Ben ve Savunma Mekanizmaları Üzerine
"Bizi güçlü yapan yediklerimiz değil, hazmettiklerimizdir;
bizi zengin yapan kazandıklarımız değil,
muhafaza ettiklerimizdir; bizi bilgili yapan okuduklarımız değil,
kafamıza yerleştirdiklerimizdir."
Bacon
İddeki itkiler, doyumlarına giden yolda "benin" topraklarından geçmek zorundadırlar. Burası onlar için yabancı bir ortamdır. İdde, düşünceler birbirleriyle sentez yoluyla birleştirilmiş değildir, karşıtlıklar birbirleriyle çelişmeden bir arada bulunabilir. Bütün bunlara yön veren ilkeyse haz kazanımıdır. Buna karşılık "bende" dürtüsel itkiler artık dolaysızca doyum yoluna gidemez, onlardan gerçeklerin gereklerini ve bunun ötesinde etik ve ahlaki yasaları göz önünde bulundurmaları beklenmektedir.
Ben ve Savunma Mekanizmaları'nı Anna Freud, 1936 yılında babası Sigmund Freud'un 80'inci doğum gününe armağan olarak yayımladı. Yazıldığından bugüne güncelliğini yitirmeyen eser, bugün hâlâ gerek çocuk gerekse erişkin psikanalizini öğrenmek isteyenler için en etkileyici ve faydalı eserlerden biri olma niteliğindedir.
Psikanalizin dört okulu; dürtü kuramı, ben psikolojisi, nesne ilişkileri kuramı ve kendilik psikolojisi içinde Anna Freud'un eseri "ben psikolojisi okulunun" kurucu metinlerinden biri olarak kabul gördü. Anna Freud, temel eğitiminin öğretmenlik olması nedeniyle ruhsal yapının sağlıklı olmaya nasıl etki ettiğiyle yakından ilgilenmiş, bu eserinde de ruhsal sorunlara nasıl yardımcı olunacağıyla birlikte sağlıklı ruh gelişimi için sosyal boyutta hangi önkoşulların gerekli olduğunu tartışmıştır.
Dürtü Üzerine
Dürtü nedir? Analitik tedevinin konusu, başından beri ben ve benin, sapmaları olmuştur. İdin ve çalışma biçiminin bu bozuklukların giderilmesi ve benin bütünlüğünün yeniden sağlanması üzerinedir. Analizin görevi ruhsal kişiliği oluşturduklarını düşündükleri üç ruhsal yapı hakkında bilgi toplamaktır. Bunların gerek çevreleriyle gerekse birbirleriyle olan ilişkilerinin bilgisini. Ben yönünden bakıldığında bu; benin içerikleri, genişliği, işlevleri, ayrıca dış dünyaya, ide ve üstbene bağımlılıklarının öyküsünün, iç açısından bakıldığındaysa; dürtülerin, yani idin içeriklerinin, izlenmesi, betimlenmesi ve dürtülerin değişimlerinin izlenmesini anlamlandırmaktadır. İdin içerikleri dürtülerdir, id yani bilinçdışı sistemi üzerine ön bilinç sisteminden yararlanılır. İdde sükûnet ve doyum ortamı sürüp gidiyorsa, hiçbir dürtünün haz kazanımı amacıyla bene geçmek, orada gerilim ve sıkıntı duyguları ortaya çıkarmak ve bu durumda id içerikleri yani dürtüler hakkında her zaman öğrenmeye ve gözleme açık değildir. Üst ben içeriklerinin büyük kısmı bilinçlidir. Böylece ruh içi algılama bunlara ulaşabilir. Dürtüsel itkinin reddedilmesinden, çatışmadan tepkinin oluşumunun tepkisel özelliğini ve ardında gizlenen çatışmayı imlemese, savunma biçiminin oluşumuna yol açan süreçtir. Benin, dürtü temsilcileri ve duygulanımla olan savaşımlarında,emrinde bastırma, gerileme, tepki oluşturma, yapıp bozma, yansıtma, içe yansıtma, yalıtma, kendine yöneltme, karşıtına çevirme yöntemleri vardır.
