Çin Felsefesi Tarihi Kitap Notları

06.11.2020 09:30 - Ferhat ÖZBADEM

Felsefenin Çin Medeniyetinde işgal ettiği yer, diğer medeniyetlerde dinin işgal ettiği yerle karşılaştırılabilir. Çin'de felsefe, her eğitimli şahsın ilgilendiği bir şeydir. Eski zamanlarda, eğer bir adam ne olursa olsun eğitilecekse, onun alacağı ilk eğitim, felsefe hakkında olurdu. Sayfa 27

Çin felsefe geleneğine göre, felsefenin işlevi, pozitif bilgiyi (burada pozitif bilgiyle, olgusal meselelerle ilgili bilgiyi kastediyorum) arttırmak değil, zihnin yüceltilmesidir. Bu, mevcut gerçek dünyanın ötesinde ve ahlaki değerlerden daha üstün olan değerlere bir uzanmadır. Sayfa 31

Felsefede tartışılan içsel bilgeliğin ve dışsal krallığın Taosu (Yolu) olduğu için, bundan felsefenin siyasi düşünceden ayrılması gerektiği sonucu çıkar. Çin felsefe okullarının farklılıkları ne olursa olsun, her okulun felsefesi aynı zamanda, onun siyasi düşüncesini de ifade eder. Sayfa 36

Çin'de, formel felsefi yazılar üretenlerden daha çok, formel felsefi yazı üretmeyen felsefeciler vardır. Sayfa 38

Hem tabiat hem de beşeri alandaki herhangi bir şeyin gelişimi onu, aşırı bir uca getirdiğinde, öbür aşırı uca bir geri döndürme meydana gelir; yani, Hegel 'in bir ifadesini ödünç alacak olursak, her şey, kendi olumsuzunu içerir. Bu, Lao Tzu'nun ve aynı zamanda, Konfüçyüs tarafından yorumlandığı şekliyle 1-Ching - Değişimler Kitabı'nın ana tezlerinden biridir. Sayfa 48

Konfüçyüsçülük, toplumsal organizasyon ve bu özelliğinden dolayı da, aynı zamanda gündelik hayat felsefesidir. Taoculuk, doğal olanı ve ondaki kendiliğindenliği vurgularken Konfüçyüsçülük, insanın toplumsal sorumluluklarını vurgular. Sayfa 51

ve 4. yüzyılda, Taoculuğu Konfüçyüsçülüğe yaklaştırmaya çalışan Taocular ve aynı zamanda, 1 1. ve 12. yüzyılda, Konfüçyüsçülüğü Taoculuğa daha yakın kılmaya çalışan Konfüçyüsçüler vardı. Bu Taocuları Yeni-Taocular, Konfüçyüsçüleri de, Yeni-Konfüçyüsçüler olarak isimlendiriyoruz. Sayfa 52

Ssuma T'an, önceki yüzyılların felsefecilerini altı ana okul halinde şu şekilde tasnif eder:

Birincisi, bir kozmoloji okulu olan Yin-Yang chia ya da YingYang okuludur. Bu okul ismini, Yin ve Yang prensiplerinden alır. Bu iki prensip, dişil olan Yin ve eril olan Yang prensibi, Çin düşüncesinde Çin kozmolojisinin iki ana prensibi olarak kabul edilir. Onların birleşmesinin ve karşılıklı etkileşiminin, Çinlilere göre bütün evrensel fenomenlere yol açar.

İkinci okul, ]u chia ya da Edipler okuludur. Bu okul, Batı literatüründe Konfüçyüsçü okul olarak bilinir.

Üçüncü okul, Mo chia ya da Mohist okuldur. Bu okul, Mo Tzu'nun liderliği altında sıkı bir organizasyona ve katı bir disipline sahipti. Bu okulun takipçileri, kendilerini Mohist olarak isimlendirirler.

Dördüncü okul, Ming chia ya da İsimler Okuludur. Bu okulun takipçileri, "isimler" ve "gerçeklikler" diye adlandırdıkları ve bunlar arasındaki ilişki ile ilgilenirlerdi.

Beşinci okul, Fa chia da Yasacı Okul'dur. Çince'deki fa kelimesi, model ya da yasa anlamına gelir. Bu okul, iyi yönetimin, ediplerin yönetim için vurguladıkları ahlaki kurumlar yerine, yasanın tespit edilmiş bir koduna dayanması gerektiğini iddia eden bir grup devlet adamı tarafından kurulmuştur.

