Çocuk Edebiyatına İçeriden Bir Bakış: Dr. Özgül Kös, Söyleşi, A. Erkan AKAY

Sizi çocuklar için yazmaya yönelten nedir?

Çocukların psikososyal gelişiminde çok önemli bir faktör olmasıdır. Çocukların psikososyal açıdan sağlıklı gelişimine destek olmak yetişkinlerin olumsuz bakış açıların değiştirmekten daha kolaydır.

Çocuklar için yazmanın yetişkinler için yazmaktan daha zor olduğuna inanıyor musunuz?

Hayır, ama herhangi bir alanda yazmak için o alana aşina olmayı ve temel seviyede bilgiye sahip olmayı gerektirdiğine inanıyorum. Çocuk edebiyatı kaş yaparken göz çıkarılmaması gereken bir alandır.

Çocuklara hitap eden metinlerinizde "olmazsa olmaz"ınız nedir? Sizce yazma sürecinizde bu ölçütünüz değişebilir mi?

Çocuklara hitap eden metinlerde kendi adıma mutlaka sonunun dengeli bitmesi önemlidir benim için. Asla vazgeçemeyeceğim ölçütüm budur. Yani metnin sonunda bozulan denge yeniden kurulmalı, iyi ödüllendirilmeli, kötü cezalandırılmalı; adalet yerini bulmalıdır. Umut, çözüm, denemekten vazgeçmemek temaları tercihimdir.

Çocuk edebiyatının ülkemizde ve dünyadaki gelişimini takip ediyor musunuz? Diğer yazarları okur musunuz? Gidişat nasıl?

Sürekli okuyorum; çocuk edebiyatının sadece çocuklara değil, yetişkinlere de hitap ettiğini düşünüyorum. Gidişat bence olumlu çünkü görsel medyanın tüm cazibesine rağmen yazılı medyaya olan ilgi azalmıyor; ebeveynler çocuk edebiyatına önem veriyorlar, çocuklar da keyif alıyorlar.

Yazarken edebî kurgu ve dile mi yoksa öğreticiliğe mi ağırlık veriyorsunuz?

Sanat mı eğitim mi? Ben eğitimin sanat olduğuna inanıyorum; kurulan kavramsal cümleler eğer okuyucuya ulaşmıyorsa, dokunamıyorsa bence anlamı kalmıyor. Hızlanan bir çağda her şeyin hızlı yaşandığı ve tüketildiği bir dönemde yaşıyoruz. Okuyucuların ve özellikle de çocukların ilgileri çabuk dağılıyor. Edebiyat özellikle dil ve entelektüel gelişim için de önemlidir ama bunu yaparken dengeyi korumak gerekir. Sanatsal ve kavramsal metinler yazmaya çalışırken anlaşılabilir olmaktan uzaklaşmamak gerekir.

Çocuk edebiyatı hakkında genel kabul görmüş ama katılmadığınız klişeler var mı? Rahat olabilirsiniz biz bizeyiz.

Andersen masallarını sevmiyorum ve çocuk gelişimi açısından uygun bulmuyorum. Zira masalarının sonunda yeniden kurulan denge, umut ve adalet duygusunu bulmak pek mümkün değil.

Çocuk kitapları yayıncılığında sizce en büyük eksiğimiz nedir? Bilgisayarda açtığınız boş dosyadan kitabınız okurun eline ulaşana kadar hangi basamak sizi en çok zorlar?

Çocuk edebiyatında yayıncılık açısından bence en büyük eksiğimiz kullanılan görsellerin, resimlerin metin içeriğinin önüne geçmeye başlamasıdır. Tanıtım ve okuyucunun eline ulaşma sürecinde içerik uygunluğu çoğu zaman atlanıyor diye düşünüyorum.

Yazdıklarınızla çocuklara erişebilmenin bir ön şartı var mıdır? Çocuk sevmek, çocuk sahibi olmak, çocuklarla iyi anlaşmak gibi.

Çocuklara erişebilmenin ön şartı çocukların duygusal dünyası, psikososyal gelişimi konularında bilgi ve deneyim sahibi olmaktır bence. Bunun çok farklı yollarla öğrenilebileceğini düşünüyorum.

Çocuk kitaplarında ne görürseniz sizi rahatsız eder? Çocuk hayatının da gerçeklerinden olan olumsuzluklarla kitabınızın içeriği arasındaki dengeyi nasıl belirlersiniz?

Aslında beni çocuk kitaplarında gördüğümde rahatsız edebilecek bir konu yok. Çoğunluğun aksine çocuk edebiyatında yaşamda olan her konunun ve temanın işlenmesi gerektiğini düşünüyorum. Çünkü bu sayede ön prova yapılmış olur, deneyim, bakış açısı ve farkındalık kazanılabilir. Olumsuz konuların "ölüm, ayrılık, travma…" gibi daha önce de belirttiğim gibi ajite etmeden, basit, olağan, anlaşılır ve çocuğun yaş katagorisine uygun bir şekilde ele alınarak işlenmesi gerekliliktir bana göre.

Okuyan çocuğun daha iyi bir insan olacağına dair elimizdeki dayanak nedir?

İyilik ve iyi olmak göreceli ve yoruma açık bir kavramdır, okuyan çocuğun daha iyi bir insan olacağını iddia edemem ama daha merhametli, duyarlı ve empatik olabileceğine, olaylara ve durumlara farklı açılardan bakabileceğine, farklı seçenekler ve çözüm yolları oluşturabileceğine inanıyorum. Tabi ki bu inancım bu doğrultuda yazılmış yayınları okuduğu varsayımına dayalı.

