Bana Çocuk Edebiyatının Resmini Çizer misin Radiye Ayla , Söyleşi, A. Erkan AKAY

Bilinçli, nitel, kayda değer, saklanmaya değer ilk çiziminizi hatırlıyor musunuz? Ne zaman, nerde, ne çizmiştiniz? Şimdi nerde, ona ne oldu?

2011 yılında çizdiğim, unutamadığım bir yağlı boya çalışmam var; lisede sanat tasarım bölümünü okuduğum dönemde katıldığım resim kursunda ilk yaptığım yağlı boya çalışmasıydı. Ailemin kimseye vermeme asla izin vermediği tablomdur. Oturma odamızın baş köşesinde sergilerler hâlâ. Sepetin içinde yanında köpek dostu ile uyuyan bir bebek çizmiştim.

Yeteneğinizi nasıl geliştirdiniz? Çocuk kitaplarına çizimlerinizle katılma fikri/fırsatı nasıl doğdu? Kendinizi bu piyasaya nasıl kabul ettirdiniz?

Çocukluğumda toprak üzerine çizilen şekiller ile başlarken, babamın boya kalemleri alması ile kağıda döküldü. Hayal dünyamın tuval üzerinde renklerin dans etmesiyle ruhuma taşındı. En iyi arkadaşım resime olan tutkumdu. Lisede sanat ve tasarım bölümünü okudum. Böylece sevdiğim hocalarımdan birçok resim kursunda özel eğitim aldım. Bana el uzatan çok sevdiğim kıymetli yazarım Elif Veske ile ilk projemiz olan çocuk kitabımız "Ayşe ile Süslü'nün Maceraları" serisiydi. 2021 yılında 9 ay süren el emeği çalışmamdı. Mostar Dergisi'nin kapağında Ayasofya Camii'sini suluboya ile resimlendirdim ve iç sayfa çizimlerini yaptım. Çocuk kitaplarını resimleyerek çalışmalarıma devam etmekteyim..

Çizdiğiniz bir çocuk kitabını elinize aldığınızda kendinizi eserin neresinde hissedersiniz? Mesela kitabı bir film gibi düşünsek, rolünüzü nasıl tanımlarsınız?

Bir sanat yönetmeni gibi hissediyorum adeta; çocukların hayal dünyasına yeni karakterler, yeni mekanlar katmalarına olanak sağlayabileceğim için çok şanslıyım. Onların hikayeyi kavrayabilmesi, zihinlerinde somutlaşabilmesi için çizimler de en önemli faktörlerdir. Bu yüzden karakterlerin, mekanların çizimi, renklerin onları hayata geçirmesi, sanatsal-görsel düzenlemesi de biz illustrasyon çizerlerinin en büyük sorumluluğudur. En az sanat yönetmenleri kadar dikkatli seçimler yapmalı ve hem istenilen kriterleri sağlamalı hem de konu bütünlüğü için hikaye ile senkronize bir şekilde ilerlemeliyiz. En temiz içerik, en güzel çizgileri ifade edebilmek ve en renkli duyguları beslemektir.

Yöntemlerinizden ve prensiplerinizden biraz bahseder misiniz? Bir proje önünüze geldiğinde hangi şartları öne sürersiniz? Ya da size sunulduğunda kabul etmediğiniz şartlar nelerdir?

Öncelikle bir çizim defteri ya da tableti üzerinde skeç çalışmalarına başlarım. Tabii ki senkronize bir şekilde bol araştırma yapar ve zihnimde canlanan ilk fikirlerin taslaklarını bir kenara karalarım. Ağırlıklı olarak realist bir şekilde insan anatomisi, hayvanlar, mekanlar ve nesnelerin karakterize edilmesi üzerine çalışırım. Stilizasyon ve karakter tasarımını geliştirmek ve yelpazeyi geniş tutmak için sinematografi, animasyon filmleri, farklı çocuk eserlerini takip etmeli ve hayal gücümüzü beslemeye devam da etmeliyiz. Çizgiyle ifade edebildiğim, renklerle duyabildiğim, hissedebildiğim işi yapmayı seviyorum.