Altınca okul, Tao-Te chia ya da Yol ve Yolun Gücü Okulu'dur. Bu okulun takipçileri, metafiziklerini ve toplumsal felsefelerini, Tao ya da Yol olan yokluk (non-being) kavramı ve onun, insanın doğal erdemi olarak insanda yoğunlaşması etrafında odakladılar. Bu doğal erdem, Te'dir ve "erdem" olarak tercüme edilir. Sayfa 64

]u okulunun üyelerinin kökeni, ediplerdir.

Mohist (Mohcu) okulunun üyelerinin kökeni, şövalyelerdir.

Taocu okulunu mensuplarının kökeni, keşişlerdir.

İsimler Okulu mensuplarının kökeni, tartışmacılardır.

Ying-Yang okulunun mensuplarının kökeni, gizemli sanatların uygulayıcılarıdır.

Yasacı okulun mensuplarının kökeni, "metot sahibi insanlar" dır. Sayfa 71

Konfüçyüs, Çin'de K'ung Tzu ya da Üstat K'ung1 olarak bilinen şahsın, Latinceleşmiş ismidir. Aile ismi, K'ung ve kendi şahıs ismi de Chi'u idi. İÖ. 55 1'de, doğu Çin'deki şimdiki Shantung eyaletinin güney kısmında bulunan Lu devletinde doğdu. Sayfa 75

Taocular "hiçbir şey yapmama" düşüncesini öğrettiler. Oysa Konfüçyüs, "karşılıksız yapma" teorisini öğretmekteydi. Sayfa 83

Konfüçyüs'ten sonraki büyük felsefeci, Mo Tzu'ydu. Ailesinin adı Mo, kendi adı Ti idi. Shih Chi ya da Tarihsel Kayıtlar onun nerede doğduğu ve hayatı hakkında hiçbir şey anlatmadığından, yaşadığı devlet ile ilgili farklı fikirler vardır. Mo Tzu, adına uygun olarak Mohcu (Mohist) okul olarak bilinen bir okulun kurucusudur.

Konfüçyüs ve Mo Tzu arasındaki zıtlık, ilginçtir. Konfüçyüs, geleneksel kurumlar, ayinler, müzik ve ilk dönem Chou hanedanının edebiyatını anlamaya ve bunları ahlaki terimlere göre aklileştirmeye ve meşrulaştırmaya çalıştı. Fakat, Mo Tzu, bunların geçerliliğini sorguladı; onları daha basit, ancak kendisine göre, daha pratik bir şeyle değiştirmeye çalıştı. Kısaca, Konfüçyüs kadim medeniyeti meşrulaştırırken iken Mo Tzu, bu medeniyeti eleştirdi. Mo Tzu, militan bir hatip iken Konfüçyüs, kibar bir beyefendiydi. Mo Tzu'nun ana hedefi, hem geleneksel kurumlara ve uygulamalara ve Konfüçyüs'ün teorilerine karşı çıkmaktı. Sayfa 92

Taoistler, "kişisel arılıklarını muhafaza etmek" için "bu dünyadan kaçan" ve bir kez inzivaya çekildiklerinde ise, ideolojik olarak kendi davranışlarını meşrulaştırmaya yönelik hiçbir teşebbüste bulunmayan sıradan münzeviler değildir. Aksine onlar, inzivaya çekildikten sonra eylemlerine anlam verecek bir düşünce sistemi geliştirmeye girişen kişilerdir. Bunlar arasındaki ilk meşhur yorumcu Yang Chu'dur. Sayfa 108

Mencius şöyle der: "Yang Chu'nun ilkesi: 'Herkes kendisi için'dir. "Tek bir tel saç kopartarak bütün dünyaya faydalı olabilse de, insan bunu yapmaz" (M, Vlla, 26).

