Bir Masal İsmet Özel’i, Edebiyat, Enes CAN

Yaşamayı bilseydim yazar mıydım hiç şiir?
Yaşamayabilseydim yazar mıydım hiç şiir:
-Yaşama
-Ya bilseydim?
Yazar: Mıydım
Hiç: Şiir.
(1986)

Şiir üzerine kafa yoran insanların, üç beş ergen yazarın yazdığı aşırı lirik ve bir o kadar popüler şiirlerinden sonra tatmin edemediği duyguları, şiirde soluklanmak adına sürekli bir arayış içerisindedir. Bu arayışıyla bağlantılı olarak keşfedilen yolların en çıkmazlarında karşılaştığı şiirler onu şairlere, o şairler de başka şairlere yönlendirmektektir.

Bu arayışın neresinde olursanız olun, şiir kavşağı denilen bir yerlerde İsmet Özel şiirlerinin sizi yeni bir yola sokmak için selam çaktığını göreceksiniz. Çoğu insan için şiir, İ.Ö öncesi ve İ.Ö sonrası diye ikiye döneme ayrılır. Şiirin ana damarlarında İsmet Özel şiirlerini bu kadar ayırıcı kılan farkındalıklar ise onun kendine has olan gizemli dünyasıdır.

Şiir okumak, yazmaktan çok farklı bir tutkudur. Şiir yazmayı deneyip bir türlü şiir mayasını tutturamayan insanlar, bu eksikliklerini envai çeşit yazarın envai çeşit şiirlerini okuyarak gidermeye çalışmaktadır. İsmet Özel şiirlerine başlamadan önce onun hakkında genel geçer yargılarının hepsini bir kenera atıp, gerçek anlamda şiirlerini anlmak adına kendisinin kaleme aldığı ‘’Şiir Okuma Kılavuzu’nu okumuştum. Şiir okumanın da teoride bir mantığının olduğunu savunan Özel, her konunun şiir olabildiği ama, her şiirin gerçek şiir olamadığını üstüne basarak aktarmaktadır bu kitabında.

İsmet Özeli anlamak, şiirlerini biraz daha olsun anlamanın en kestirme yoludur. Bu anlama arayışıyla çıktığımız yolda; Selahattin Yusuf’un Bir Masal İsmet Özel’i kitabına gelin bir göz gezdirelim.

‘İsmet Özel’i anlamak şiiri anlamaktır demek’ yeterli bir bakış açısı değildir elbette. Özel’i anlamak dönemin sosyal ve siyasi hayatınını gözden geçirmek, kırk yıllı aşan şiir hayatında dönem ve dönem üstü şiir anlayışı ve akımlarına dirsek temasında bulanmak demektir.

Genel hatlarıyla çoğu insanın zihninde Özel hakkında olumlu veya olumsuz bir yargı bulunsa da, bu ismi seven ya da sevmeyen her kesimi ortak paydada birleştiren ana nokta İsmet Özel’i anlayamama gerçekliğidir. Onu bu kadar büyük yapan da kitleler tarafında anlaşılmıyor olmasıdır belki de. Çünkü Özel, Şiir Okuma Kılavuzunda şiirin ortaya çıkışını anlatırken şu cümleleri kullanıyor: Şiir anlatılmaz bir şeyin anlatılmaya çabalanmasının sonunda, anlatılabilir bir şeyin yeniden anlamlı kılınması için gösterilen bir çabanın sonunda, yeterince anlışılmayan bir şeyin etkili bir anlatıma kavuşturulması uğruna harcanan süreçtir. Selahattin Yusuf kitabı yazarken bu ana noktadan hareketle asıl amacının İsmet Özel’i biraz daha iyi anlamak ve anlatmak olduğunu ön sözünde dile getiriyor.

Vakıa, ben İsmet Özel’i hep tutkuyla anlamaya çalısanlardan oldum. Bu çalışma da zaten onun için bir ‘’tez’’ olacakken olmadı.
(syf-7)

İsmet Özel’i anlamak için hayatının çeşitli merhalelerinde geçirdiği değişimleri, siyasi görüş farklıklarını, hayata bakış açısını iyi bir araştırmayla yazıya döken yazar; ismet Özel’in düşünce dünyasının sol’dan sağ-a olan evrimleşmesinde değişen ana noktanın sadece sol-ken sağ olmak kadar basit bir değişim olduğunu savunuyor. Çünkü İsmet Özel solcuyken takındığı tavrın, müslüman olduktan sonra çizgisini bozmadan devam ettirmesi, anti-emperyalizm düşüncesinin daha da artarak söylemlerin de yer edinmesi, sürü psikolojisinden uzak zaman ötesi entelektüellizm pencesinden hayata bakması, onu aslında değişirken aynı kalabilen ender insanlar arasına koymaktadır.

Kitaptan Bazı Bölümler:

‘’Solcu’’ Değil; ‘’Sosyalist’’

İsmet Özel için ‘’solculuk’’ ile ‘’sosyalist olmak’’ arasındaki fark, bir bakıma ‘’solculuk’’ ile ‘’Müslümanlık’’ arasındaki fark kadar belirgindir. (syf-37)

Ben hangi sebeplerle solcu olduysam; aynı sebeplerle Müslüman oldum.(syf-38)

Kendi deyişiyle ‘’Türkiye’den dünyaya ışıyan bir toplum örneği memketçi milli sosyalistler yüzünden değiil; batıcı ve son tahlilde emperyalizmin ülkede yedeğine alabileceği ‘’solculuk’’ hastalığı yüzünden gerçekleşemedi.’’ (syf-41)

Müslümanlık

Bilindiği gibi İsmet Özel 1974 yılında Türk şiirinin ve düşüncesinin önemli ismi Sezai Karakoç’un çıkardığı Diriliş dergisinde ‘’Amentü’’ adlı şiirini yayımlayarak Müslüman olduğunu bir anlamda ‘’resmen’’ deklare etmiş oldu.(syf-43)

Özel, Müslüman olduktan sonra değişmediğini, birçok bakımdan aynı adam olarak kaldığını söylemektedir.(sy-44)

...dolayısıyla hiç umrumda değil. İnsanlar Sosyalistti, İslamcı oldu, şimdi de Türkçülük tellerini çalıyor diyorlar. Hepsi salakça şeyler. Komünist olmam, bugünkü durumumla tıpa tıp yerine oturan bir şey.

İsmet Özel’in Türklük Meselesi

Hür bir insan kıbleye yöneldğinde ayaklarının bastığı yer onun vatanıdır. Türkiye’nin vatanlaşmasının, Türklerin hürriyetlerine sahip çıkışlarının anlamı budur.
(syf-92)

(...)Türk kelimesi, Türkiye kelimesinin içinde yalnızca 26 kez geçmesine rağmen; Müslüman kelimesi 49 kere geçmektedir. Bunun Özel’in o günkü haletini anlamak bakımından anlamlı bir ipucu olduğu kanısındayız.
(syf-91)

İsmet Özel, Müslüman’a Türk ol dememekte; ona, dünyayı bu gün bu hale getiren güçlere Türk kelimesinin titreşimlerinin tamamını içinde barındıran bir bilinçle karşı koy, mücadele et, diri dur demektedir.
(syf-107)