Dirilt Ölüyü O Kalbindir, Düşünce, Enes CAN

Eser Tâhirü'l Mevlevi'nin Şems-i Tebrizî'nin Makalât'ındaki on faslından yaptığı tercümesidir. Sayfa olarak az ama muhteva olarak epey derin olan kitap, iki bölümden oluşmaktadır. Tercümeyi meydana getiren birinci bölüm altmış sayfadan oluşmaktadır. Diğer bölüm açıklamaların olduğu kısımdır. Tercüme metninin aslında geçen tasavvufi kavramların açıklamasının yapıldığı bu bölüm, tercümeyi anlamanın yanında tasavvuf kavramlarının da öğrenimi hususunda önemli bir kaynak görevi görmekte.

Şems-i Tebrizî

Asıl adı Şemsüddin Muhammed b. Alî b. Melikdâd olan Şems, Tebriz'de 1186 yılında doğmuştur. Çocukluğunda ve gençliğinde gizemli ve sırlı yolculuklara haiz olduğu, yüksek manevi kabiliyeti, çokça riyazette bulunduğu, semâ yaptığı, çeşitli müşahedelere mazhar olduğu bilinmektedir. Halk içinde kara keçeyle gezip tacir kıyafetiyle devamlı seyahat eden Şems, tekke ve medreselerden ziyade kervansaraylarda kaldığı bilinmektedir. Kaldığı hücrenin kapısını sağlam kilitlerle üstüne kilitleyip günlerce buradan çıkmadan sırlara dalan Şems, şalvar uçkuru örerek geçimini sağlayan bir derviştir.

Diyar diyar gezip zamanın âlimlerinin sohbetlerinde bulunmuş ve arayışını sürdürmüştür. Bu seyahatlerde Kirmânî, Seyid Burhâneddin, Tirmizî, Muhyiddin Arabî gibi isimlerin derslerinde bulunmuş, sohbetlerine katılmıştır. Mevlana'nın ifadesiyle Şems tasavvufun yanı sıra kimya, nücûm, riyâziyyât, ilâhiyyât, mantık, hilaf gibi ilimlerde de mahirdir.

Şemsi Tebrizî seyahatleri boyunca karşılaştığı tüm âlim ve şeyhlere sorular sorup, verilen cevaplara göre muhatabını çeşitli imtihanlarla sınadığı bilinmektedir. Karşılaştığı tüm âlimlerde bulamadığını Mevlana'da bularak ona bağlanır. Dişmak'ta ilk defa karşılaştığı Mevlana'ya sokağın ortasında ellerinden tutup "Ey dünya sarrafı beni anla!" demiştir. İkinci karşılaşmaları ise Konya da olmuştur. Şems bu sırada altmış, Mevlana ise kırklı yaşlarındadır.

Mevlana Hazretleri'yle oluşan muhabbetleri öyle derin bir hal almıştır ki, Konya'da Mevlana'ya bağlı olan müritlerin zorbalıklarına maruz kaldığı bilinmektedir. Mevlana Hazretleri'nin evlatlığı Kimyâ Hatun ile evlendiği, eşinin vefatından yedi gün sonra ise kaybolup Dimaşk'a gittiği söylenmektedir.

Kitaptan Alıntılar

Birinci Fasıl

• Ey salik, kendi yükünü başkalarına yükletme. Yani kimseye yük olma. Bilakis onların yükünü yüklen yani hizmetlerinde bulun. Halktan ümidini kes, bilakis kendi malını onların önüne koy.
• Marifet nedir? Diye sordular. Buyurdu ki: "Marifet kalbin Allah ile olmasıdır."
• Diriyi öldür ki o cesedindir. Ölüyü dirilt ki o kalbindir. Hazırı kaybet ki o dünyadır. Kaybı hazır kıl ki âhirettir. Varı yok et ki o, heva ve hevestir. Yoku var et ki o da niyettir.
• Beni tanıyan beni bulmaya kast eder. Beni isteyen beni arar. Beni arayan beni bulur ve benden başkasını ihtiyar(seçme, tercih etme) etmez.

İkinci Fasıl

• İlim üç şeydir: Zikir eden dil, şükür eden kalp, sabır eden ceset.

Üçüncü Fasıl

• Cismi iki şeyle muhafaza ediniz ki biri cömertlik ikincisi güzel ahlaktır. Ölümden kaçmak imkânsızdır. İnsan rızkının da insandan kaçması mümkün değildir.
• Ey insanoğlu, zenginlik kanaatte, selamet yalnızlıkta, hürriyet emelsizlikte, dostluk dünyaya rağbetsizliktedir. İstifade ise sabretmektedir. Hür olan tamah ile köle olur. Köle olan da kanaatle hürriyet bulur.

Beşinci Fasıl

• Yolcularla revan ol diğerlerinin sohbetinden ayrıl yoksa diğer müptelaya müptela olarak kalırsın.
• Her şey bir kimsededir. Kendini bilen her şeyi bilir. Recâ sendedir.
• Arapça ve Türkçe ile ifade edilecek hiçbir ilmi bulmazsa o amel-i salih, onun için iki cihanda şeref ve izzet sebebi olur. Herkes ilim ve fayda talibidir. Sen güzel amellerin talibi ol ki, o iyi dosta kavuşasın ilme çalışmak kabuk, yâre kavuşmak iç gibidir.
• Beraber olduğun senden iyi olmalı ki makamın ve kadrin yükselsin.
• Dala sarılan dal kırılınca düşer. Her kim ağaca tutunursa bütün dallar onun olur.

Dirilt Ölüyü O Kalbindir

Şems-i Tebrizî

Tercüme: Tahirü'l Mevlevi

Haz. Hilmi Beyca

Büyüyenay Yayınları