Genel olarak benim karakterimi ve ilkelerimi dış görünüş, inanç ve kültürüme göre yargılayan ve beni değiştirmeye çalışan, dolayısıyla önyargı ile yaklaşan insanlarla çalışmayı istemem. Saygı çerçevesi içinde bütün projeleri kabul ederim ve en iyi işimi çıkarmaya çalışırım. Bu yüzden aynı profesyonelliği çalıştığım insanlardan da beklerim. Bir çizer olarak tanınmak isterim ve bundan dolayı da elbette ki eserlerimde imzam bulunmalı. Ancak bazı yayınevleri ile bu konuda fikir ayrılığına düştük. İsminiz yer almayacak dedikleri zaman geri çeviriyorum ne yazık ki... Yazarların da en az çizerler kadar alın teri var eserlerde. Bu yüzden ismimiz duyulmalıdır.

Yazarak derdini anlatanlara çizerek destek veriyorsunuz. Yaptığınız iş kimi zaman hayali somutlaştırmak, kimi zaman gerçeği soyutlaştırmak. İlk adımıysa sanırım görünmeyeni görebilmek. Dolayısıyla çocuk edebiyatına baktığınızda bizim göremediğimiz ama sizin gördüğünüz sorunlar var mıdır diye merak ediyorum. Gerek okur açısından, gerek yazar veya çizer açısından sizce neler iyi gidiyor, nerelerde aksıyoruz?

Projelerin kısıtlı zamanı çizerlerin kendini doğru bir şekilde ifade edebilmesini zorlaştırıyor. Bazı eserleri yazarlar çok beğenirken, projeye dahil olan insanlardan gelen bir takım eleştiriler çizerleri beklentiyi nasıl karşılayabilirim ikilemine düşürüyor. Doğru yönlendirme ile çizerler daha kolay bir şekilde yol alabiliyor. Yazarların zihinlerinde canlandırdığı senaryoyu bize somutlaştırması ve en ince ayrıntısına kadar paylaşması gerekiyor ki farklı bir yoldan ilerlediğimiz için sorun yaşamayalım. Bazen pozitif renkler, bazen karamsar çizgiler ifade edilmesi gerekiyor ve biz ikileme düşüyoruz. Hayal dünyamız sınırsızdır, bu yüzden bir eserin çıkış noktası yazarın kalemlendirmesi, daha sonra senaryolaştırılması ve okurlarımızın eline geçmeden önce resimlendirilmesi gibi birçok basamakta hikaye farklı değişimlere uğruyor. Çocuklarımıza yazarın aktarmak istediği mesajı ve duyguyu iletmek hepimizin sorumluluğundadır. Bu yüzden iletişimi daha açık ve detaylı tutmalı yazarlar.

Yazarlarla aranız nasıl? Çizimini yaptığınız eserin sahibi ile hangi düzeyde bir iletişim kurarsınız? Hangi kafa yapısındaki yazarlarla çalışmak kolay, hangileriyle çalışmak zordur?

Yazarlarımız maceralarına beni de yoldaş olarak seçtikleri için her zaman minnettarım. Farklı fikirlerle esere yorumumu katmama olanak sağlamaları, beni sınırlandırmamaları her zaman işimi severek yapmama neden oluyor. Saygılı ama aynı zamanda samimiyetle iletişim kuruyoruz. Konuşarak anlaşmazlıklarımızı orta yolda buluşturabiliyoruz. Anlatmaktan ve yazmaktan daha çok yazarların fikirlerini, duygularını çizerek ifade edebilmeyi seviyorum. Fikirlerine set çekmeyen yazarları tercih ediyorum. Biliyorum ki uçsuz bucaksız zihinlerindeki hayalleri ile benim hayallerimi birleştirecek ve ortaya okurlarımız için en iyi işi çıkarmaya çalışacağız. Hikayelerini ayrıntıları ile paylaşmak yerine kısa cümlelerle ifade eden yazarlar ile çalışmakta zorlanıyorum.

Yayınevleri ile aranız nasıl? Muhatabınızdan ne bekler, ona ne avantajlar sunarsınız?

