Aile İçi İletişim, Düşünce, Merve YURTSEVER

Aile içi ilişkilerin yolunda gitmesinde iletişim olmazsa olmazdır. İnsanın olduğu her yerde çatışma kaçınılmazdır. Dolayısıyla hem uyumun sağlanması hem çatışmanın çözüme ulaştırılması için iletişim şarttır. Çocuğun ilk iletişimi ailesiyledir. Doğal olarak evlatlarımız iletişim kurmanın inceliklerini onlardan öğrenir, edindiği deneyimleri dış dünyaya yansıtır. Okul çağlarında sınıf içi uyumun, aile içi iletişimi kuvvetli çocuklarda çok daha sağlıklı olduğu görülür.

Beykent Üniversitesi'nden Vijdan Kocaman'ın, Çocuklarla İletişim Becerilerini Arttırma Yöntemleri üzerine yaptığı tez çalışmasında 4 okulu kapsayan bir anket düzenlemiştir. Çalışmasında; "Çocuğun var olan hafızasıyla ilgili kapasitesini etkileyen faktörlerden biri aile içinde sağlıklı iletişim, konuşma ve anlatma ortamının olmasıdır." sonucuna varmıştır. Ayrıca aile içi iletişimle duygusal zekânın da aynı oranda geliştiğini belirtmiştir. (KOCAMAN, 2006)

Ailede var olan kuşak çatışmaları, ergenlik döneminin getirisi isyankâr ruh halleri, çocuğun birey olarak kabul görmemesi, duygu ve düşüncelerin rahat ifade edilmemesi, baskın ve kendi dışında görüşleri kabul etmeyen ebeveyn davranışları iletişimi sekteye uğratan birçok unsurdan bazılarıdır.

Öncelikle çocuğun gelişiminde, kişiliğinde ve zekâsında aile içi iletişimin olumlu yönde etkileri olduğunu bilmek ebeveynlerin sabrını perçinleyecektir diye düşünüyorum. Bu düşünceden yola çıkarak iletişimin gerekliliğinden bahsetmek istiyor, özelliklerinin ve fonksiyonlarının bilinmesi ya da hatırlanması bu durumun bir nebze önüne geçebilir diye umuyorum.

TDK'de İletişim, duygu ve düşüncelerin, akla uygun şekilde başkalarına aktarılması, bildirim ve haberleşme olarak tanımlanır. Bu demek oluyor ki iletişim sayesinde insanlar diğer kişilerin düşünce ve durumlarıyla bağ kurar. Yani bireylerin birbirini anlamasındaki ana unsurdur. Böylece toplumun biçimlenmesindeki temel de iletişim yoluyla olur.

Aile içi sağlıklı iletişimin, aile içi düzenin sağlanmasının yanı sıra bireyin gelişimi ile toplumsal gelişim ve düzenin üzerinde doğrudan etkisi vardır. Toplumda çatışma, sapma gibi olumsuz eylemlerin alt zemininde aile içi sağlıksız iletişim yatmaktadır.

Aile, toplumun en küçük yapı taşı olduğuna göre toplum üzerine yansımaları kaçınılmazdır. Çocuğun ailede edindiği her deneyim, onun hayatın içindeki tepkilerini şekillendirir. Yaşanılan olumsuzluklara karşı nasıl ayakta durması gerektiğini, problemlerle baş etme yollarını, nasıl tavır takınması gerektiğini, paylaşmayı, mutluluğunu ifade edebilmeyi, yardım etmeyi de aile içi iletişimle öğrenir.

Çevrenize bakarsanız çok sayıda kişinin, çocuğunun ne kadar zeki olduğuna dair ispat çabalarına şahit olursunuz. Her ebeveyn IQ'su yüksek çocuğa sahip olmak istiyor ancak zekânın gelişiminde rol oynayan unsurlardan birinin sağlıklı iletişim olduğunun çok da farkında gözükmüyor. Zekânın oluşumuna bakıldığında %35'inin kalıtım yoluyla, %20'sinin hamilelik döneminde, %45'inin ise ailenin çocukla kurduğu iletişim ve çevresi ile muhatap olmasına göre geliştiği görülmektedir. Zekâ gelişiminin büyük oranı anne-baba tutumuyla oluşur. Onlara ayırılan zaman, davranışlarına gösterdikleri tepkiler, hissettiklerinin üzerinde konuşmak, uygun sosyal ortamlarda bulundurmak ve mutlaka dinlemek çocuğun IQ seviyesinin artmasında doğrudan etkilidir. İnsan zihni, sadece bireysel deneyimlerden değil, sosyal iletişimlerin etkisiyle de beslenir. (KALKINÇ, 2017)

