Çölün Efendisi: Memluk Sultanı Rüknedin Baybars, Edebiyat, Misafir Köşesi

Umut İDİZ yazdı...

Baybars kelimesinin karşılığı ''Bey Aslan'' yahut ''Aslan Beyi'' anlamlarını taşımaktadır[1]. Deşt-i Kıpçak bozkırında dünyaya gelen Rükneddin Baybars, küçüklüğünden itibaren yaşamış olduğu Moğolların her yeri talan edip yıktığı yerleri gözleriyle şahit olmasının yanında kendisinin azmi ve çabasıyla kaderine teslim olan bir Türk Hükümdarıdır. Ercan Yılmaz tarafından kaleme alınan ''Kölelikten Sultanlığa Çöl Panteri Baybars'' adlı bu eserin edebiyatla ve tarihin harmanlandığı bir çalışma olarak okurun karşısına sunulmuştur. Aynı zamanda dünyanın dört bir yanında acımasız ve vahşi olarak anılan Moğollar tarafından özgürlüğünü küçük yaşta kaybeden Kıpçak bir çocuğun tekrardan özgürlüğünü ele almasıyla beraber özgür bir hakimiyetin kurulmasında etkili olacak bir kimsenin hayat hikayesini bu eserde tanık olabilirsiniz.

Kölelikle yaşamını sürdürerek Emir Alâeddin El- Bundukdarî tarafından satın alınan Baybars, Eyyûbi Sultanı El- Melikü'ls Salih'in dikkatini çekerek kısa sürede azim ve mücadelesi aracılığıyla emirliğe yükselen birisi olmuştu. Yurdundan uzak ve ıssız diyarlarda kalan Baybars, Eyyubi Devletinin hâkim olduğu topraklarda kölelikten Emirliğe yükselmesinin yanında Sultanın güvenilir adamı olmuştu. Vicdanen gönlü rahat olan Eyyûbi Sultanın, Sultanın güvenilir adamı olan Emir Baybars'a karşı konuşması eserde şu şekilde geçmektedir: ''Tarih, büyük adamların hayatından ibarettir, demiştin ya, işte sen o, tarihin yazdığı büyük adamlardan biri olacaksın ve bütün cihana namını duyuracaksın. Bundan zerre kadar şüphe duymuyorum. Ve Tarih belki de senin sayende benim adımı da tozlu sayfalarında bir vesile ile yâd edecektir. Şunu da iyi anladım: Baht rüzgâr gibi eser, kuş gibi uçar. Bahtın açık olsun. Allah, ayağına taş değdirmesin Aslan Beyi.'' [2]

Eyyûbi Devleti'nin Sultanı El- Melikü'ls Salih'in vefatıyla yıkıma doğru giden Eyyûbi Devleti'nin yerine kısa sürede Memlûk Devleti'nin kurulmasında önde gelen Emir Baybars'ın cesaretliliğini ve liderliği aracılığıyla Memlûk Devleti kurularak Eyyûbi Devleti'nin Sultanın oğlu Turan Şah tahta geçmişti. Küçüklüğünden beri Emir Baybars'ı tanıyan Turan Şah, Baybars'a karşı hırs beslemesinin yanında Emir Baybars'la aralarında geçen konuşma şu şekilde geçmektedir:

- ''Tarihi yazanlar kim, sence emirim?''

- ''Tarih, bir örümcek ağı gibidir sultanım. Küçük böcekler, ağa takılıp diğerlerine yem olacağı günü beklerler. Büyükler ise ağı delik deşik ederek, geçip giderler. Ağı delenler hatırlanır, ağda kalanlar ise unutulur gider.'' [3] Eser, akıcı bir dille yazılarak okurun beğenisini kazanmıştır. Aynı zamanda yazarın okurun rahat anlaması için kitabın son sayfasının yanında sözlük hazırlanmıştır. Tehlike olarak gözüken Moğollar, Memluk Devleti'nin sınır komşularına gelmeleriyle beraber her yeri talan edip yıkarak halk tarafından her geçen gün merhametsiz olarak biliniyorlardı. Moğollara engel olacak ve Çölün Efendisi ismine yarışır şekilde savaşacak olan Emir Baybars, kısa sürede ordu toparlamasının üzerine Moğollara karşı Elbistan Muharebesi ve Ayn Calut Savaşı gibi savaşlarda yer alarak Moğolları iyi tanıyan bir liderdir. Eserde Ayn Calut Savaşının Hz. Davud'un Caluta karşı yapmış olduğu savaşla benzerlik gösterilerek Bakara Suresi 'nin 249-250. ayetleri eserde şu şekilde bahsedilmektedir: ''Tâlût askerleriyle birlikte ayrılıp sefere çıkınca, ''Allah muhakkak sizi bir nehirle imtihan edecek; kim ondan içerse benden değildir -eliyle bir avuç alan müstesna- ondan tatmayan da bendendir.'' dedi. İçlerinden pek azı dışındakiler ondan içtiler. Kendisi ve onunla beraber inananlar nehri geçince ''Bugün Câlût'a ve askerlerine karşı bizim gücümüz yok.'' dediler. Allah'a kavuşacaklarını umanlar ise, ''Nice az birlik vardır ki, Allah'ın izniyle sayıca çok birliği yenmişlerdir, Allah sabredenlerle beraberdir.'' dediler. Câlût ve askerlerinin karşısına çıkınca da ''Rabbimiz! Bizi sabırla donat, bize sebat ver ve inkârcı topluluğa karşı bize yardım et!'' diye niyazda bulundular.''[4]

