EDİTÖR: BİR NAKİL HATTI, Düşünce, Serkan PARLAK

Editör; yazar-okur-kitap ve piyasa arasında bir nakil hattıdır. Yayıneviyle yazar, yayıneviyle piyasa, yazarla okur arasında bir köprü görevi görür. Türkiye’de genellikle tek bir kişinin yaptığı editörlük işini ABD’de beş altı kişi yapıyor. Farklı editör türleri var. Yayınevlerinin büyüklüklerine ve yapısal farklılıklarına göre editörlük alt kollara ayrılmış durumda. Amerika’daki seçici editör, üretim editörü, satır editörü, metin geliştirme editörü, yönetici editör gibi farklı editörlük türlerine karşılık, Türkiye’de bütün bu işleri editör unvanını taşıyan tek bir kişi yapıyor. Kurumun yapısına göre, kitap seçen de eserin haklarının satın alım sürecini yürüten, metni geliştiren ya da çeviriyi orijinal metinle karşılaştırarak yayıma hazırlayan kişi de aynı kişi olabiliyor. Gerektiğinde matbaaya giden kişi olan editör bülten de hazırlayabilir, tanıtım yazısı da yazar.

Yayıncılık üç temel editoryal işlevden meydana gelir: doğru kitabı seçme, metnin geliştirilmesi, yayın. Günümüz editörleri geçmişte olduğu gibi bugünde yazar, okur ve yayınevleriyle yakın iletişim içinde, kültürel alana nitelikli katkılar yapma uğraşındalar. Bizde yayıncılık sektör, ABD’de endüstri, orada çok uluslu holdingler var. Özellikle Amerika’da bu işlerin nasıl yürüdüğünü anlamak için çok iyi bir kaynak var artık elimizde. Her anlamda nitelikli bir başvuru kitabı olan “Editör Ne İş Yapar?” ilk baskısını 1960’larda yapan, 1993’te güncellenen “What Editors Do?” isimli kitabının güncellenmiş hali. Deneyimli editör Peter Ginna’nın derlediği “Editör Ne İş Yapar? Sanat, Zanaat ve Ticaret Üçgeninde Kitap Editörlüğü” adlı kitap Delidolu etiketi ve Berna Akkıyal’ın nitelikli çevirisiyle geçtiğimiz günlerde okurla buluştu.

“Editör Ne İş Yapar?”da yazılar, her bölümde alanında uzman farklı yazarlar tarafından kaleme alınmış. Türkçede eksikliği her anlamda hissedilen bu kaynak kitap; yazar-editör ilişkisine, kitabın seçiminden matbaaya gönderilmesine kadarki süreçte yaşananlara dair kapsamlı bir içerik sunuyor. Böylece okur; sanat, zanaat ve ticaret faaliyetinin kesişiminde yer alan kitap editörlüğünün temel aşamalarına, inceliklerine, sorumluluklarına, zorluklarına, imkânlarına dair fikir sahibi olmanın yanı sıra kitabın sonunda yer verilen sözlük sayesinde yayıncılık alanında geçerli olan terimlerle de tanışma fırsatı buluyor. Kitap seçimi, editoryal süreç, yayın, polisiyeden biyografiye ve yayıncılık alanında kariyer yapmak bölümlerinden oluşan bu nitelikli derleme okura editörlüğün ilgi duyduğu alanlarında seçimler yaparak derinlikli okumalar yapmasını da sağlıyor. Kitap baştan sona okunabileceği gibi seçmeler yaparak da okunabilir.

Editör kitabı yayına hazırlarken nasıl ilgi çekmeliyi, onu heyecanlandıran dosyayı nasıl daha iyi yapabilirim meselesini araştırmalı, işin ticari yönüne yapılan vurguyu hafife almamalı. Aynı kategoride kitap yayınlayan iki yayınevinin prosedürleri farklı olabilir. Her iş yapılabilir, ancak bir süre sonra belli bir alanda uzmanlaşmak en doğrusu olacaktır. Başlangıçta en iyi yöntem iyi bir editör yardımcısı olmaya çalışmak olabilir. Kitapta bu konuyu ele alan çok iyi bir yazı var: “Çırak, Editör Yardımcılığına Dair, Katie Henderson Adams,s.244”

Okur için en uygun dosyaları seçmek, içeriği geliştirerek en iyi metni ortaya çıkarmak için yazarla çalışmak editörlerin temel uğraşlarını oluşturuyor. Editörlük kitaplara tutkuyla bağlı okumayı seven kişilerin işi, iyi bir okur zamanla disiplinli biçimde çalışarak tabi ki iyi bir editör olabilir. Dil bilmek dışında işini merak ve ilgiyle sürdürmek, gündemi takip etmek ve ilgi alanlarında uzmanlaşmak çok önemli. Ek olarak şunu da belirtmek gerek: editörlük yayınevinde ekip olarak yapıldığında daha coşkulu olabilir. Editörlük mesleği başka bir açıdan çok zor ve iddialıdır da: birlikte çalışılan yazarların yeteneklerini geliştirmek, ortaya çıkan ürünü okurlarla paylaşmasına yardımcı olmak, yayınevinin piyasa ve yazarla, yazarın okurla ilişkisini kurmak.

Sonuç olarak Ginna’nın dediği gibi bugün olduğu gibi gelecekte de editörlüğün özü, kalbi ve ruhu, daima editör-yazar ilişkisi olacaktır.

Editör Ne İş Yapar?

Sanat, Zanaat ve Ticaret Üçgeninde Kitap Editörlüğü

Hazırlayan: Peter Ginna

Delidolu Yayınları

Türkçeleştiren: Berna Akkıyal

Birinci Baskı: Kasım 2020

324s.