Psikanalizin dört okulu arasında en analitik, en çözümleyici olanı dürtü kuramıdır. Psikanaliz kültürü anlamamıza yaptığı katkıların ve sağlıklı ruhsal gelişimin bir kuramını oluşturmanın yanında hastalığa ait bilgidir. Anna Freud'un bu yapıtında tanımladığı saldırganla özdeşleşme, savunma mekanizması travma sonrası gelişen ruhsal sorunların anlaşılmasında, psikodinamik anlayışı temellendiren kavramlardan biridir. Eserde yer alan ikinci özgün savunma mekanizması "bir tür özgecilik" yani altruizm ise psikanalitik literatürde hem genelde kadın psikolojisiyle hem de Anna Freud'un babasının izinde ilerlerken kendi yaşamını kurmayı ihmal etmiş bir kadın olarak algılanmasına neden olmuştur.
Dürtünün çeşitleri, savunma mekanizmalarının tümü benin dürtüsel yaşamıyla savaşımına yardımcı olur. Bunlar benin karşı karşıya olduğu üç büyük kaygı, dürtüsel, nesnel ve vicdani kaygı tarafından güdülenir. Etkileri, id ve ben yapıları arasındaki çatışmalardan histeri başlar. Ben ve üstben arasındaki çatışma melankoli ve ben, dış dünya arasındaki çatışmalara kadar uzanır. Ben kendi idini yadsımak için direnmektedir. İnsandaki durumu savunma yapan yapı uzaklaştırılmak istenen istilacı güç her zaman sabit kalmaktadır. Bu kitapla ben savunma eylemlerini gerçekleştirmesi için baskı yapan güdüleri, gözlemler. Son çözümlemede savunma eylemlerinin her biri benin güvenliğinin sağlanmasına ve hoşnutsuzluğun önlenmesine yaramaktadır. İçten gelen hoşnutsuzluğa karşı savunamaz. Dürtü uyarılarını öğrendiği erken aşamada dış dünyadan kaynaklanan hoşnutsuzluğu da öğrenir. Dış dünyadan sevgi nesnelerini, duyularının algılayıp aklının özümlediği izlenimleri alır. Bu haz ve ilgi kaynağı olarak onun için önemine bağlı olacaktır.
Sonuç olarak gerçekliğin hezeyanlarla doyumuyla yetişkinin beninde neler olup bittiğini söylemek şimdilik olanak dışıdır. Dürtüsel yaşamla içsel uyarılara karşı benzer duyarsızlılar ancak bastırma mekanizmasının yardımıyla elde edilebilmektedir. çevrenin korunma önlemlerine gösterdiği hoşgörü bazen, kaygı gelişiminin, savunma çabalarının dürtüsel yaşama yöneltilerek gerçek gelişimi belirler. Mekanimanın ölçüsüzce kullanıldığı durumlarda ben bir takım uzantılar, ayrılıklar, kendine özgülükler kazanır. Ben, acı veren izlenimleri algılayıp çevredeki tehlikeli durumla karşılaşmayı işin başında engelleyebilir. Ben kaçabilir ve hoşnutsuzluğun oluşumundan kaçınabilir. kaçınma mekanizması öylesine ilkel ve doğal, normal ben oluşumuna öyle sıkı sıkıya bağlıdır ki, alışılmış bağlamından çıkarılıp tek başına gözlemlenmesi kolay olmayacaktır. Dürtüsel isteklerden onları gerçekleştirmeden el çekilmesi belirleyici olan yöntemdir. bu eser üzerinden yapılan analiz, isteklerin yeniden kendi yaşamıyla bağlantılandırma gücünü okura kazandırmaktadır.
Yazar Hakkında
Anna Freud, Sigmund Freud'un en küçük kızı ve babasının çalışmalarının en sadık ilgilenenlerindendi. Çocuk psikanalizinin ilk ve önde gelen uygulayıcılarından olan Anna Freud, gençliğinde yaptığı ilkokul öğretmenliği sırasında çocukları yakından gözlemledi. Babası tarafından eğitilerek mesleğe başladı. Çocuk analizi üzerine çalışırken babasıyla yakın iş birliği içerisinde psikanaliz kuramını geliştirdi. Benin kişilik gelişimindeki etkileri ve savunma mekanizmalarının önemini vurgulayan, Ben ve Savunma Mekanizmaları'yla ben psikolojisinin gelişimine önemli bir katkıda bulundu. Viyana'da 1895'te doğdu. 1982'de Londra'da öldü.
Ben ve Savunma Mekanizmaları
Anna Freud
Metis Yayınları
137 sayfa
Kasım 2004
Yazar: Ülker GÜNDOĞDU - Yayın Tarihi: 27.12.2021 09:00 - Güncelleme Tarihi: 26.12.2021 20:55