i] İlk gruba MKE gibi kanunla kurulmuş, çeşitli üretim tesislerini bünyesinde barındıran dev kamu kuruluşları girer. Bir dönem MKEK adı altında toplanmış bu firmalar en son 2021 yılında MKE anonim şirketi olarak yeniden yapılandırılmıştır.[ii] Bu ilk gruba giren bir diğer firma olarak 2018 yılında kurulmuş olan ASFAT (27 askeri fabrika ve 3 askeri tersaneyi bünyesinde barındırır[iii]) sayılabilir. İkinci grup şirketler Türk Silahlı Kuvvetlerini Güçlendirme Vakfı bünyesinde yer alan ve yine görece kamu şirketi olan ve tarihleri 1970'li ve 1980'li yıllara dayanan TUSAŞ/TAI, ASELSAN, HAVELSAN, ROKETSAN, ASPİLSAN ve İŞBİR firmalarını sayabiliriz. Bir dönem bu firmaların Holding çatısı altında toplanması gündeme gelse de bir türlü gerçeğe dönüşememiştir. Üçüncü gruba yabancı ortaklıklı veya çok ortaklı büyük özel sektör firmaları girebilir. Bunlar arasında FNSS, BMC, OTOKAR sayılabilir. Dördüncü gruba diğer özel sektör firmaları dersek (NUROL MAKİNA, BAYKAR TEKNOLOJİ ve KATMERCİLER buna örnek olarak gösterilebilir), en son grup KOBİ diyebileceğimiz küçük firmalar sayılacaktır.

Türk Savunma Sanayi firmalarının çeşitli dönemsel yayınları bulunmaktadır. Bunlar genelde 3 aylık dergiler veya faaliyet raporları veya kataloglar şeklinde basınla paylaşılmaktadır. Bunlar içinde ulaşılması en son olan gruba ise belli yıllarda yayımlanan hatıra kitaplar girer.

* * *

FNSS 25 Yılın Hikâyesi 1990-2015 bir hatıra kitap. 2015 yılında FNSS tarafından Ankara'da yayımlanmış. Kitapta başta Genel Müdür ve CEO olarak K. Nail Kurt, Yayın Koordinatör olarak İnan Güven ve Haluk Bulucu, Araştırma ve Metin Yazarı olarak Kemal Güzelsin ve Fotoğraflarda Egemen Düzgün, Erdal Baydaş, Serdar Kaplan, Tansel Koturoğlu, Tolga Sipahi, Ümit Kartav isimleri emek vermiş isimler olarak ön plana çıkıyor. Kalınca bir kuşe kâğıda basılmış olan kitap, Ansiklopedik boy ve 460 sayfa. Fiziki olarak orta ağırlıkta olan kitaba erişmek için sahaf sahaf dolaşmanız veya internetteki meşhur bir sahaf sitesini ziyaret etmenizden başka bir temin yolu maalesef görünmüyor.

Her kitapta bilgi bulunabilir ama birincil ağızlardan Savunma Sanayi ile ilgili bilgi bulunan kitap bulmak gerçekten imkânsıza yakın. Kitap, FNSS ile ilgili gerçekleri birincil ağızdan meraklılarına ulaştırıyor. Bunu yaparken de reklam diline mahkûm olma hatasına düşmüyor. İtiraf etmek gerek ki sırf içindeki resimler için bile kütüphanenizde bulundurmak isteyeceğiniz bir eser.

Giriş yazısından öğreniyoruz ki FNSS Türkiye'nin ilk özel savunma sanayi şirketidir.[iv] Peki, bu nasıl gerçekleşmiştir derseniz kitabın ilk bölümü olan "Türkiye'de Savunma Sanayinin kuruluşu, ZMA (Zırhlı Muharebe Araçları) Projesi ve FNSS'nin Doğuşu" bölümünü iyi okumak gerekiyor.

