Çocuklar ve Gençler İçin Osmanlı Tarihi Ansiklopedisi -, Tarih, Misafir Köşesi

Esra Şen, kitaphaber okurları için kaleme aldı.

1955, Kayseri doğumlu ve çocuk dergileri/kitapları üzerinde uzunca bir zaman çalışmış, genellikle Akçağ Yayınları'ndan çeşitli konularda birçok "Çocuk ve Genç Ansiklopedisi" yayınlamış değerli bir yazar; Ahmet Efe.

Kitabın, son Osmanlı Padişahı Sultan VI. Mehmet Vahdeddin'in anlatılarak nihayete erdirildiği sayfasına düşülen tarih 17.5.1989/Çarşamba'dır. İlk baskısı 1990'da yapılan eserin, elimizdeki baskısı 2010 tarihli, 13. (gözden geçirilmiş) baskısıdır.

Öncelikle belirtmek gerekir ki, çocuklara ve gençlere yönelik hazırlanmış bu eser, sadeleştirme ve okunurluğu kolaylaştırma biçiminde bu kategoriye dahil edilmiştir. Zira anlatım dili, yetişkin bir kimseyi içine alamayacak bir seviyede değildir. Hatta, tarihe ilgisi yeni yeni başlamış olan bir yetişkin için öncelik verdiğinde güzel bir temel oluşturacağını söyleyebiliriz.

Mâlumunuzdur ki târih sıkça okunulmadığında, bilgileri çabuk karıştırılabilecek yahutta hafızanızı zorlamanız gerekecek bir alandır. Kalıcı olması için ana hatlarını idrak etmeye öncelik verilmelidir. Ana hatları ile bir dönemin tarihini zihnine yerleştirmiş bir kimse ise ayrıntıları daha iyi hatırlayacaktır. Bu temeli oluşturmadan edinilen târihi bilgiler (istisnalar hâriç) genellikle zihnî karışıklıklara yahutta unutulmaya mahkum olmuşlardır.

Yazar Ahmet Efe'nin bahsi geçen eseri, gerek kronolojik bir târih işlemesi bakımından, gerekse konuları ana ve ara başlıklarla başlıklandırarak okunurluğu kolaylaştırması bakımından, okuyucusunda kolay ve kalıcı bir şekilde Osmanlı Târihi'ni ana hatları ile temellendirecektir.

Eser'de Osman Gazi'den başlayarak her Pâdişah için belli bir bölüm ayrılmış ve hepsi kendi bölümü içerisinde "Padişahlığının İlk Yılları"ndan "Döneminin Önemli Olayları"na incelenmiştir. İncelenen Padişah'ın döneminde olmuş olan büyük Savaşlara/Zaferlere/İsyanlara/Fetihlere ise yine ayrı ayrı başlıklar altında değinilmiştir.

Eserin amacı daha genel bir târih sunmak olduğundan yahutta nisbeten çocuk ve gençler için hazırlandığından, içerisinde bazı savaş ve antlaşmalara yer verilmemiş, bazılarının ise sadece isimleri zikredilmiştir. Bazen de birkaç savaş genel bir anlatım içerisinde belirtilmiş fakat ayrıntıya girilmemiştir. ("Bu dönemde Rusya ile birçok savaş yapıldı" şeklinde.) Bu tür anlatımlar, okuyucuyu kronolojiye boğarak anlamdan uzaklaştırmak istemeyen yazarların tercihi olabilir. Kanaatimizce de, kitabın belirtilen hedef kitlesi göz önünde tutulduğunda doğru bir uslûptur.

Bunların yanı sıra kitapta yine kitabın "Çocuk ve Genç" okuyucuları açısından tekrar gözden geçirilmesini dilediğimiz bazı noktalar vardır. Bunlar "dipnot"landırma yöntemi ile dâhi sağlanabilecek ufak tefek şeylerdir, fakat bu denli emek verilmiş bir eseri daha da özenli kılacaktır. Eser'de bâzı vakalar târihte bilinen meşhur isimleri ile anılmamışlardır (Vaka-i Vakvakiye gibi) bu okuyucunun olayın içeriğinden haberdar olsa da başka bir yerde karşılaştığında haberdar olduğunun farkında olmamasına sebebiyet verecektir. Dikkatimizi çeken bir diğer şey ise, Eser'de II. Süleyman'dan tüm ana başlıklarda II. Süleyman fakat tüm içerikte ise III. Süleyman olarak bahsedilmesidir. Bazı Tarihçiler, Osmanlı târihinde, Süleyman Çelebi'yi, I. Süleyman olarak saydıkları için II. Süleyman'ı da III. Süleyman olarak sayarlar. Biz Yazar'ımızın kullanım sebebinin bu olup olmadığını bilmiyoruz elbette. Lâkin, bu hususta bir notta düşmüş olmadığı için, herhangi bir açıklama getiremiyoruz. Bu gibi bazı hususlar biz okurların zihninde soru işaretleri uyandırdığı için, dillendirmekte çift taraflı bir fayda olduğunu düşünüyoruz, ki asla, yıllarını bu işe emek harcayarak geçirmiş bir Yazar'a karşı haddi aşmış olmak istemeyiz. Sürç-i lisan eylediysek affola.

Eserin içerisinde konu ile bağlantılı olarak sık sık minyatürler, Padişah tuğraları, fotoğraflar ve tablolar da yer almakta. Ayrıca her Padişah'ın anlatıldığı bölümün girişinde; Padişah'ın Anne-Baba Adı, Doğum Yeri ve Tarihi, Vefat Tarihi, Kabrinin Bulunduğu Yer ve Vefatında Osmanlı Devleti'nin Yüzölçümü'nü içeren bir künye bulunmakta. Kimi bölüm sonlarında ise incelenen Padişah dönemi ile ilişkilendirilmiş bazı kısa yazılar iktibas edilmiştir. Bu gibi ayrıntılar şüphesiz Eseri renklendiren güzel inceliklerdir.

Eserin son bölümünde ise küçük bir Târih Sözlüğü yer almaktadır.Son olarak, Yazar'ın belli başlı Târihçilerin fikirlerine, eserinde sıklıkla değindiğini görmekteyiz. Bunlardan en göze çarpanları; İsmail Hami Danişmend, İsmail Hakkı Uzunçarşılı ve Müneccimbaşı Tarihi'dir.

Yazar'ımız Sayın Ahmet Efe'ye saygı ile...
İstifadeli okumalar dilerim...

Çocuklar ve Gençler İçin Osmanlı Tarihi Ansiklopedisi
Ahmet Efe
Akçağ Yayınları
13. Baskı/Ankara 2010
520 sayfa