Batı’nın Kullanışlı Düşmanları: İslam ve Osmanlı, Tarih, Misafir Köşesi

Umut İDİZ yazdı...

Türkler, at üstünde koşturan, savaşçı kimliğiyle tanınan ve bozkır topraklarında yaşayan konargöçer bir kavimdir. Savaşçı yönüyle tanınan Türkler, Batı siyaseti ve düşüncesinde eleştirilere maruz kalan bir kavim olmuştur. Bunun üzerine Noel Malcolm tarafından kaleme alınan ''Kullanışlı Düşmanlar Batı Siyaset Düşüncesinde İslam ve Osmanlı 1450-1750'' adlı çalışması bu tartışmaları odağına almış bir eserdir.. Öncelik olarak bu eserin yazılış amacını dile getiren Noel Malcolm, kitabın Önsöz kısmında okurlarına şu şekilde belirtmiştir:

''Elinizdeki kitabın ne olmadığı konusunda ise bir noktayı daha vurgulamam gerekiyor. Bu kitap, modern çağ başlarında Batı siyaset düşüncesinde İslamiyet ve Osmanlı İmparatorluğu üzerine bir çalışmadır; İslamiyet ve Osmanlı İmparatorluğu üzerine bir çalışma değildir. Müslüman ve Osmanlı tarihsel gerçeklikleri üzerine muazzam bir akademik çalışma birikimi vardır; nitekim ben de bu çalışmalardan büyük yarar sağladım, bu kitabın birçok yerinde onlara değiniyorum. Yine de elinizdeki çalışmanın ortaya koyduğu argüman açısından değerleri çoğu zaman dolaylı veya tamamlayıcı niteliktedir. Osmanlı İmparatorluğu tarihçileri, Batı siyaset düşüncesinin tarihi hakkında doğrudan yazmaz, ben de burada Osmanlı İmparatorluğu'nun tarihi hakkında doğrudan yazmıyorum.''[1]

Eser, Batı siyaset düşüncesinde kullanışlı düşmanlar haline gelen İslam ve Osmanlı Devleti'nin siyasi, askeri, sosyal ve hukuki reformları inceleyerek sorunları çözüm haline getiren bir çalışmadır. Özellikle İslam'ın doğuşu ve Türklerin ihtişamlı devletlerinden biri olan Osmanlı Devleti, iç ve dış siyaseti hakkında farklı bir bakış açısı sunan Malcolm, okurlarına yeni pencere açmaktadır. İslamofobi düşüncelerini ele alan Noel Malcolm, eserinde İslamofobi hakkında yapılan olumsuz eleştirileri şu şekilde bahsetmektedir: ''Gioacchino, Müslüman egemenliğinin, Hıristiyanların yaşadığı diğer bütün zulümlerden daha ağır olduğunu yazıyor, Muhammed hakkında ise ''kanunları yapan Musa, nasıl kendinden uzun bir zaman sonra gelecek olan İsa'nın yolunu açtıysa bu yalan simsarı da Deccal'in yolunu açmıştır.'' diyordu.'' [2] Aynı zamanda Doğu'da at üstünde ve elinde kılıç sallayan savaşçı kimliğiyle tanınan Türkler, zamanla büyük başarılara imza atan bir kavim olmasının üzerine Batı'da yaşayan aydınlar tarafından eleştirilere maruz kalmışlardır. Eserde Türklerin barbar olduğunu kaynak olarak gösteren Noel Malcolm şu şekilde bahsetmektedir: ''Her şeyden önce işte bu hayal ürünü ve tamamen uydurma metnin yarattığı etki sayesinde birçok yazar, 1453'te Konstantinopolis'in düşüşünü anlatırken Troya 'nın intikamı düşüncesinde de yer verir olmuştu. Bu anlatılardan birinde, örneğin, Kassandra'nın uğradığı tecavüzün intikamını almak için Sultan Mehmed'in, Ayasofya'da bir Rum kadınına tecavüz ettiği öne sürülmekteydi. ''[3]