Birinci bölümden çıkartabileceğimiz derslerin başında Savunma Sanayii'nde kritik önemin yerli üretimin olduğunu söyleyebiliriz. ZMA projesi için yerli üretim şartı ortaya koyan dönemin SSM (Bügün Savunma Sanayi Başkanlığı) önüne 3 firma tarafından teklif sunuluyor. Teklife çağrı dosyasına cevap veren 3 firmanın içinde FNSS (FMC-Nurol JV) en iyi teklifi veriyor ve "Karşılaştırmalı Araç Testinde" rakiplerinin önünde tamamlayıp "ilk müzakere hakkı"nı kazanıyor. Rakip olan firmalardan bir diğeri GNK Defence ve Koç Holding ortaklığı olup İngiliz tasarımı Warrior aracıyla katılıyor. Ercan Holding ve KMV ortaklığı ACV-PUMA isimli hiç üretim şansı bulmamış ve tareti olmayan bir araç ile projeye katılıyorlar. Genelde PUMA denince daha sonradan KMW-Rheinmetal'in ürettiği AIFV aracı akıllara geliyor fakat karıştırılmaması gerekiyor ki bu iki aracın isim benzerliği dışında bir benzerliği yok.[v] Bir diğer önemli not da Sayın Cumhurbaşkanı Turgut Özal'ın projenin gerçekleşmesi için ortaya koyduğu irade. "Müzakerelerde zaman zaman kopmalar oldu ve uzun aralar verildi. Müzakerelere ne zaman dönüleceğinin belirsiz olduğu bir dönemde, devreye Turgut Özal girdi. Önce FMC'nin Ankara'daki Yönetim Kurulu Başkanı Bob Mallot'u daha sonra SSM Müsteşarı Vahit Erdem'i arayıp müzakerelerin tekrar başlamasını sağladı."[vi]

Peki, lisanslı bir ürünü bir ülkede nasıl üretirsiniz? Özellikle bu ürün Zırhlı Muharebe Aracı gibi karışık bir sistem olup daha önce hiç hedef ülke tarafından üretilmediyse ve savunma sanayii yok denecek kısıtlı bir bilgi birikimine sahip ise? Kitabın ikinci bölümü "1990-1995; Lisanslı ZMA'yı Ögrenme Süreci, Hazırlıklar Başlar ve Perde Açılır" tam da bu soruya cevap verecek şekilde detaylı bilgiler ve döneme ait hiçbir yerde yayımlanmamış görseller içeriyor.

Bölümden çıkartılabilecek bir ders varsa, SSM'nin ortaya koyduğu yerlilik şartı sebebiyle alt sistemlerde yerlileştirme yani yerel olarak Türkiye'de üretilmesi yoluna gidiliyor. Lakin bu yola çıkılırken hazır bir altyapı olmadığı için bir nevi KOBİ dediğimiz firmalar "Yan Sanayi Oluşturmak" amacıyla bir nevi yeniden eğitiliyor, sertifiye ediliyor ve sıradan üretici olmaktan "alt yüklenici" olma seviyesine getiriliyor. ZMA projesi başladığında var olmayan yerli katkı oranı %73 oranına kadar çıkıyor. Bu başarının sonunda bir dönem çok sınırlı olan alt yüklenici sayısı sadece Ankara OSTİM'de 200 firmaya ulaşıyor ve bu sadece 6 yılda gerçekleşiyor.[vii] Yerlileşme hareketine katkı veren firmaların başında Tiryakioğlu geliyor ve ZMA'daki ilk yerli parça olan Alüminyum döküm dirsek'i üretip teslim ediyor.[viii] Diğer adı anılmadan geçemeyeceğimiz firmalar olarak Nurol Makina (Şimdi kendisi de bir kara araçları üreticisi olarak karşımıza çıkıyor), Parsan, Hema Dişli, Müsan ve Kale Radyatör sayılabilir.[ix]

Bölümden ders kitaplarına girmesi gerekecek kadar büyük iki konu daha bulunuyor ve bu konular "Sözleşme Yönetiminde Dersler: 1 ve 2" altında anlatılıyor. ZMA için üretim devam ederken "Zırh Delindi" dedikoduları çıkıyor ve kaçınılmaz olarak konu politize oluyor. ZMA projesi tüm üretimleriyle birlikte iptal edilme riski altına giriyor. Sonra bu iddiaları bir kesin sonuca bağlamak için zırh plakaları ABD'de test ediliyor ve geçer not alıyor.[x] İkinci konu ise bundan daha karışık ve burada bu tanıtım yazısının sınırlarını aşacak bir tartışma olduğu için konuyu uzmanların görüşüne bırakıyor ve meraklı okurları kitaba yönlendirmeyi tercih ediyorum.