Ebeveyn ve öğretmenlerin çocuk okumalarına katkısı gerekli veya yeterli mi? Çocuk bu konuda yönlendirilmeli mi, nasıl yönlendirilmeli, kitap nasıl seçilmeli ve okunmalı?

Öncelikle seçilen kitaplar ilgi çekici ve çocuk gelişimi açısından uygun olmalı. Hem çocuklar hem de yetişkinler ilgilerini çekmeyen kitapları okumak istemeyeceklerdir. Çocuk gelişimi açısından uygunluğunun ebevynlerin ve öğretmenlerin sorumluluğunda olduğunu düşünüyorum.

Okurlarınızla buluşuyorsunuzdur. Hangi çocuk sizi heyecanlandırır? Çocuklardan beklentiniz nedir?

Hayal kuran çocuklar beni heyecanlandırır. Aslında duyguları budanmayan ve törpülenmeyen her çocuk hayal kurar. Bir kitap çocuklarda hayal kurmayı teşvik edebiliyorsa, yeniden canlandırabiliyorsa benim için değerlidir. Çocuklardan beklentim tüm duygularının olağan olduğunu, hissetmeye hakları olduğunu fark edebilmeleridir. Kontrol edilmesi gereken davranışlarımızdır; duygularımızın farkında olarak…

Modern pedagojiyle aranız nasıl? Geleneksel yöntemlerle modern pedagoji arasında nerede duruyorsunuz? Yazdıklarınızda hangisinin ağırlığı daha fazladır?

Çocuk, ergen, yetişkin psikolojisi ve pedagoji yakın takip ettiğim ve kendimi sürekli geliştirip, yenilediğim bir alan; bu yöndeki çalışmaları ve gelişmeleri benimsiyorum. Özellikle duygu odaklı terapi ve duyusal bütünleme alanlarındaki çalışmaları çok önemsiyorum. Psikolojik ve pedagojik temelli masallar yazmak çok ilgimi çekiyor.

Bugünün yazarları kalıcı eserler bırakabilecek mi? Sizce çağdaşlarınızdan kim yüz yıl (yüz çok olduysa elli diyelim) sonra da okunur?

Bence her dönemin yazarları kalıcı eserler bırakacak çünkü kendi dönemlerini yansıtacaklar. Elli/yüz yıl sonra kimin eserleri okunur çok iddialı bir soru… Bir çok sanat eseri ve edebi eser döneminde anlaşılamamıştır ama duygulara dokunabilen her eser her dönemde yaşar bence…

Yetişkin bir yazarın bugünkü çocuğun diline, düşüncesine sahip olması mümkün müdür, gerekli midir? Farklı kuşakların bağını koruyabilmek için dünyalararası bir köprüye mi yoksa tek dünyalaşmaya mı ihtiyaç var?

Belki size aynı şeyi tekrarlıyorum gibi gelecek ama inandığım bakış açısı bu olduğu için yine söylemek istiyorum ki; duygular hiçbir zaman değişmez. Korku, sevgi, umut, çaresizlik vb binlerce yıldır ortak duygularımız. Çocukların bilgiden çok duygusal temasa ihtiyaçları var bence. İhtiyaç duyulan bilgi yaşanılan döneme göre değişebilir ama duygular ve duygusal ihtiyaçlar her dönemde aynıdır. Eğer ansiklopedi veya müfredat kitabı yazmıyorsanız yetişkin bir yazar olarak çocuk edebiyatında her dönemde ve kuşakta tek ihtiyacınız duygusal bağ kurabilmektir.

Günün şartları ve çocuk edebiyatının ticarîleşmesi sizi korkutuyor mu? Okumak bir lüks, yazarlar marka, okurlar müşteri olmaya doğru mu gidiyor? Giderse ne olur?

Ben bu konuda karamsar değilim; yazarın bir emeği ve ekonomik gereksinimleri olduğu göz ardı edilmemeli bence. Kaldı ki bir çok eserin ücretsiz pdf formlarına, farklı platformlarda paylaşımlarına ulaşmak mümkün; STK'lar, yerel yönetimler, farklı kurum ve kuruluşlar kitaplar ve edebi eserlerin okuyucuya ulaştırılmasında önemli finansal destek sağlıyorlar. Yazarların çoğu kendilerine ulaşan kişisel taleplerde de ücretsiz paylaşımda bulunuyorlar.

Sosyal medyada binlerce kitap değerlendirme hesabı var. Bunlar sizce okurları doğru yönlendiriyor mu, işe yarıyor mu? Kitap incelemeleri, değerlendirmeleri, eleştirileri noktasında neredeyiz? Takip ettiğiniz, çocuk kitaplarını değerlendiren bir mecra var mı?

Fikir edinmek için takip edilebilir bu tür hesaplar ama dikkatli de olunması gerekir. Ticari amaçlı olanları da var. Samimiyet önemli kriter bence bu alanda. Benim dahil olduğum bir kitap okuma ve tahlili grubumuz var ve alanında deneyimli, samimi kişilerden oluşuyor. Çok faydalı oluyor beni açımdan ve keyif alıyorum.

Dr. Özgül Köse'nin Masal Dergisi'nde yayımlanmış masallarına https://www.masaldergisi.com/yazar/dr-ozgul-kose/ bağlantısına tıklayarak ulaşabilirsiniz.