Çalıştığımız ve üretim yaptığımız her işte çok kıymetli insanlar tanıdım. Kolaylık sağlayan ve istediğim projelerde yer alma özgürlüğü veren çalışmalar çıkarma şansı buldum. Her zaman profesyonel ama aynı zamanda arkadaşça yaklaşımlarımız oldu. "Çok az zamanımız var, bugün teslim olması gerekli" dedikleri anda hemen o gün ellerine ulaştırırım. Aciliyetlerini dikkate alırım. Eserleri titizlikle okur, herhangi bir noktayı kaçırmadığımdan emin olurum. Yazarların yerine kendimi koyup onların bakış açısı ile eseri resmederim. Eğer kaçırdığım ayrıntılar varsa ya da istenilen kriterleri karşılamadıysa bana kolaylıkla ulaşıp bilgilendirirler ve çizimi en baştan ele alırım. Kendimi tek bir noktada sınırlandırmam ve her çalışmamda kendime daha fazla deneyim kazandırmayı hedeflerim

Çocuklarla aranız nasıl?

Ben de çocuklar gibi çok meraklıyımdır ve her şeyi sorgularım. Çok ortak özelliklerimiz vardır aslında çocuklarla. Bu sayede iletişim kurmam çok kolaydır ve saatlerce sohbet edebiliriz onlarla. Çünkü sorgulayan meraklı miniklerimize sabırla yaklaşmalı, merak eden doğalarına set çekmemeli, aksine cesaretlendirmeliyiz. İki yeğenim var ve onlar sayesinde çocuklarla iletişimimde deneyim kazanma şansım oldu. Onlar sayesinde tekrar çocuk olabiliyorum. Oyunlarına dahil oluyor, onların gözünden renkleri görebiliyorum. Yeğenlerimin zorla izlettikleri çizgi filmler aslında çalışmalarımda farklı fikirler üretmeme olanak sağladı. Çocukla çocuk olmalı, çocuk diyip geçmemeli insan...

Bir çocuk kitabını çizerken hangi konularda kendinizi sorumlu hissedersiniz?

Çocuklarımızın hayal kurarken ya da oyun oynarlarken karakterlerin özelliklerinden, sevimli hayvan dostlarımızdan, mekanlardan ilham almalarını ve kendi dünyalarına katmalarını isterim. Bu yüzden dikkatli olmak ve empati kurmaya çalışmak benim önceliklerim olur. Kendime "eğer bir çocuk olsaydım bu eser hakkında ne düşünürdüm? Ne gibi duygular uyandırırdı bende?" gibi sorular sorarım. Hikayenin iletmek istediği mesajın karakterlerimin mimik ve jestlerinde duygusal olarak iletilmesini, çizdiğim mekanlarda çocuklarımızın kendini güvende hissetmesini sağlamak benim görevimdir.

İyi bir okur musunuz? Çizime başlamadan önce metni nasıl okursunuz? Sonrasında işiniz bitene kadar, kaç defa daha okursunuz?

Bana gelen projeyi benden istenilen kriterleri dikkate alarak öncelikle birkaç kere okurum. Direkt bana verilen bilgi ile zihnimde canlanan kabataslak fikirlerin çizimi sınırlandırmasını istemem. Eskizleri çizmeye başladıktan sonra önce kurul onayından geçer; onaylanırsa renklendirme çalışmalarına başlarım. Yavaş okuyan biriyim, bu yüzden her kelimeyi farklı anlamları ile birlikte ele alıp, cümleleri birleştirip hayal gücümde resmediyorum. Ancak artık hikayenin vermek istediği mesajı kavradığım için eser bittikten sonra görsel ve işitsel bütünlüğü sağladığından emin olmak için sesli bir şekilde okurum son bir kez. Böylece eser çocukların eline geçmeden önce onların bakış açılarından bakma imkanım olur. İşimin bittiğini ve hikayenin oturduğunu anlamış olurum.

Çocuk kitaplarını çizerken sizi en çok zorlayan nedir?