Yang Chu'nun temel fikirleri şunlardır: "Herkes kendisi için" ve "eşyayı küçümseme ve hayata değer verme." Bu tür fikirler, kesinlikle, her şeyi kuşatan sevgi ilkesini kabul eden Mo Tzu'nun fikirlerine zıttır. Sayfa 109

Tarihsel Kayıtlar'a ( TK, Bölüm 74) göre Mencius (371?-289?) Doğu Çin'de bugünkü Shangtung eyaletinin güney doğusundaki Tsou devletinde doğdu. Mencius, Konfüçyüs'ün torunu Tzu-sus'nun bir talebesinin gözetimi altında çalıştığı için Konfüçyüs ile ilişkilendirildi. Sayfa 119

Mencius, Konfüçyüsçülüğün idealistik kanadını ve nispeten daha geç olan Hsün Tzu da gerçekçi kanadını temsil eder. Sayfa 120

Aristoteles gibi Mencius da, "insanın, siyasi bir hayvan olduğunu" ve insanın toplumsal ilişkilerini yalnızca, devlet ve toplum içinde geliştirebilir, olduğunu iddia eder. Sayfa 125

Mencius'a ve onun kurduğu Konfüçyüsçü okula göre, evren esas olarak ahlaki bir evrendir. İnsanın ahlaki ilkeleri, aynı zamanda evrenin metafiziksel ilkeleridir ve insanın doğası, bu ilkelerin sembolüdür. Sayfa 129

Ming chia terimi, bazen "sofistler", bazen de "mantıkçılar" veya "diyalektikçiler" olarak tercüme edilir. Ming ehi ve sofistler, mantıkçılar ve diyalektikçiler arasında bir takım benzerliklerin olduğu doğrudur; ancak onların tam olarak aynı olmadıkları da doğrudur. Karışıklıktan kaçınmak için, Ming chiayı lafzı olarak İsimler Okulu şeklinde tercüme etmek daha iyidir. Bu tercüme, Batılıların dikkatini, Çin felsefecileri tarafından tartışılan önemli problemlerden birine, yani ming (isim) ve shih (gerçeklik) arasındaki ilişki problemine çeker. Sayfa 135

İsimler Okulu'nun üyeleri, kadim zamanlarda pien ehe (tartışmacılar, münakaşacılar) olarak bilinir. Chuang-tzu'nun "Sonbahar Seli" başlıklı bir bölümünde, İsimler Okulunun liderlerinden biri olan Kung-sun Lung'un şöyle dediği söylenir: "Benzerliği ve farklılığı birleştirdim; sertliği ve beyazlığı ayırdım. İmkansızın mümkün olduğunu ispat ettim ve onların reddettiklerini kabul ettim. Bütün felsefecilerin bilgisini yalanladım ve bana karşı ileri sürülen bütün argümanları delillerle çürüttüm" ( CT, Bölüm 1 7). Sayfa 136

İsimler Okulu'nun diğer lideri, zamanında sofistçe argümanlarından dolayı, yaygın bir şekilde tanınan Kung-sun Lung (yaklaşık 284-259) idi. Bir sınırdan geçerken, sınır muhafızının ona; "Atların geçmesine izin verilmez", dediği rivayet edilir. Kung-sun Lung ona: "Benim atım beyaz ve beyaz bir at, at değildir" diye cevap verir ve atıyla geçip gider. Sayfa 143

Geleneğe göre, Lao Tzu (lafzi olarak, 'Yaşlı Üstat' anlamına gelen bir isim), bugünkü Honan eyaletinin güney doğu kısmındaki Ch'u devletinin bir yerlisi ve Konfüçyüs'ün yaşlı bir çağdaşıdır; törenler hususunda onu eğitmekle meşhurdur. Bu yüzden onun ismini taşıyan daha sonraki zamanlarda Tao Te Ching ( Yolun ve Gücün Klasiği) olarak bilinen Lao-tzu kitabı, geleneksel olarak Çin tarihindeki ilk felsefi çalışma olarak kabul edilir. Sayfa 151

Chuang Tzu (yak. 396-286) olarak bilinen Chuang Chou, muhtemelen ilk dönem Taocuların en büyüğüdür. Bugünkü Shantung ve Honan eyaletleri arasındaki sınırda bulunan küçük Meng devletinde doğması, burada bir keşiş hayatı yaşaması, fikirlerinden ve yazılarından dolayı meşhur olması dışında hayatı hakkında az şey biliyoruz. Adını işiten Ch'n'un Kralı Wei'nin, başbakanı yapmayı vaat ederek, devletine davet etmek maksadıyla hediyelerle birlikte elçiler gönderdiği söylenir. Ancak Chuang Tzu, yalnızca güldü ve onlara şöyle dedi: "... git, beni kirletme... Ben, kendi özgür irademin hazzını tercih ederim" ( TK, Bölüm 63). Sayfa 167

Yin-Yang Okulu'nun kökenin, gizemcilere dayandığını söylemiştim. Bu gizemciler, kadim dönemlerde fang shih yani, gizemli sanatların uygulayıcıları olarak bilinmekteydiler. Liu Hsin'in Yedi Özeti'ne dayanan Han Hanedanlığı'nın Tarihi'ndeki "Edebiyat Üzerine Araştırma" adlı bölümde (bölüm 30), bu gizemli sanatlar altı sınıf halinde gruplandırılır.

