Cahit Zarifoğlu Çocuk Hikayeleri Dosyası: Çocuklar İçi, Çocuk, Nihat ÇINAR

Cahit Zarifoğlu, daha ziyade şair kimliğiyle tanınmakta olup, şairlik yanı ağır basmakla beraber farklı edebi türlerde eserler de ortaya koymuştur. Bu türlerden birisi olan çocuk edebiyatı eserleri yaş farkı gözetilmeksizin okuryazar olan bütün (küçük veya büyük) çocuklar tarafından okunabilecek ve algı düzeyine göre de istifade edebilecek niteliktedir. Zarifoğlu, bu eserlerden biri olan "katıraslan" hikâyesinde de toplumsal olay, olgu ve ilişkileri farklı perspektiflerden ele alarak özgün, realiteye çok yakın gerçekçi bir tarzda sunmuştur. Eleştirel bakış açısıyla toplumsal yozlaşma, küreselleşmenin nasıl yerelliği ve bireyi etkisiz ve değersizleştirdiğini ortaya koymaktadır. Hikâyede dostluk irdelenerek, kiminle dostluk yapılıp yola çıkılacağı, kendililik ve yerlilik hususunda mesajlar içermektedir.

Zarifoğlu'nun bu hikâyesi salt bir öykü olmayıp, bunun daha ötesinde toplumsal gerçeklilikler üzerinden bir sistem eleştirisi yaparak insanı anlam arayışına sevk etmektedir. Aynı zamanda hikaye kahramanlarının içsel dünyaları ve toplumla olan ilişkiler üzerinden insan (ve insanlık) üzerine de önemli sorular sorulmaktadır. Yazar, sembolik dil kullanımın yanı sıra derinlikli bir dil kullanması da hikayenin içeriğini zenginleştirerek okurun farklı boyutlarda tefekkür etmesini sağlamaktadır.

Tilki ile aslanın yolculuğunu anlatan fabl türünden olan "Katıraslan"'ın ilk baskısı Akabe yayınları tarafından 1983 yılında yapılmış, daha sonra da Beyan yayınları ve Ketebe yayınları tarafınca tekrar basılmıştır. Hikayede güzel ahlak, arkadaş seçimi, güç dengesi, fıtrat, kendin olmak gibi mesajlar içeren hikaye zamanla vahşi bir hale dönüşen yolculuk, modern zamanda kapitalist sistem eleştirisi içermektedir. Editörlüğünü Mustafa Ruhi Şirinin yaptığı, resimleri Ender Dandul tarafından çizildiği bu hacmi küçük olmakla beraber verdiği mesajlar ve derinlik nedeniyle etkili ve büyük bu kitap her yaştan okur kitlesine hitap etmektedir. Fabl olan bu eserdeki figürlerin aslan, tilki, tavuk, köylü, vb. olması küçük çocukların alakasını cezbetmekte çok etkili olmuştur.

Hikayemiz, tilki ile aslanın değişik ülkeler görmek, bilgi ve görgülerini arttırmak için yolculuğa çıkmaya karar vermeleriyle başlamaktadır. Her ikisi de yola çıkmadan önce kendilerince hazırlık yapmaktadırlar. Tilki kendine binek olarak bir eşeği tercih edip, yanına da olmazsa da olur türünden, çoğu gereksiz yük olan bir çok eşya almış, aslan ise binek olarak bir katır tercih etmiş ve yanına sadece kendisine lazım olacak üç beş eşya almıştır. Aslan, katırın üstünde rahatça yolculuk yaparken tilki ise eşeğe yüklediği eşyalardan yer kalmadığı için yolculuğunu yayan yapmak zorunda kalıyor.

Fiziksel ve karakter olarak birbirinden farklı iki karakter yol arkadaşlığı yapmaktadırlar. Aslan baskın ve etçil iken tilki ezik bir tiptir. Eşit olmayan ikisinin eşit işbölümü, söz hakkı ve tercih serbestisi mümkün olmamaktadır. Tilki, zorunlu/mecburi bir birlikteliği çekmek durumunda kalmaktadır. Bir yandan aslandan korkarken bir yandan da hayranlık duymaktadır. Aslan istediği için çiftliklerden hırsızlık yapmakta canını ortaya koymak zorunda kalmaktadır. Tilkinin asıl hayranlığı ise insanlaradır. Onlar gibi olmaya öykündüğünden bir türlü kendisi olamamaktadır. Aslan ise her fırsatta tilkiye "kendin ol" telkininde bulunmaktadır.

