Bir Mabed Savaşçısı: Cemil Meriç, Düşünce, Misafir Köşesi

Enes Yaşar, kitaphaber okurları için kaleme aldı.

Delilerin ve ölülerin sevebileceği bir yazarın kitabını okuyorsanız eğer; hele ki bir de "Bir Mabed Savaşçısı Cemil Meriç" se elinizde tuttuğunuz kitap, bir sonun başlangıcına gelmişsinizdir demektir. Sonun başlangıcı diyorum; çünkü Cündioğlu böylesi bir düşünür için "ilk sözün bir sona kavuşmayacağını ve her neslin kaçınılmaz olarak "ilk sözün" kendi sözünü söylemekle kalacağını" bilmekte ve bu sebepten ötürü de, vedayla başlamaktadır kitabına. El-Vedayla...

Bu yüzden olsa gerek daha başlarken farklı bir öngörüyle yaklaşmış olduğumuz kitabın ilk sayfalarına; mütercim, mütefekkir ve münekkid Cemil Meriç 'ten farklı bir savaşçı bulmayı arzulayarak başlıyoruz. Kendi göğünde tek yıldız olarak fildişi kulesinden bakan bir Meriç mesela... Öyle ya, farkındalıklar hep çizginin ötesindeyken yakalanır... Fakat çizginin karşısında olabilmek için de önce karşıda olabilmeyi göze almak gerekir. İşte "Bir Mabed Savaşçısı Cemil Meriç" kitabı da, karşı olmayı göze alan bir savaşçının hayatını ele almaktadır.

Evet, kitap ilk olarak Meriç'in başkalarının nezdinde var olabilme savaşıyla başlar. Cündioğlu da bu savaşın bilinmeyenlerine değinerek, bizlere çizginin berisindeki Cemil Meriç'i anlattır. Daha doğrusu fildişi kulesine giden taşlı yolların, geçilmesi gereken hafakanlarını dile getirir. Biten bir savaşın madalyalarından değil, bizzat savaşın kendisinden bahseder. Ve savaşın başladığı ilk anı şu cümleleriyle ifade eder; "İstanbul'a ilk gelişimi hatırlıyorum. Fetih ümitleri ile dolu idim. Bir gazaya koşuyordum."

İlerleyen sayfalar ise, Meriç'in daha İstanbul'a adımını attığı ilk günden itibaren her şeyi göze almış olduğu gerçeğini, adeta bir iç konuşma silsilesiyle bizlere hissettirmeye başlar. Ve alıntılanan cümlelerinden savaşa hazır olduğunu açıkça sezdiren Meriç, sayfalar ilerledikçe oklarını daha da ileriye atabilmek için yayını, gücünün son raddesine kadar gerer ve gerilir...

Ki bu da, karşısına aldığı İstanbul'a tek başına meydan okuyarak, savaşının sesini yükseltmesi anlamına gelmektedir. Yani devleşebilmek uğruna küçülmeyi dahi umursamayan Meriç'i, (yine)kendi cümleleriyle "ölümsüzleşmek uğruna ölümü çoktan göze alan" bir savaşçı olarak tanımlayabiliriz. Ayrıca kılıcının en keskin yeriyle darbeler indiren bu savaşçıyı tahlil ederken yakaladığımız bir ayrıntı da düşmanlarını bilinçli olarak kazanıyor olmasıdır. Ki "ne kadar düşmanınız varsa, o kadar yaşıyorsunuz" demesi de görüşümüzü somutlaştıran delillerden bir tanesidir.

Aynı zamanda "yaşayan yaratmaz, yaratan yaşamaz." diyen Meriç'in, yaşamasını bilmediği için hep yaratmak zorunda kaldığını iddia eden kitap, Meriç'in hayatı boyunca savaşçı zırhından bir türlü kurtul(a)madığını, yaşadıklarıyla dile getirmektedir. Öyle ki nâralarının(tenkitlerinin) bir bir sıralanıyor olması bizleri de bu görüşte mutabık kılar. "Simyacı gibi avazını cevher haline getirebilmek için çalışan" bu savaşçıyı Cündioğlu ise, "bilmeyi sevdi ama sevmeyi bilemedi" diye tanımlayarak, ömrü boyunca sevilmek istendiğini bizlere yansıtmaya çalışmıştır.

Kitabın sayfalarını hızlandırdıkça, savaş gürültüsünü arttıran satırlar, yayınlanan karşılıklı tenkitlerle dolarken, Meriç'in tenkitlerindeki acımasızlık; kendini gösterme ve üste çıkma savaşına dönüşmesiyle birlikte, okurlar o beklenilen farklılıklar kısmına gelmiş bulunmaktadır. Ve "yalnızlaştıkça düşünmüş, susadıkça konuşmuş, acıktıkça yazmış" bir düşünür paradokslarının yer aldığı bu bölümde, tenkitlerin keskinliği bizleri oldukça tedirgin etse de, Meriç'in "tenkitsiz düşünce" olmaz anlayışı karşısında, kendisini dönemi içerisinde anlamlandırmaya çalışmaktan başka şansımız yoktur açıkçası. Özellikle karşımızda iltifata susuz bir savaşçı olduğunu düşünürsek...

Genel olarak bir değerlendirmede bulunacak olursak; ıstıraplarını yazı aracılığıyla verimli kılmaya çalışan bir düşünürün, yıpranmaları her ne kadar ona acı verse de, biz okurlar için büyük bir kazanç olmuştur. Eserleri, zamanında ve çağdaşlarınca yankı bulmasa da, Meriç bugün feryatlarını(nâralarını) cevhere dönüştürmeyi başarmıştır. Bunu da, savaştan yorulduğu vakitlerde ruhuna yönettiği o iki seçeneğe borçludur; Cinnet ve ölüm...

Bir Mabed Savaşçısı Cemil Meriç
Dücane Cündioğlu
Kapı Yayınları