Aytül Akal'ın Resim Kitap ve Resimli Kitap Dizileri, Edebiyat, A. Erkan AKAY

Bugün hem resim kitap ile resimli kitap arasındaki farkı tekrar ortaya koyup bu kategorilerin çocuk kitabı seçiminde yanılgıyı önleyici bir ayrım olarak satış kanallarında yerleşmesini sağlamak niyetiyle hem de "yaratıcı" ve belirli amaçlar güden birkaç kitabını irdelemek üzere Aytül Akal'ın okul öncesi çocuklara hitap eden kitaplarını ele alacağız.

Daha önceki yazılarımızda da belirtmeye çalışmıştık; anlatının ağırlığını resimlerin taşıdığı, metne kıyasla resmin fazlaca ön planda olduğu kitaplara resim kitap, metnin resimlerle desteklendiği kitaplara ise resimli kitap diyoruz. Resimli kitapların alt yaş gruplara hitap edenlerinde resimlerin payı daha fazla oluyor elbette ama bu pay metne baskın çıkmıyor. Genellikle resim kitapların 0-4, resimli kitapların 3-7 yaşa hitap ettiğini ancak bu sınırların katî olmadığını ve geçişkenliğin gayet mümkün olduğunu da ekleyeyim.

Öncelikle resim kitaplardan başlayalım; elimde "Ormanda Oyun Serisi"nden "Ne Oynayalım?" ve "Ne Anlatalım" ile "Açıl Kapı Açıl" ve "Kediş'in Armağanı" kitapları var. Bu kitapların tamamını hem eşim hem ben farklı günlerde dört yaşındaki oğlumla okuduk ve tekrarlı ilgisine şahit olduk. "Ormanda Oyun Serisi" çocuğun katılımını sağlayan bir seri. Ne okuyacakları, ne oynayacakları, ne anlatacakları, ne yiyecekleri konularında kararsız kalan hayvanlar hem birbirleriyle hem okurla konuşuyor, onlar soruyor, çocuk cevaplıyor. Dolayısıyla okumaya katılan çocuğun dikkati kitaptan kopmuyor. Mert Tugen çizimleri çocukları cezbedecek güzellikte. Kitapların sonunda, ele alınan konuyla ilgili tanımlar veya alıştırmalar da mevcut.

"Açıl Kapı Açıl" çocuklardaki çekingenliğin temelinde yatak korkuyu ele alan, özellikle okul korkusunun önünü almaya çalışan bir kitap. Bence bu kitabın çizimleri için Mustafa Delioğlu ile çalışmak yerinde bir seçim olmamış. Zira çizimler korkuyu unutturacak değil, körükleyecek türden. Üstâdın birçok kitaba can veren masalsı tarzı ve hayranlıkla baktığımız çizimleri aşikâr olmakla birlikte anne-baba olarak en alt yaş grubu için ürkütücü bulduğumuz bu çizimler bize biraz riskli göründü. Bizim ufaklık bu kitabı en son ele alıp hızla gündeminden düşürdü ama umarım her minik okurumuz böyle düşünmeyecektir. Kitabın başında korku ânını çocuğa aynen yaşatıp sonunda da feraha kavuşacağını göstermek gibi bir çözüm düşünülmüş. Doğrudan okulun eğlencesinden bahsetmek, orada yaşanacak sıcak, sevimli, komik olaylara dair merak uyandırmak gibi bir yöntem bu korkunun hiç oluşmamasını veya baskılanmasını sağlayabilir. Çocuğuna korku konusunu odağına alan kitaplar okumak isteyenlere az sonra 'resimli kitaplar' bölümünde bahsedeceğim "Tittirikler" serisini tavsiye edeceğim.

"Kediş'in Armağanı" ise yetişkinlerle beraber çocukların dünyasında da yeri günden güne artan kedilerle ilgili bir hikâye. Bir ev kedisinin, kendisine hediye olarak alınan bez kedi ile imtihanını anlatıyor. Okumakla kalmıyor, ilk çocuk kitabı çizimlerini yapan Gökçe Yavaş Önal'ın heyecanını da paylaşıyoruz. Hele ki çizerimiz minik okurunun detaylara gizlenmiş salyangozu ve örümceği bile fark edip heyecanlandığını görseydi eminim mutluluktan uçardı. Bu kitabın diğerlerine göre biraz daha ekonomik olduğunu belirteyim. Tekir sever minikleri uzunca bir süre oyalayabilir. Daha önce de belirttiğim gibi bu yaş grubu için kitap oyuncağa eş değerdir; dönüp dönüp tekrar oynarlar (okurlar).

