Dijitopya Dosyası: ❝E-kitap Teknolojisi ile Yazı Dünyas, Düşünce, Ülker GÜNDOĞDU

Kitabın yeniden tarifini yapmak için tarihçesini yazmak, kitabın tanımını mümkün kılabilirdi belki. Ben bu tarifi; düşünce, hayal, geçmiş, gelecek, bilinmezlik, dokunmak, hissetmek, koklamak... gibi tariflerle sıradanlaştırabilirdim belki. Lakin; kitabın tarifinin mümkün olmadığını biliyorum. Yazının, kitap olarak tanımlanabilmesi için bir dayanağa sahip olan metni muhafaza ederek, yayılmasını mümkün kılması gerekmektedir. Yeniden yapılandırılarak aldığı "E-kitap" ismi kitabın yeni formunu tanımlamakta. "E-kitap" terimindeki kitap formunun, geleneksel kitabın özellikleriyle sınırlı olduğu algılanabilmektedir.

Dijital ortamdaki kitapları elektronik kitap olarak niteliyor olsak da aslında çeşit çeşit e-kitap mevcut. Bunları sahip olduğumuz teknolojilere uygun hale geliştirebildikleri için Blackberry'nin PlayBook'u, Motorola'nın Xoom'u ve Apple'nin iPad'i gibi ikinci nesil teknoloji ile üretilen tabletler ve e-kitap okuyucu platformlarının illaki birine sahibizdir. Yeni ve göz alıcı özelliklere sahip olması e-kitaplar için yeni nesil uygulamaların geliştirilmesine fırsat sunmuştur. Böylece kitabın kendi doğası yeniden değerlendirilmeye alınmaktadır.

E-kitaplar bundan sonra video, animasyon, hareketli metinler kinetik tipografi, köprü bağlantılar, coğrafik konum bilgileri gibi özellikleri içerebilir hale getirilmiştir. Özelliklerin artık çizgisel bir anlatım yerine, öykü katmanlı bir yapı ile sunulabilmekte, bir başlıktan diğerine çizgisel olmayan bir şekilde geçiş mümkün olmaktadır.

İçeriğin sürekli güncellenebilmesi, gelişmiş arama yapılabilmesi, yazı boyutunun ayarlanabilmesi, hatta yazıyı sese dönüştürebilmesi, sadece kendi içinde değil web sitelerine köprü bağlantılar içermesi, bazı tür e-kitaplarda ise yazının altını çizmek, metni renk ile vurgulu hale getirmek, sayfa boşluklarına notlar almak gibi basılı kitaplardaki gibi çalışma imkânları sunulması ve hatta e-kitap üzerine alınan notların çevrimiçi olarak kitabın diğer okuyucuları ile paylaşılabilmesi gibi daha önce örneği olmayan imkânlar ile e-kitaplar sadece basılı yayınların basit elektronik versiyonları olmanın çok ötesine geçmişler.

E-Mürekkep yani e-ink ekran, e-kitap okuyucularda e-book ve reader kullanılan yeni bir ekran teknolojisidir. SiPix teknolojisi de bilinen e-ink teknolojilerinin en yenisidir. E-Ink teknolojisi uzun süreli görüntülemelerde göze zarar vermeyişi, düşük batarya kullanımı, çevreci yapısı ve tüm ortam ve açılarda görüntüleme olanağıyla şimdi eBook reader'larda ve diğer elektronik cihazlarda sıklıkla kullanılmaktadır.

"Neden kitabın sayfaları siliniyor?" biliyor musunuz? Kâğıt, cilt, baskı maliyetleri dijital kitaplarda olmadığı için siliniyor. Dijital kitaplar basılı kitaplara göre çok daha ucuz olduğu için siliniyor. İnternet üzerinden dağıtılabildikleri için istenen dijital kitaba dakikalar içinde sahip olunabildiği için kitabın sayfaları siliniyor. Basılı kitapların karşılaştığı dağıtım ve sergilenme imkânı bulma sıkıntıları olmadığı için kitabın sayfaları silinmiyor aslında dijitalleşiyor. Depolanması ve taşınması kolay olduğu için kitabın sayfaları silinmiyor dijitalle daha çoğalıyor aslında.