Eser, 16 ayrı başlıktan ve bir sonuç kısmıyla oluşmaktadır. Eser, Osmanlı Devleti'nin ihtişamlı askeri gücü aracılığıyla fetih politikası Gaza ve Cihat olarak belirlenmesinin üzerine Batı'daki topraklara askeri seferler ve akınlar düzenlemesini detaylı bir şekilde okura aktarılmaktadır. Noel Malcolm, kaleme almış olduğu ''Kullanışlı Düşmanlar Batı Siyaset Düşüncesinde İslam ve Osmanlı1450-1750'' adlı eserinde ihtişamlı ordusuyla ve disiplin aracılığıyla Batı'ya karşı korku ve nefret salan Osmanlı Devleti'nin askeri gücünü şu şekilde bahsetmektedir: ''Bulgularını özetleyerek şöyle yazmıştı: ''Osmanlılar, üç nedenle bizim askerlerden iyidir. Birinci neden itaatkârlıkları; bizim tarafta buna pek rastlanmıyor.'' İkinci faktör dinî kadercilikti, bu sayede ölümden korkmadan savaşa gidiyorlardı ve üçüncü neden de Batılı askerlerin ille de istediği gibi leziz yemeklerle değil sadece su ve az miktarda pirinçle yaşayabiliyorlardı. Bu derece kanaatkârlık, Giovio'nun ifadesine göre eski Roma askerlerinin de özelliğiydi.''[4]

Sonuç olarak Noel Malcolm'un titizlikle yapmış olduğu araştırmaları ve 2001 senesinde Oxford Üniversitesinin bünyesinde ''Siyaset Düşüncesi'' adlı verilen Carlyle konferansları sonucunda meydana gelen ''Kullanışlı Düşmanlar Batı Siyaset Düşüncesinde İslam ve Osmanlı 1450-1750'' adlı eserin hem okurlara hem de akademi camiasının faydalanabileceği bir çalışmadır.

Noel Malcolm

26 Aralık 1956 senesinde İngiltere'de dünyaya gelen Noel Malcolm, eğitim hayatı; Eton College'da King's Scholar ve 1974-78 yılları arasında Cambridge'deki Peterhouse 'da tarih bölümünü okudu. Cambridge Trinity College'da tarih alanında doktora derecesine yükseldi. Cambridge'deki Conville ve Caius College'da öğretim görevlisi oldu. 1995 senesinde gazeteciliği bırakıp yazar ve akademisyen olarak ziyaretçi üye olarak çeşitli konferanslar vermiştir. 1997 senesinde Royal Society of Literature (FRSL) ve 2001 senesinde British Academy (FBA) Üyesi oldu. 2014 senesinde Yeni Yıl Onur Ödülleri'nde akademik çalışmalarına, gazeteciliğe ve Avrupa tarihine yaptığı hizmetlerden ötürü şövalye ilan edildi. Günümüzde ise halen hayatını sürdürmekle beraber Erken Modern Felsefe ve Osmanlı Döneminde Balkanların tarihi ve kültürü hakkında kitaplar ve makaleler yayınlandı.

Kullanışlı Düşmanlar Batı Siyaset Düşüncesinde İslam ve Osmanlı 1450-1750

Noel Malcolm-Çev. Özden Arıkan

Kronik Kitap

Haziran 2024, İstanbul

576 sayfa

[1] Noel Malcolm, Kullanışlı Düşmanlar Batı Siyaset Düşüncesinde İslam ve Osmanlı 1450-1750, Çev. Özden Arıkan, Kronik Kitap, 1. Baskı Haziran 2024, İstanbul, s. Xiii (Önsöz Bölümünden)

[2] A.g.e., s.53

[3] ''Meserve, Empires of Islam, s.35-37; bütün bu meselenin açıklığa kavuşmasını sağlayan da yine Meserve' in meşakkatle giriştiği araştırmalardır.'' A.g.e., s.25-420.

[4] ''Osmanlı'nın ''gerilemesi'' konulu literatür ile ilgili olarak bkz. Howard, ''Ottoman Historiography'' Sariyannis, ''Ottoman Critics''. A.g.e., s.62-467