Emir Baybars'ın elde etmiş olduğu büyük zaferlerinden biri haline gelerek 1260 senesinde yapılan Ayn Calut Savaşı hakkında ve yazar tarafından kaleme alınan ''Kölelikten Sultanlığa Çöl Panteri Baybars'' adlı eser, aynı zamanda tarihi kaynaklara dayanarak yazılmıştır. Zaferle ayrılan Emir Baybars, yakın zamanda Memlûk Sultanlığının başına geçerek iyi bir idareci ve iyi bir hükümdar olabilmiştir. Memlûk Sultanı Rükneddin Baybars, Cemaleddin Yusuf tarafından övgülere layık görülmüştür. Eserde Cemaleddin Yusuf'un Memlûk Sultanı Baybars'ı övmesi eserde şu şekilde bahsedilmektedir: ''Melikler ve halifeler, senin himayene sığınmışlardır. İftihar et! Senin durumun, ikizler burcu gibidir. Sen halk arasında emirleri melikler, askerleri emirler gibi olan bir kimsesin. Sen, adıyla ülkelerin süslendiği, övgüsüyle akıcı konuşanların güzelleştiği bir hükümdarsın. Nice Frenk ve Tatar elçileri, onun kapısında özür ve bağışlanma dilediler. Onun, onların ülkesine giden yolu, basılmaktan dümdüz olmuş; onların, onun ülkesine giden yoluna hiç ayak basılmamıştır.''[5] Sonuç olarak muhtevası güzel ve anlaşılır olan ve Ercan Yılmaz tarafından kaleme alınan ''Kölelikten Sultanlığa Çöl Panteri Baybars'' adlı eserin, herkese hitap edilen bir çalışmadır.

Kölelikten Sultanlığa Çöl Panteri Baybars

Ercan Yılmaz

Yeditepe Yayınevi

1.Baskı Eylül 2021, İstanbul

Ercan Yılmaz

4 Mart 1977 senesinde Sakarya ilinin Geyve ilçesinde dünyaya geldi. İlk ve orta öğrenimini Sakarya ilinin Adapazarı'nda tamamladı. Yüksek öğrenimini 1999 senesinde KTÜ Fen- Edebiyat Fakültesinde Türk Dili ve Edebiyatı bölümünü bitirdi. 2002 senesinde Can Yayınlarından Âherli Zamanlar, 2007'de Aşina Kitaplardan İncire Yemin ve 2010 senesinde ise Timaş Yayınları'ndan Rüyâ Kasrı isimli şiir kitapları yayımlandı. Hilmi Yavuz'la birlikte TRT Diyanet TV'de 'İslam'ın Zihin Tarihi' programını yaptı. FSMVÜ'de 'Yahya Kemal ve Ahmet Haşim'de Güzel Algısı' konulu yüksek lisansını tamamladı. Aynı zamanda TRT Diyanet TV'de 'Kebikec' isimli kitap programını hazırlayıp sunan Yılmaz, bir dönem Trabzon Yomra Fen Lisesi'nde Edebiyat öğretmenliği yaptı. Halen Sakarya Cemil Meriç Sosyal Bilimler Lisesi'nde Türk Dili ve Edebiyatı öğretmenliği görevini sürdürüyor. Şiir ve yazıları çeşitli dergilerde yayımlanıyor. Bursa Osmangazi Belediyesi'nin Ahmet Hamdi Tanpınar anısına düzenlediği 'Bursa'da Zaman' temalı şiir yarışmasında Bursa'da Dört Mevsim isimli şiiri ile birinci oldu.

[1] Kölelikten Sultanlığa Çöl Panteri Baybars, Ercan Yılmaz, Yeditepe Yayınevi, 1. Baskı Eylül 2021, s.69

[2] A.g.e., s.70

[3] A.g.e., s.117

[4] A.g.e., s.237

[5] A.g.e., s.273