Çocuk Kitaplarında Buluşan Aile, Düşünce, A. Erkan AKAY

Yükselen evlilik yaşları, bugüne kadar görülmemiş hızla artan boşanma oranları, evlilik dışı ilişkiler, çocuk sahibi olmaktan kaçınma, çocuk sahibi olmak yerine evcil hayvan sahibi olmayı yeğleme, çocuk sahibi olunca o kutlu sahipliği ekranlara devretme, çocukların akran yönelimi, akranların zorbalığa eğilimi, kreş ve okulların bakıcılık kurumları olarak görülmeye başlanması ve bunlara paralel gelişmeler dolayısıyla ailelerimiz yıpranıyor, yozlaşıyor, ya birbirinden kopan bireylere ya da kötürüm birlikteliklerle yola devam eden gönül bağsız kurumlara dönüşüyor.

Çekirdek ailenin bu can çekişmesine ek olarak geniş aile şemsiyesi de delik deşik durumda. Geçim zorluğunun bir yan etkisi olan maddi paylaşım sorunları, siyasi görüş farkları ve şehir hayatının uzaklaştırdığı akrabalar sanal dünyanın sağladığı sahte yakınlıkla tatmin olmaya da başlayınca bağlar iyiden iyiye esnedi ve gerisingeriye toparlanamaz dokulara dönüştü, pörsüdü.

İnsanlık bugünün bütün imkânlarından azadeyken onu etrafındakilerle bir arada tutan şey masallardı, hikâyelerdi, birlikte paylaşılan heyecanlar, korkular, meraklardı. Bugün dizi ya da filmler karşısında bir araya gelen bireyler yine toplumun çoğunu oluşturuyor olabilir. Ancak bu birliktelikte önemli bir fark var; eskinin aksine, anlatıcı bizden biri değil. Kurgu bizim kurgumuz değil. Bizim ihtiyacımıza değil hazlarımıza hatta daha çok zaaflarımıza hitap ediyor. Bizi en zayıf noktamızdan yakalıyor, varlığımızı, birliğimizi, dirliğimizi, iyiliğimizi, edebimizi emdikten sonra posamızı bırakıyor. Kalan posalar toplumu bir çöplüğe çeviriyor. O hikâyelerden alınan ilhamlarla yaşanan ve haber bültenlerine acı gerçekler olarak yansıyan hayatlar, muhatap olduğumuz hikâyelerin çıktılarını gözler önüne seriyor. Günün zavallı insanına bir travma da oradan ekleniyor, kararan ensesine bir elense daha oradan çekiliyor.

Oysa çocuk kitapları hikâyenin en saf, en temiz, en naif hâlini, birbirlerine en yakın duran muhataplara ulaştırıyor. Uykudan önce birlikte okunan resimkitaplar ömür boyu unutulmayan, ne kadar esnerse esnesin kendisini toparlayabilen bağlar kuruyor. Televizyon ya da internetten sıyrılabilen ebeveynlerle artık münazara çağına gelmiş çocukların birlikte okuduğu romanlar, her birinin zihninde canlanan özgün sahnelerle zengin bir seyir keyfine, sorulara, cevaplara, sohbetlere dönüşüyor. Hırsların, ihtirasların, entrikaların, komploların, suçun, bağımlılıkların, ahlaksız zekânın, akılsız komedinin hayatlarımıza girmesini engellediği her an bizi koruyor, kolluyor. Ev ahalisinden birinin, elinde bir kitapla odasından çıkageldiği, beğendiği bir pasajı evdekilerle paylaştığı o sahne içimizi ferahlatıyor. Yılda birkaç kez kitap fuarına, kitapçıya ya da kütüphaneye yolu düşen aileler umudumuzu canlı tutuyor.