Resimli kitaplara gelecek olursak; elimde "Tittirikler" serisi ve 50'den fazla kitaptan oluşan "Masallar" dizisinden de "Ormandaki Apartman" ve "Fasulye Motorlu Uçan Daire" isimli iki kitap var.

"Tittirikler" bizim ufaklığın da muzdarip olduğu ve dolayısıyla bizi de mağdur eden gece korkusunun baş kahramanları olan canvarları ele alıyor ve bu defa komik canavar çizimleriyle korkuyu daha en baştan eğlenceye dönüştürüyor. Metin ve resimler canavarların komik olduğu mesajını başarıyla verince çocuk, korkusunu unutup kitabın devamına dair meraklanıyor. "En Korkunç Şeyler" isimli ilk kitapta minik dinleyicimiz canavarlarla barıştıktan sonra "En Gürültücü Şeyler – En Çılgın Şeyler – En Eğlenceli Şeyler – En Komik Şeyler" isimli kitaplarda şapşal canavarların farklı objelerle yaşadıkları neşeli serüvenleri okuyoruz.

Masallar dizisi Aytül Hanım'ın en ekonomik kitaplarını içeriyor. Ama çocuğunuz bu masalları severse çok çalışmanız gerekecek, çünkü dizi oldukça geniş. Fil Masalları, Agaç Masalları, Uzaylı Çocuk Masalları, Çikolata Masalları, Güzel Dünyamıza Masallar, Orman Masalları, Kitap Masalları, Uyku Masalları, Peri Masalları, Çocuğuma Masallar başlıkları altında 16'şar sayfalık 52 kitap. Yazımızın başında hedefe yönelik masallar demiştim. Diğer kitaplarda kısmen görülen, amaca yönelik anlatı mantığı bu kitaplarda iyice baskın hâlde. Yazarın kimi zaman aşılamaya çalıştığı düşünceler, kimi zaman çare olmaya çalıştığı dertler var. Bunlardan biri ve bizim ailemiz için pek önemli olanı yemek yeme derdi. Bana da 5 kitaplık bir seri yazdıran bu dert Aytül Hanım tarafından "Fasulye Motorlu Uçan Daire" masalında ele alınmış. Annenin şalterleri atıyor, yemeyen çocuğun tabağındaki yemekleri orada bırakmaya başlıyor, üst üste biriken yemeklerin altında kalan hayvancıklar (tabağa resmedilmiş hayvanlar) sıkılıyor, tabağı bir uçan daireye dönüştürüp yemek yiyen bir çocuk aramaya çıkıyorlar. Diğer masal kitabımız ise "Ormandaki Apartman". Şehirleşmeyi deneyen, apartman yaşamına geçen ama bundan memnun olmayıp kısa sürede vazgeçen orman sakinlerinin hikâyesi. Her çocuğa verilmesi gereken, doğadan ve doğaldan yana bir mesaj. Hayvanlar üzerinden insanın da doğasına uygun bir yaşamı araması gerektiği vurgulanmış. Bu metni kısa kitapta iki kez karşılaştığımız "durmadan bir şeylerden şikayet eder dururmuş", "durmadan evin orasını burasını kazıp dururmuş" kullanımları kulağımıza takıldı. Sanki "durmadan.... durmak" kalıbının bir ucunda pürüz var gibi; belki bir sonraki baskı için tesfiyeden geçirilebilir.

Bu kitaplardaki masalların derlenmiş geleneksel masallar olmadığını, sanat masalı dediğimiz, yazarı belli olan, mesajları açık, kısa, özlü anlatılar olduklarını belirtelim. Masal deyince bir çoğumuzun aklına "bir varmış bir yokmuş" kalıbıyla başlayan, asırlar öncesinden gelen anlatılar gelebilir; oysa bu metinler dinleyiciyi yormayan, eğlenerek öğrenmesini, daha ziyade eğlenerek anlamasını hedefleyen güncel kısa hikâyelerdir.

Aytül Akal

* Ormanda Oyun Serisi (4 kitap), Çiz. Mert Tugen, Redhouse Kidz, Her biri 40 Sayfa

* Kediş'in Armağanı, Çiz. Gökçe Yavaş Önal, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 32 Sayfa

* Açıl Kapı Açıl, Çiz. Mustafa Delioğlu, Uçanbalık Yayınları, 36 Sayfa

* Tittirikler (5 kitap), Çiz. Oğuz Demir, Bilgi Çocuk Yayınları, Her biri 34 Sayfa

* Ormandaki Apartman, Çiz. Ayla Delibaş Yetkin, Uçanbalık Yayınları, 16 Sayfa

* Fasulye Motorlu Uçan Daire, Çiz. Ayda Kantar, Uçanbalık Yayınları, 16 sayfa