Bir Sanatçının Gençlik Portresi, Edebiyat, Misafir Köşesi

Bir Sanatçının Gençlik Portresi yazısını ve Misafir Köşesi yazarına ait tüm yazıları Kitaphaber.com.tr sitemizden okuyabilirsiniz.

Bir Sanatçının Gençlik Portresi

01.12.2023 09:00 - Misafir Köşesi
Bir Sanatçının Gençlik Portresi

Fatih SELVİ yazdı...

Sanatçının Gençlik Portesi, tüm otoritelerce dünyanın en iyi öykü kitaplarından biri kabul edilen Dublinliler ve en çok tartışılan, çığır açıcı romanlarından olan Ulylsses'in yazarı James Joyce'un otobiyografik romanıdır.

Çocukluğundaki öğrenim hayatını Cizvit okullarında yatılı olarak, koyu Katolik bir eğitim alarak geçiren James Joyce, bu yıllarda yaşadığı bocalamaları anlatısının merkezine alır. Çocukluğunun erken dönmelerinden itibaren babasının çalkantılı iş hayatı ve maddi durumu dolayısıyla, sık sık şehir değiştirmek zorunda kalarak eğitim hayatlarını farklı Cizvit okullarında tamamlamıştır. Kitapta, Katolik eğitimin katılığıyla gerçek dünyanın uyumsuzluğu arasına sıkışan genç Dedalus içindeki sanatçıya tutunur ve temayülün aksine din yolunda gitmekten vazgeçer.

Yazarın otobiyografik ayrıntılara bağlı kalma isteği, pek de heyecanlı geçmeyen çocukluk ve gençliğinin sıkıcı tekdüzeliğinden bir olay örgüsü çıkarmasına engel olmuş. Anılar zamansal anlamda atlamalı şekilde birbirlerine iliştirilirken okuma keyfi sürekli sekteye uğruyor. Serbest dolaylı anlatım ve iç monologlarla kahramanın zihnine pek yakın bir noktadan okura hitap eden yazar, kahramanının çocukluktan ergenliğe ve sonrasında gençliğe geçişini daha çok psikolojik-zihinsel bir süreç olarak işliyor.

Aşırı dindar annesiyle, dünyevi hazların adamı babası arasında bocalaması kitabın genel konusu. O yıllarda İrlanda bağımsızlık hareketleri zirvede ve Joyce'un babası azılı bir Parnell taraftarı. Joyce/kahramanımız o yılların gözde lideri Protestan eğilimli, seküler fraksiyonları temsil eden bu Parnell figürüyle; gelenekleri, katı Katolikliği, dindarlığı temsil eden annesiyle halası arasında kalıyor. Yazar kitabın yegane gerilimini bu iki kutbun ortasına yerleştirmiş. İrlanda, Cizvit, Hristiyan mezhepler tarihinden; şiir ve mitolojiden yoğun bir şekilde faydalanılması okurun işini daha da zorlaştırıyor. Yazar ayrıca başka yazarlara sürekli metinlerarası göndermeler yapıyor. Eserin bütünüyle sindirilerek okunması bu şartlarda çok mümkün görünmüyor.

Bütün bunlara rağmen genç Dedalus ne zaman dünyaya bir göz atsa, doğayı, ışık olaylarını, yüzleri incelese ve kafasından daha somut, daha dünyevi bir şeyler geçirse tam bir edebiyat şöleni başlıyor, Joyce'un müthiş dehası ortaya çıkıyor. Bu denli mecazlara karışmış tasvirlerin gücü, sersemletici ve baş döndürücü vaziyette dalga dalga üzerimize yığılıyor. Yazarın felsefe, teoloji ve edebiyat merkezli çok katmanlı düşünce biçimi okuru algısal anlamda acze düşürüyor. Buna rağmen takip edilebilir, kafada sağlam bütünlük kazanan bir anlatımla karşı karşıyayız. Yazar, en büyüklerde var olan o yazında kendi evrenine sahip olmak, kendi dilini vücuda getirmek gibi meziyetlerini okuru ezmek için kullanmıyor.

İrlanda, İngiltere'nin bir alt kültürü müdür, kendine has bir dili olan, bağımsızlığı zorla elinden alınmış, halkı özgürlüğüne çok düşkün onurlu, farklı bir devlet midir? İrlandalı, yarı asimile, millet hüviyeti zayıflamış etnik bir azınlık mıdır, mazisi bin yıllara dayanan zengin bir kültürün mirasçısı medeni bir toplumun üyesi midir?

Joyce bu sorulara bir yanıt ararken okurunu da İrlanda sokaklarından dışarıya pek götürmüyor. James Joyce'un, genel olarak İrlandalı olmaya karşı olumsuz bir bakış açısı geliştirmiş olsa da İrlanda'nın kendine ait bütün kültürel özelliklerinin korunmasını arzu ettiğini söyleyebiliriz. Edebiyat dünyasına bıraktığı büyük bombası Ulysses de bu arayışların ve yanıtların zirvesidir.

Çevirmen Fuat Sevimay, İrlanda kültürüne ve tarihine ait, o dönemin şatlarına has birçok ayrıntıyı dipnotlar düşerek metnin okura mesafesinin artmasını engellemiş. Yine de kurgu ve konu olarak ortalama okura pek iç açıcı şeyler vaat etmeyen bu eseri James Joyce dehasını özellikle merak edenlere ancak önerebiliriz.

Sanatçının Gençlik Portresi

James Joyce

Çevirmen: Fuat Sevimay

288 sayfa

İthaki Yayınları, 2022


Yazar: Misafir Köşesi - Yayın Tarihi: 01.12.2023 09:00 - Güncelleme Tarihi: 27.11.2023 11:18
542

Misafir Köşesi Hakkında

Misafir Köşesi

Kitaphaber ailesine misafir olmuş konuk yazarların yazılarını bu profilde bulabilirsiniz.

Misafir Köşesi ismine kayıtlı 1201 yazı bulunmaktadır.