İnsanların ilk defa katırın üstünde bir aslan görmeleri; onları bir yandan meraklandırırken diğer yandan da korkutmaktadır. Tilkinin hırsızlığının rahatsız edici bir boyuta ulaşmasıyla insanların hedefleri olmaktadırlar. Aslanın katır üstünde olmasıyla "katıraslan" efsanesi başlamakta, birde aslanın insanlara ateş edip vurmasıyla iş iyice kızışmıştır. "Katıraslan" dan sadece insanlar değil köpeklerde korkup kaçmışlar, korku arttıkça da karşı saldırı önce ulusal daha sonra da uluslararası boyut kazanmıştır.

Yolculuk boyunca tilki, aslanın her isteğini (mecburen) yerine getiriyor, artık iş yol arkadaşı olmaktan çıkıp efendi-köle/hizmetçi düzeyine evrilmiş ve tilki, hem yorgunluk hem insanlardan korku, aslanında baskısı nedeniyle bu yolculuğun sonlanmasını istemektedir. Aslan ise durumdan gayet memnun ve huzurlu bir şekilde yolculuğa devam etmektedir.

Tilki ve aslan kendi hallerinde yolculuklarına devam ederken insanlar ise katıraslan'ı bulup yok etmek için yerel imkanlarının yetersiz kalması nedeniyle uluslararası heyet ve uzmanlarla katıraslanı yakalamak için seferber olmuşlar, yeni organizasyon, mekan ve teşkilatlar oluşturmuşlar, sıradan bir köy nüfusu 2 milyonu aşan devasa bir (cazibe merkezi) şehre dönüşünce vahşi kapitalizm ve rant hakim olmuş, Uluslararası heyet gelince de yerli unsurlar devreden çıkarılmıştır.

Tilkinin dört gözle beklediği bu yolculuğun bitmesi arzusu çöl süreciyle beraber tam bir hüsran ve kabusa dönmektedir. Artık aslanın acıkma içgüdüsü her şeyin önünde yer alıyor, çalınacak ve avlanacak bir şey kalmayınca doğal beslenme sürecinde önce eşek, sonra katır ve nihayetinde tilki de aslana yem olmaktan kurtulamamaktadır.

Sonuç olarak; "katıraslan" kitabı, Zarifoğlu'nun çocuk edebiyatı alanında yazmış olduğu çok önemli eserlerinden birisidir. Hikâye, hem küçük çocuklar için hem de büyük çocuklar için çok önemli, ufuk açıcı, düşündürücü derin anlamlar içermekte bu da okuyucuya sistem eleştirisi yapma imkanı vermektedir. Böylece okurun, kendini bazen eşeğin bazen de aslanın yerine koyarak iç/ruh dünyasına adeta yolculuk yapma ve hayatın, eşyanın, insanın anlamları üzerine derin düşünce yeteneği kazanmaktadır

Zarifoğlu'nun bu hikâyesi salt bir öykü olmayıp, bunun daha ötesinde toplumsal gerçeklilikler üzerinden bir sistem eleştirisi yaparak insanı anlam arayışına teşvik etmektedir. Aynı zamanda hikâye kahramanlarının içsel dünyaları ve toplumla olan ilişkiler üzerinden insan (ve insanlık) üzerine de önemli sorular sorulmaktadır. Yazar, sembolik dil kullanımın yanı sıra derinlikli bir dil kullanması da hikâyenin içeriğini zenginleştirerek okurun farklı boyutlarda tefekkür etmesini sağlamaktadır.

Bu eser, bilhassa yeni nesle kimlik, kişilik, yerlilik düşüncesi edinerek, sorgulayıcı eleştirel bakış açısı kazandırılması için mutlaka okunmalı ve okutturulmalıdır.

Katıraslan
Cahit Zarifoğlu
Beyan Yayınları
96 Sayfa