Üçüncü bölüm 1995-2000 yılları arasını kapsıyor ve "Değişim Sancısı, Gelecek Kaygısı" alt başlığını taşıyor. FNSS ilk ihracat denemelerini Kuveyt ve Malezya ile yapmış olsa da ilk ihracat başarısını 133 ZMA ile Birleşik Arap Emirliklerine gerçekleştirir. Araçlar BAE tarafından "Dhabyan" (Çöl Ceylanı) olarak isimlendirilir.[xi]

Dördüncü bölüm 2000-2005 yılları arasını kapsıyor ve "FNSS'nin 21'nci Yüzyıl Atağı" alt başlığını taşıyor. FNSS'nin dış pazardaki başarısının ardından yeniden iç pazara yöneliniyor ve ilk parti 1698 adetlik araca ilave olarak 551 adetlik bir sipariş daha TSK'dan alıyor. Burada önemli olan konu ise istenen araçların önceki araçlara ilave olarak istenen değişiklikler o boyuttaki aracı genişletip uzatmak kaçınılmaz oluyor ve güç grubu da değişiyor. İlaveten yan zırhlar daha kalın hale getiriliyor ve mayın koruması artırılıyor.[xii] Bu dönemde gerçekleşen bir diğer ihracat başarısı ise Malezya'ya 211 Adnan (ZMA) ihracatı oluyor. Bu başarının arkasında FNSS firmasının yoğun gayretleri yanında dönemin başbakanı Necemettin Erbakan'ın da lobi faaliyetleri kitapta anılmadan geçilmiyor.[xiii] İlaveten FNSS'nin lisanslı ZMA aracından ürün geliştirme başarısı olarak Akıncı ZMA firmanın ürün geliştirme örnekleri arasında sayılmaya değer. Bu ürün Malezya ve Suudi Arabistan tarafından tercih edilir.[xiv]

FNSS'nin ihracat başarıları ve iç pazardaki şanssızlıkları bunlarla bitmiyor. Biz sadece kitabın kabaca giriş bölümlerini özetlemeye çalıştık. Kitabın diğer bölümleri şu şekildedir: 2005-2010; Çıkış ve Yeniden Doğuş, 2010-2015; Ar-Ge Merkezi, Modernizasyona Devam ve PARS Mucizesi, 2015 ve Sonrası; Heyecan, Yenilik ve Büyümeye Devam. Ortak Girişim Mucizesi: FNSS, FNSS ve Gelecek.

Sonuç

FNSS genel ortaklık yapısını çok da bozmadan hem ülkemiz ekonomisine ve ülkemiz savunma sanayisine katkı vermeye devam ediyor. Umarım kitabın daha gelişmiş yeni baskıları gelir ve nice 25 yıllara, 30, 40, 50 yıllara daha FNSS'i yürürken görürüz.

Teşekkür

Kitabı hediye ettiğini düşündüğüm FNSS CEO'su K. Nail Kurt beye özellikle teşekkür ederim.

FNSS 25 Yılın Hikâyesi 1990-2015
FNSS
Araştırma ve Metin Yazarı: Kemal Güzelsin
Ankara, 2015.


Dipnotlar:

[i] Tamamen şahsi bir gruplama olup böylesi bir resmi gruplama sistemi bulunmamaktadır.

[ii] https://www.mke.gov.tr/tr/mke-kurumsal/sayfalar/24-07-2021-hakkimizda/, Son erişim: 10 Kasım 2021.

[iii] https://www.asfat.com.tr/kurumsal/hakkimizda, Son erişim: 10 Kasım 2021.

[iv] FNSS 25 Yılın Hikayesi, Ankara, 2015, Sayfa: 6

[v] Age, Sayfa 27.

[vi] Age, Sayfa 31.

[vii] Age, Sayfa 65.

[viii] Age, Sayfa 63.

[ix] Age, Sayfa 66.

[x] Age, Sayfa 67-74.

[xi] Age, Sayfa 122.

[xii] Age, Sayfa 135.

[xiii] Age, Sayfa 166.

[xiv] Age, Sayfa 158.


Yazar: Sabri ÜNAL - Yayın Tarihi: 06.12.2021 09:00 - Güncelleme Tarihi: 06.12.2021 17:11
883

Sabri ÜNAL Hakkında

Sabri ÜNAL

1982 doğumlu. Harran Ün. İlahiyat Fakültesi mezunu. 15 Temmuz gazisi. Özgür Yazılım ve kitapları seviyor. Ömür boyu öğrenci. Kitaphaber imtiyaz sahibi.

Sabri ÜNAL ismine kayıtlı 27 yazı bulunmaktadır.

Twitter Instagram YouTube Kişisel