Dijital kitap içinde sözcük taraması kolayca yapılabilir. LIT Microsoft Reader, Microsoft'un geliştirdiği bir elektronik kitap biçimidir. Şu anda sadece Windows ve PocketPc için geliştirilmiş sürümleri mevcuttur. Ücretsiz olarak elektronik kitap oluşturma imkân tanıdığı için çokça kullanılan bir e-kitap dosyası oluşturma sistemidir. Mobi, küçük paket cep bilgisayarlarında e-kitap okumasına olanak sağlayan dosya sistemidir. Epub Apple iPad, iBooks, Nook, Sony Reader, Kobo ve çoğu e-kitap okuma cihazının kullanmış olduğu Kindle ve uygulamaları benzeri cihazlar tarafından okunabilen sayfalar şeklinde geniş ekranlı e-kitabı okumanıza olanak sağlamaktadır.

Dijital devrimin kitapları dönüştürmesi kitabın tanımını değiştirmiştir. Tasarımı, içeriği, sunuluşu, saklanması ve dağıtılması değişen kitap ortamının gelişime ve değişime açık ortamındaki bilgi stoğunun dijital bir parçası haline gelmiştir. Fiziksel özellikleri günümüze kadar değişerek gelen kitap için geldiğimiz noktada sayfaları silinerek fiziksel özelliklerinden arınıp dijital özelliklere bürünen kitabın, bundan sonraki evrimine nasıl devam edeceğini düşündünüz mü? Chip olarak enjekte edileceği süreci görecek olan nesli kıskanmadım desem yalan olur. E-kitap olarak yeni bir tanım bulan kitabın sayfaları imzalanabilecek mi? İmza günleri tarihe mi gömülüyor? Bu üzücü işte. Bir de dijital koku yerine kitap kokusunu özlerim çok.

Kitabın, her yeni biçimin öncekine nazaran önemli değişimi ele alındığında; okuma alışkanlıklarının ve okuma ortamını değiştirmesi de kaçınılmaz. E-okuma alışkanlıklarına bir geçiş olarak okumanın biçimleri zincirin sadece bir parçasıdır. Daha çok okuma ortamı ve kolaylığı sunması açısından dikkat çekmekte.

Ekranlarla başlayan kitabın serüveni bugün bir milimetreden daha az kalınlığa sahip kâğıt gibi katlanıp sarılabilen ekranlar aldı. Gerçek kâğıt üzerine mürekkep ile yazılmış gibi görünen elektronik kâğıt ve yüksek çözünürlükte görüntüleme sağlamakta. Teknolojiler ile basılı kitabın belki de en büyük avantajları olarak öne sürülen kıvrılabilmesi, dış ortamda konforlu okuma sunması, yüksek kontrast ve kaliteli baskı çözünürlüğü özellikleriyle ipi göğüslemiştir. Şu an sayfaları silinen kâğıdın yerine geçecek olan geliştirilmiş yeni nesil e-kâğıtların kullanımı bambaşka bir boyut almıştır.

Çok değişken ekran boyutları ve e-kitap formatlarına hitap etme zorunluluğu ve formatların çok farklı özellikleri desteklemesiyle kitap tasarımı her cihazın görüntüleyebileceği tasarım özellikleriyle yayınlanabilmektedir. Görsel dehanın gelişim alanı da sağlanmakta.

Kitabın ilk biçimiyle Sümer ve Asurluların kil tabletlerindeki yazı biçimiyle ipek, kumaş, papirüs gibi farklı malzemeler üzerine yazılmış metinlerin yazı tiplerinin farklılaşması; yazının üzerine yazıldığı malzemenin özelliklerine göre şekil aldığının göstermekteydi. Metin dijital ortamda el ile yazılmıyor. Klavye kullanılıyor olsa da dijital alanda en iyi okumayı sağlayan yazı tiplerinin yeniden değerlendirilerek bu ortama uyarlanmasıyla gelecekte tanınmayacak bir değişim geçirecektir.

Ağ erişimi olan herhangi bir konumdan çevrimiçi bir kütüphaneye veya teknoloji ile kendi kütüphanenize erişim, günümüzde sıradan bir imkân olarak nitelendirilmektedir. Dijital çağda bilgi paylaşımı ve iletişim imkânları öylesine çeşitlenmiştir ki; bir e-kitap üzerine alınan küçük notların kitabın diğer okuyucuları ile zahmetsizce paylaşımı gibi çok daha spesifik imkânlara erişim mümkün hale getirilmiştir.

Var olmuş tüm kitap biçimlerine şahitlik eden her bir nesil, kitabı bir sonraki ve daha iyi haline taşımayı başarmıştır. Kitabın dönüşüm serüveninde, basılı kitaptan elektronik kitaba geçiş ve e-kitabın gelişiminin ilk evrelerine ise bugün şahit olunmaktadır. E-kitap daha gelişmiş biçime ulaşması, halen varlığını koruyan basılı kitabın da arşivi ve koleksiyonu var olmaya devam edecektir.