Birincisi astrolojidir. Han Tarihi'ndeki bu bölüm "Astroloji"nin usulüne uygun olarak yirmi sekiz burcu düzenleme, beş gezegenin ve güneşin, ayın ilerleyişlerine, onlarla şans ve şanssızlığın tezahürlerini kaydetmek için işaret etme hizmeti gördüğünü, söyler.

İkincisi takvimlerle ilgilenir. Aynı araştırma, "Takvimler" in, uygun sıra ile dört mevsimi düzenleme, ekinoks ve gündönümü zamanlarını ayarlama; güneş, ay ve beş gezegenin uyuşma zamanlarına, onlarla soğuk ve sıcak, hayat ve ölüm gerçekliklerini araştırmak maksadıyla işaret etme hizmeti gördüğünü söyler. Bu sanat vasıtasıyla, felaketlerin acıları ve zenginliğin mutlulukları, tezahür eder."

Üçüncüsü, Beş Elementle ilişkilidir. "Edebiyat Üzerine Araştırma", "bu sanat"ın, "Beş Gücün [Beş Elementin]açığa çıkmasından kaynaklanır; eğer en uzak sınırlara kadar genişletilirse, onun ulaşamayacağı hiçbir şey olmadığını", söyler.

Dördüncüsü, civarperçemi bitkisinin sapları ve kaplumbağa kabuğu ya da öküzün kürek kemikleriyle vasıtasıyla yapılan kehanettir. Bunlar kadim Çin' deki iki ana kehanet metodudur.

Beşinci grup, muhtelif kehanetlerle ilgilidir ve altıncı şekiller sistemidir. Sonuncu grup, daha sonraki zamanlarda, kelimesi kelimesine "rüzgar ve su" anlamına gelen feng-shui, olarak bilinen şeyle birlikte fizyonomiyi içerdi. Feng-shui, insanın evrenin ürünü olduğu anlayışına dayanır. Bundan dolayı, onun evi ya da gömülme yeri, tabii güçlerle yani "rüzgar ve su" ile uyum içinde olacak şekilde düzenlenmelidir. Sayfa 200

Tsou Yen'in metodu, "ilk önce küçük nesneleri incelemek ve bunu sınırsız olanlara ulaşıncaya kadar daha büyüklere doğru genişletmektir." Onun ilgileri, coğrafya ve tarih üzerinde merkezileşmiş gibi görünmektedir. Sayfa 206

Hsün Tzu'unun özel ismi K'ung'tur; bununla beraber Hsün Ch'ing alternatif ismiyle de tanınmaktadır. O, bugünkü Hopei ve Shansi eyaletlerinin güney kısmındaki Chau devletinde doğmuştur. Shih Chi ya da Tarihsel Kayıtlar onun biyografisinde ( TK, Bölüm 74), elli yaşındayken Chi devletine gittiğini, ve zamanın en büyük öğrenim merkezi olan bu devletteki, Chi-hsia akademisinin muhtemelen son düşünürü olduğunu söyler. İsmini taşıyan kitap, yirmi iki bölümden oluşur. Bu bölümlerin birçoğu, muhtemelen doğrudan onun kaleminden çıkmış olan detaylı ve mantıksal olarak geliştirilmiş denemelerden meydana gelir. Sayfa 217

Edipler arasında Hsün Tzu'nun düşüncesi, Mencius'un düşüncesinin karşı tezidir. Bazı insanlar, Mencius'un bu okulun sol kanadını, Hsün Tzu'nun ise, onun sağ kanadını temsil ettiğini söylerler. Bu söz, anlamlı olsa da, daha çok basitleştirilmiş bir genelleştirmedir. Sayfa 217