Sanırım iletişimin en önemli unsurunun "dinlemek" olduğunu biraz açmak gerekir. Ergenlik dönemindeki çocuklar genellikle anne-babalarının onları anlamadıklarını düşünür. Esasen anlıyorlardır ama çocuklar bunu hissedemez. Genellikle ebeveynler de o yollardan geçtiği için bilgiç bir tavır takınıp, çocuğun o anki meselesinin geçici olduğu bilinciyle davranır. Oysa yapması gereken tek şey çocuğunu dinlemektir. Dinlemekten kasıt tabii ki, zihin okumaktan uzak, sadece işitmenin dışında anlamak için dikkate değer sergilenen bir eylemdir. Dinlendiğini hisseden çocukta birçok sorun zaten konuşurken çözüme ulaşır. Akıl vermeden, sorularla yönlendirilen bir dinleme eylemi sağlıklı iletişim demektir. Çocuk ancak dinlendiğini hissettiği takdirde anlaşıldığını hisseder. Ve bu yolla o da dış dünyadaki muhataplarını dinlemeyi öğrenir. Anne-babasının kendisini dinlemesiyle çocuk, değerli olduğunu hisseder ve anlaşıldığı duygusuyla rahatlar. O da çevresindeki kişilere değerli olduğunu hissettirmeyi bilir. Dinlenen çocuk, kendini daha iyi ifade etmeyi öğrenir. Bir derdi olduğunda; saldırganlık, ağlama nöbeti, hırçınlık gibi davranışlar yerine konuşarak çözebileceğini bilir. Kendine olan güveni artar. Anne baba ile olan bağı kuvvetlenir ve yaşadıklarının sonucunda çekinmeden onlara danışabilir. Dinlendiğini hisseden çocuk anne babasının da sözünü dinlemeyi ve onları saymayı öğrenir. Tüm bunlar sağlıklı iletişim demektir. Tek bir eylem ile çocuğun hayat başarısını bir adım yukarı taşımak mümkündür. İyi bir dinleyici olan birey, hem öğrencilik yıllarında hem de iş hayatında daima öne geçecektir.

Gerçek dışı bir dünyadan bahsediyorum hissine kapılmış olabilirsiniz. Zira herkesin çok yoğun olduğu, kapitalist sistem içinde kendini dinleyemediği bir zamanda, çocukları dinlemek zor gibi gelebilir. Esasen aile içinde sağlıklı iletişim olması hayatımızın her alanına yansır, tüm zamanlarımızı verimli ve kaliteli hale getirir. Evet, çocukların talebi bitmez. Sürekli onlarla ilgilenip, dinlemenizi isteyebilirler ama bunu bir düzene sokmak mümkündür. Düzenli yapılacak aile toplantıları bunun önüne geçecektir. Haftada bir gün, bir saati aile için ayırmak tüm haftayı dingin geçirmeye vesile olacaktır.

Oldukça telaşlı süren hayatlarımızı düşündüğümüzde; aile içi bağları oluşturup, kuvvetlendirmek aile toplantılarıyla mümkün hale gelecektir. Bu vesileyle aile fertleri birbirini daha iyi tanıma imkânı bulur. Çok fazla uyaranın olduğu, teknolojinin hızına yetişemediğimiz yenidünya düzeninde, farkına varamadığımız bir hızda çocukların alışkanlığı ve düşünceleri şekil değiştirebilir. Aile toplantıları vakit geç olmadan bunları fark edip önüne geçebilmek adına da fırsata dönüşür. Herkes zamanla birbirine uyumlu hale gelir. Çocuk kendini özgürce ifade etme imkânı bularak rahatlar. Dinlendiğini bilerek doyuma ulaşır. Hafta boyunca bir sıkıntısı olduğu takdirde, o an fırsat bulamasanız bile toplantıda onu dinleyeceğiniz bilinciyle problemi içinde büyütmez. Aksi durumun getirisi olumsuz davranışlar sergilemez. Ebeveynler ise sorumluluklarını yerine getirmenin huzurunu yaşar ve bu huzur şüphesiz tüm işlerine yansır. Bu toplantılarda, anne-babalar beklentilerini net ifade ederler ve çocuklar da bunu dinlemesi gerektiğini zamanla öğrenir. (centerforparentingeducation.org)

Birkaç örnekle gösterebiliriz ki aile ve sağlıklı iletişim, tüm toplumların önemsediği noktalardan biridir. California Üniversitesi Çocuk Gelişim Merkezi'nde uzmanlığını yapan, İtalya'nın ünlü Dadı, İmdat! Programının kahramanı, Lucia Rızzı, Doğrusunu Yapın isimli kitabında "Aile bir takımdır: Ya herkes kazanır ya da herkes kaybeder!" der. Amerikalı Prof. Dr. Ross W. Greene ise Zor Çocukları Anlamak isimli eserinde "... çözülmemiş sorunlar, gelişmemiş becerilerden daha önemlidir." der. Kitap boyunca doğru iletişime vurgu yapılmaktadır. Doğan Cüceloğlu ise Geliştiren Anne-Baba isimli eserinde "Akıllı anne-baba çocukla sohbet içinde onun bilinçli seçimler yapmasına yardımcı olur, ama çocuğun adına seçimler yapmaz." der. Ayrıca bahsettiğim kitapların hepsinde "Dinleme" konusu özellikle ayrı bir bölüm olarak ele alınmıştır. Görüldüğü gibi tüm bunların üzerine söylenebilecek tek şey, kazanan tarafta olmanın yolu aile içi sağlıklı iletişimden geçer olacaktır.

Başvurular

https://acikbilim.yok.gov.tr/bitstream/handle/20.500.12812/712852/yokAcikBilim_9012372.pdf?sequence=-1. (2006). ÇOCUKLARDA İLETİŞİM BECERİLERİNİ ARTIRMA. İSTANBUL.

KALKINÇ, F. (2017). OKUL EVDE BAŞLAR. FER KİTAP.

KOCAMAN, V. (2006). ÇOCUKLARDA İLETİŞİM BECERİLERİNİ ARTIRMA. https://acikbilim.yok.gov.tr/bitstream/handle/20.500.12812/712852/yokAcikBilim_9012372.pdf?sequence=-1. İSTANBUL.

(tarih yok). https://centerforparentingeducation.org/library-of-articles/healthy-communication/holding-family-meetings/. EBEVEYNLİK EĞİTİM MERKEZİ.