Yayıncılık sektörünün de yoğun yönelimiyle sayısı, içerik çeşidi ve kalitesi artan çocuk kitaplarını artık aileyi sanatla tanıştıran ya da buluşturan gündelik bir alet olarak görmeli; bir oyuncak, mutfak gereci ya da mobilya kadar sıradan şekilde hayatlarımıza yerleştirmeliyiz. Toplumu yetiştirme gücüne sahip, görsel ve edebi katmanlarıyla bu işi en güzel bir şekilde kotarabilecek çocuk kitaplarına sanata giriş, güzeli arayış işlevini yüklemeliyiz. Bunu sağladığımızda, büyüyen çocuğumuzun ve onunla birlikte yeniden küçülüp de büyüyecek ebeveynimizin resme, müziğe, sinemaya ve hatta geleneksel sanatlara bakışının nasıl da değiştiğini, inceldiğini, ısındığını göreceğiz. Emin olun ki küçülmüş de büyümüş ebeveynler, büyümüş de küçülmüş çocuklar kadar tatlı olur. Biraz sohbet ederseniz onların yanaklarını da mıncıklamak istersiniz. Çünkü o koca gövdenin içinde mutlaka bir çocuk yaşar ve birileri kendisine seslensin diye bekler. Kendimden biliyorum, çocuk kitabı yazarı ona seslenir. Zaman zaman çocuğa seslendiğinden daha yüksek sesle ona seslenir. Sesini duyuramadığı zaman üzülür, kızar, küçük okurundan yardım ister. Ona, anneni-babanı buraya çağır der. Çünkü benim arkadaşımdır onlar. Ben bu oyunu, yıllar sonra bir kez daha, arkadaşlarımla da oynamak istiyorum der. Çocuk bu çağrıyı duyduğunda ebeveyninin yanına yanaşır, elindeki kitabı gösterir, hadi birlikte okuyalım der. İşte yazarın çağrısı size böyle ulaşır. Onu geri çevirdiğinizde çocuğunuzu üzdüğünüz kadar yazarı da üzersiniz. Çizeri de üzersiniz. Editörü çok üzersiniz. Genel yayın yönetmenini ağlatırsınız. Yayıncıya karalar bağlatırsınız.

Şaka bir yana, çocuğunuzun sevdiği bir çocuk kitabında yeniden keşfedeceğiniz şey günün çocukluğudur. Bu bazen size kendi çocukluğunuzdan sahneler hatırlatır, bazen sizi yepyeni bir çocukla ve onun bambaşka hayalleriyle tanıştırır, hiç tanışmadığınız korkulardan sizi haberdar eder, oynamadığınız oyunları oynatır, belki önünüze mücadele etmediğiniz zorluklar koyar, belki de size yetişkinliğinizde kullanacağınız yeni bir kestirme yol gösterir. Her halükârda çocuğunuzla ortak bir hayat yaşamanıza yardımcı olur, aranızı bulur. Siz kendi çocukluğunuzla yeniden buluştuğunuzda hemen yanınızdaki çocukla, yani kendi çocuğunuzla arkadaş olursunuz. Bu her zaman gerekli değildir elbette ama zaman zaman ihtiyaçtır ve işte o ihtiyacın karşılanacağı anlar da kitabı beraber tuttuğunuz bu anlardır.

Toplum artık yeni bir toplanma alanına ihtiyaç duyuyor. Her türlü sarsıntıdan korunaklı, sağlam bir zeminde, sadece bireylerin değil ailelerin de birbirini gözettiği, çocukların tek bir ailenin değil birbirine kenetlenmiş ailelerin kapsama alanına sığınabildiği bir alan. Çocuk edebiyatı bu alanın kapısı olabilir. Kapının ardında çocuk sanatının engin dünyası bizi bekliyor olacak. Çocuk içeride büyüyecek, serpilecek, başı göğe ererken sağlam kökler de salacak. Okuyacak, yazacak, çalışacak ve paylaşacak. Elinden tutmamız, kapıdan geçmek için biraz eğilmemiz gerekiyor; hepsi bu. İyice yaşlanmadan buyrun, içinizdeki çocuk için dönülmez akşamın ufku henüz görünmedi. Akşam ezanına da daha çok var.