Eski Mezopotamya Tarihine Kapsamlı Bir Bakış, Tarih, Mustafa ATALAY

Tarih, sadece belirli bir dönemi değil her dönemi kapsayan bir neden-sonuç ilişkileri bütünüdür. Bugün sıklıkla bahsettiğimiz popüler tarih ise, tarihi bu geniş bağlamdan çıkarıp, sadece malumatfuruşluk ve magazinsel bir noktaya indirgemeye çalışan bir görüntü sergilemektedir. Her ne kadar bu durum olumsuz görünse de, aynı zamanda neden-sonuç ilişkisini kurmaya zorlayan ve bütüncül okumalara kapı aralayan bir boyutu da bize sunmaktadır.

Göbeklitepe gibi tarihin yeni sıfır noktalarının keşfi kadar, tarihsel sürecin özellikle Mezopotamya topraklarındaki seyri de araştırmalara eşlik etmesi gereken bir birikimi bünyesinde barındırıyor. İsmini Mesos(orta) ve potamos(ırmak) kavramlarının birleşmesinden alan, Fırat ile Dicle arasındaki bereketli toprakları ifade eden Mezapotamya, bugün Ortadoğu adlandırması ile hala dünyanın en gözde yeri olarak görülmektedir. “Eski Mezopotamya Tarihi” adlı eser, okuyucu ve öğrenci talepleri dikkate alınarak, bölgede yaşayan uygarlıkların tarihi sürecini tanıtmak amacıyla Kemalettin Köroğlu tarafından kaleme alınmış.

Yazar, kronolojik bir şekilde, Pers dönemine kadar Mezopotamya havzasının tanık olduğu krallıkları, şehirleri, savaşları, kabartma ve çivi yazılarını, tapınak ve inanışları, yönetim biçimlerini oldukça sade bir anlatımla meraklılara sunmaktadır. Öncelikle Mezopotamya tarihini, ele alınan kaynaklar üzerinden tanıtan eser, tarihe tanıklık edeceğimiz bilgi birikiminin ne aşamalardan ve nasıl elde edildiğine dair bir arka plan sunmaya çalışır.

Çivi yazısı, bu yazının geçirdiği evreler, kitabeler, papirüslerden edinilen bilgiler ve bu coğrafyada yapılan araştırmaları çok ayrıntılara boğmadan başlıklar halinde belirtir. Bölgenin uzak tarihi dönemlerdeki durumu; paleolitik(eski taş), mezolitik(orta taş) ve neolitik(yeni taş) dönemler ekseninde ele alınırken, özellikle neolitik dönemdeki mimari ve çanak-çömleklerin yapısı ve durumuyla da konunun derinliklerine ilerleniyor. Hassuna ve Samara ile başlayıp Halaf dönemiyle devam eden tarihi süreç sırasıyla Obeyd, Uruk, Cemdet Nasr ile Sümerlere uzanıyor.

Sümerler bahsini geniş olarak ele alan yazar; devlet yönetimi, din ve mitoloji ile krallar üzerinden bir fikri yapı ortaya koyuyor. Bunu yaparken hikayemsi bir dil kullanmasa da, rahatsız etmeyen bir anlatıyla konuları belirli disiplin içinde vermesi eseri güçlü kılmaktadır. Sümerlerden sonra Akkadlar üzerinde aynı perspektif ile duran yazar, yeni göçlerle oluşan kent devletlerini de özetle hatırlatır. Sonrasında Orta Assurlar ile yeni bir dönemin oluştuğunu belirterek, ticaret seferleri ile daha geniş alanlara hükmetme vesilesiyle imparatorluk ideolojisinin filizlenmeye başladığını belirtir.

Yeni Asur ve Yeni Babil krallıkları, artık geniş bir coğrafyaya hükmetmek için uzak yerlere seferler yapan kralların yönettiği, kent mimarisi noktasında kimlik oluşturan, devlet yönetimi hususunda yazılı belgeler üzerinden bir gelenek oluşturan ve yerleşik düzenin bütün kurallarını ortaya koyan yeni uygarlıkların oluşmaya başladığını gösterir. Eserde beklenildiği üzere harita, çizim, desenler, mimari ile ilgili öğeler ve fotoğraflar yer almaktadır.

Elliye yakın görsel verinin bulunduğu eserde, harita anlamında daha fazla görsel eklenmesiyle anlatının somut zemininin güçlenebileceğini belirtmeliyiz. Eseri eski Mezopotamya tarihi noktasında bir mukaddime eseri olarak konumlandırabiliriz. Hikayeler ve efsaneler arasında kaybolmadan, derli-toplu ve bütüncül bir dürbün ile geçmişin yansımalarını okuyabileceğiniz bir eser.

Eski Mezopotamya Tarihi

Kemalettin Köroğlu

İletişim Yayınları

230 Sayfa