Hsün Tzu, en çok da insan doğasının esas olarak kötü olduğu şeklindeki teorisi sebebiyle bilinir. Bu doğrudan doğruya, Mencius'un insan doğasının esas olarak iyi olduğu şeklindeki teorisine karşıdır. Sayfa 218

Erken Chou hanedanın feodalci toplumu, iki ilkeye uygun olarak işledi: Biri, li (ayinler, törenler, davranış kuralları, adetler), diğeri ise, hsing (cezalar, cezalandırmalar) ilkesiydi. Sayfa 233

Chung Yung ya da Orta Yol Doktrini, Li Chideki (Ayinler Kitabı) bölümlerden biridir. Geleneğe göre, Konfüçyüs'ün torunu Tzussu tarafından yazılmıştır. Ancak gerçekte büyük bir kısmı bir dereceye kadar daha geç bir zamanda kaleme alınmış gibi görünmektedir. "Ekler" ve Chung Yung, kadim Konfüçyüsçülüğün metafizik gelişiminin son safhasını temsil eder. Gerçekten de, onların metafizik ilgileri o kadar büyüktür ki, İS. 3. ve 4. yüzyılın Yeni-Taocuları Yiyi spekülatif felsefenin üç klasiğinden biri olarak kabul ettiler. Sayfa 247

Çin felsefe dünyasında, İÖ. 3. yüzyılın son parçası, senkretizm ve eklektikçiliğe doğru güçlü bir eğilim gördü. Eklektikler Okulu'nun ana çalışması olan Lu-shih Ch'un-ch'iu, bu zamanda telif edildi. Ancak bu çalışma bölümlerini, zamanındaki okulların çoğuna hasretmekle birlikte, aslında eklektikçilik fikri için teorik bir gerekçe sağlamada başarısız oldu. Hem Konfüçyüsçü hem de Taocu yazarlar, başka bakımlardan farklılıklarına rağmen, zamanın eklektik ruhunu nasıl yansıttıklarını gösteren böyle bir teori sundular. Sayfa 269

İÖ. 221 'deki birleşmeden sonra kurulmuş olan Ch'in hanedanlığı yalnızca on beş yıl sürdü. Birinci İmparatorun ölümünün hemen arkasından imparatorluğu, kaba Ch'in'in yönetimine karşı bir dizi isyanla parçalandı ve yerine Han Hanedanlığı (İÖ. 206-İS. 220) geçti. Han, Ch'in'in siyasi birlik anlayışını miras aldı. Onun yarım kalmış çalışmasını, yani yeni bir siyasi ve toplumsal düzen inşa etme çalışmasını sürdürdü. Sayfa 281

Tung Chung-shu'ya göre, evren on bileşene sahiptir: Gök, Yer, Yin ve Yang; Ağaç, Ateş, Toprak, Metal ve Su'dan oluşan Beş Element ve son olarak insan. Sayfa 283

Han Hanedanlığı, yalnızca Ch'in'in kronolojik bakımdan halefi değil, aynı zamanda birçok yönden onun devam ettiricisiydi de. O, Ch'in'in ilk kez gerçekleştirmiş olduğu siyasi birleşmeye bir istikrar kazandırdı. Sayfa 297

Konfüçyüsçüler Eski Metin Okulu olarak bilinen bir grup meydana getirdiler. Söz konusu okul, "Ch'in'in Yangınları"dan yani İÖ. 213'te kitapların yanmasından öncesine giden, tekrar ele geçirildikleri zaman arkaik hale gelmiş olan bir el yazısıyla yazılan Klasik metinlere sahip olduğu için bu isimle isimlendirildi. Bu grubun aksine Tung Chung-shu ve diğerleri Yeni Metin Okulu'na aittiler. Onun Klasik sürümleri Han Hanedanlığı boyunca yürürlükte olan el yazısı formunda yazıldıkları için bu şekilde isimlendirildiler. Bu iki okul arasındaki mücadele Çin bilim tarihindeki en büyük mücadelelerden biri oldu. Sayfa 301

ve 4. yüzyıllarda, Taoculuğun yeniden canlanışıyla birlikte, İsimler Okulu'na ilginin canlanışı vukuu buldu. Yeni-Taocular Hui Shih ve Kung-sun Lung'u incelediler ve hsüan hsüeh; min-li yani, "terimleri [ming]ayırt etme ve ilkeleri [/ıl çözümleme diye isimlendirdikleri şeyle ilişkilendirdiler." Sayfa 315