En çok zorlandığım eserin revize edilmesi işlemi. Metin ve senaryoları kurgulamaya başladıklarında aslında yazarların zihninde karakterler resimleniyor ve bizim görevimiz de o soyut fikirleri somutlaştırmaktır. Ancak yazarlar bazen bizimle o fikirleri paylaşırken çok kısa bir şekilde özetlemeye çalışıyorlar. Halbuki biz çoğu zaman yazarın hayal dünyası ile eş zamanlı illustrasyonlar oluşturmaya çalışıyoruz. Bu yüzden ne istedikleri konusunda daha detaylı olmaları gerekiyor. Bazen fikirlerini detaylandırmadıklarında ve daha basit tuttuklarında, biz çizerler kendi zihinlerimizde canlanan senaryoyu geniş bir şekilde resmetmeye çalışıyoruz. Bu da bir takım fikir ayrılığı doğuruyor doğal olarak. Ya çizerlerin metne bağlı ama serbest çalışması gerekiyor ya da yazarın istediği fikir üzerinden ilerlemesi gerekiyor. Bu konuda ikileme düşüyoruz. Kısacası yazar açık bir şekilde ne istediğini söylemeli.

Okuyup çizmemeye karar verdiğiniz ya da istemeyerek çizdiğiniz metinler oldu mu? Olduysa size bunu hissettiren neydi?

Bir çizer olarak basılan eserin üzerinde bana yer verilmeyeceğini öğrendiğimde çekildiğim projeler oldu ne yazık ki. Bazı seri kitap projelerinden de zamanın kısıtlı olması ve karakterlerin çok olmasından dolayı yetiştirme imkanımın olmadığı sebeplerinden dolayı çekilme kararı almıştım. İstemeyerek çizdiğim metinler olmadı şu ana kadar. Ne mutlu ki her zaman prensiplerime uyan projelerle çalışma imkanım oldu.

Bugüne kadarki en iyi işinizi görmek istesek bize hangi kitabın ismini verirsiniz?

Resimlediğim ve okumaktan mutluluk duyduğum eserler; "Davetsiz Misafir" ve daha seri tasarım aşamasında olan, çok yakında yayınlanacak "Pırpır Kelebek" serisidir.

Çizerliğini üstlendiğim Yazar Ahmet Aydemir'in Ocak ayında yayınlanacak Annem ile Babam Ayrılıyor kitabı da çocuklarımız için çok öğretici bir eser olacak.

Mavi Fidan ve Bilgi Bahçesi dergileri ile çizimlerime devam ediyorum

Metinlerinden en çok keyif aldığınız yazarlar kimlerdir?

Benim için çok kıymetli, "Davetsiz Misafir" kitabımızın yazarı Kübra Soysal Cici ve "Pırpır Kelebek" serisinin yazarı Rümeysa Topal en çok keyif aldığım, çalıştığım değerli yazarlarımızdır. Ayrıca yazar ve illüstratör Elif Yemenici de edebi kalemi ile benim için yeri ayrı beğendiğim yazarlardan biridir.

Hayalinizdeki proje/iş ya da mesleğinize dair en büyük hayaliniz nedir? "Ben yapsaydım" dediğiniz işler oldu mu?

Çocuk kitapları için çizer olarak bu yola çıkmadan önce aslında hayalim o eserlerin yazarlarından olabilmekti. Kısa ama anlamlı, basit ama bir o kadar da etkili cümlelerle hayallerimi resmedebilmek, miniklerimizin hayal dünyasında yer alabilmek her zaman benim yapmak istediğim bir meslekti aslında. Çocuklarımızın sadece kütüphanelerinde değil aynı zamanda kalplerinde de yer almak, öğretmek, hissettirmek ve onların arkadaşı olmak istiyorum. Ama hayallerimdeki mesleğe giden yolda çizer olarak deneyim kazanma şansı buldum ve bu sayede yazarları, yayınevlerini, editörleri tanımış oldum. Sabırla ve kendime yeni tecrübeler kazandırarak hayallerimdeki meslek için çalışmaya devam edeceğim. Hedeflerimin ve hayallerimin beni beklediği, ilerlediğim bu yolda yavaş ilerlemek hiç yola çıkmamış olmaktan daha iyidir..