Budizm'in Çin'e girişinin tam tarihi, tarihçiler tarafından tartışılan ancak henüz çözülemeyen bir problemdir. Fakat bu girişin İS. 1. Yüzyılın ilk yarısında meydana gelmiş olması muhtemeldir. Geleneksel olarak Budizm'in İmparator Ming (5 8-75) döneminde girdiği söylenir. Ancak onun bu tarihten önce Çin'deki varlığının işitildiğine dair yeni bir kanıt vardır. Sonraki yayılışı uzun ve tedrici bir süreçtir. Sayfa 347

Japonca okunuşu Zen olan, Çince Ch'an ya da Ch'an-na terimi, genel olarak İngilizce'ye Meditasyon olarak tercüme edilen Sanskritçe Dhyana'nın fonetik bir çevirisidir. Ch'an ya da Zen okulunun kökeni hakkındaki geleneksel anlatı şöyledir: Buda, kutsal metinlerini ilaveten, yazılı metinlerden bağımsız olarak nakledilen hatmi bir öğretiye sahipti. Bu öğretiyi o, kiŞisel olarak talebelerinden birine nakletti; o talebe de bunu kendi talebesine nakletti. Bu yolla söz konusu hatmi öğreti, Hindistan'daki yirmi sekizinci Ata olduğu farz edilen ve 520-526 arasında bir zamanda Çin'e gelen ve burada Çin'deki Ch'an okulunun ilk Tsu (lafzi olarak Atası) haline gelen Bodhidharma'ya ulaşıncaya kadar nakledildi. Sayfa 365

Kozmolojiyle ilgilenen ilk felsefeci, Lien-hsi'nin (1017-73) üstadı olarak çok daha iyi tanınan Chou Tun-yi'dir. Sayfa 382

Y eni-Konfüçyüsçüler, iki ana okul olarak bölünmeye başladılar. Mutlu bir tesadüf olarak bu iki okul, iki Ch'eng üstadı olarak bilinen iki kardeş tarafından başlatıldı: Daha genç kardeş Ch'eng Yi ( 1033-1 108) ve Chu Hsi ( 1130-1200). Bu okul Ch'eng-Chu okulu ya da Li hsüeh (Yasalar ve İlkeler Okulu) olarak bilindi. Daha büyük kardeş olan Ch'eng Hao ( 1032-1085), Lu Chiu-yüan ( 1139- 1103 ) tarafından sürdürülen ve Wang Shou-jen ( 1473-1529) tarafından tamamlanan bir başka okul başlattı. Bu okul Lu-Wagn okulu ya da Hsin hsüel (Zihin Okulu) olarak bilindi. İki okul arasındaki farklılığın tam anlamı, iki Ch'eng Üstadının kendi zamanlarında kabul edilmedi. Ancak Chu Hsi ve Lu Chiu-yüan, bugüne kadar devam eden büyük bir tartışma başlattı. Sayfa 399

Chu Tzu ya da Üstat Chu olarak bilinen çok iyi tanınan Chu Hsi, ince akıl yürüten, açık düşünen, geniş bilginin ve ciltlerce edebi üretime sahip bir felsefeciydi. Yalnızca Kaydedilmiş Sözleri, 140 kitaba ulaşır. Onunla, Li hsüeh ya da Li Okulu olarak da bilinen Ch'eng-Chu okulu kemal noktasına ulaştı. Bu okulun üstünlüğü, özellikle de Lu-Wang okulu ve Ch'ing hanedanlığının muayyen bilim adamları tarafından birkaç kez tartışılmış olsa da, o Batı felsefesinin son on yıllarda Çin'e girişine kadar en etkili yegane felsefi sistemi olarak kaldı. Sayfa 416

Wang Shou-jen (1475-1 528) günümüzdeki Chekiang eyaletinin bir yerlisiydi ve genel olarak Yang-ming'in Üstadı olarak bilinmekteydi. O yalnızca önde gelen bir felsefeci olarak değil, aynı zamanda, yüksek kapasite ve ahlaki bütünlük hususunda tecrübeli devlet adamı olarak da tanınmış biriydi. İlk başlarda Ch'eng-Chu okulunun ateşin bir takipçisiydi; Chu Hsi'nin öğretisini tamamlamaya azmettiğinden derhal Bambu ilkesini ya da Li'sini araştırmaya başladı. Sayfa 435