Göçmen Kavramı Üzerine Çocuk Kitapları, Çocuk, Gurbet LÜY

^{Resim Kaynağı: Pixabay.com}

Çocuk edebiyatında seçilen tema ne kadar önemliyse bu temayı işleme şekli de o kadar önemlidir. Çocuklar yazılan metinlerle hayata hazırlanır. Farklı insanların aynı olaylara farklı yaklaşımlarını görürler. "Nitelikli çocuk edebiyatı yapıtları, önemli konulara hassas ve hünerli bir tavırla yaklaşır. Bu yapıtlar, gençlerin sorunlarını ele alırken okurlara, yaşamlarında bir yankı uyandırabilecek temaları tanımaları ve inşa etmeleri için teşvik edecek iyi öyküler sunarlar." (Lukens, Smith, & Coffel, 2018, s. 254) Günümüz çocuklarının günlük hayatı içerisinde en çok karşılaştıkları kavramlardan bir tanesi, göçmenlik. Bu kavram üzerine konuşabilmek, çocuklarımızın ya da öğrencilerimizin durumu daha iyi kavrayabilmelerine vesile olabilmek, en önemlisi de göçmen arkadaşlarıyla daha rahat empati kurabilmelerine destek olabilmek için okuyabileceğimiz/okuyabilecekleri üç kitaptan kısaca bahsetmeye çalışacağım.

Bot Hikâyesi

Biz yetişkinler, kitabın ismini ve kapak resmini gördüğümüzde temayı da hemen tahmin edebiliyoruz. Ancak bir okul öncesi kitabı olarak ele alabileceğimiz bu resimli kitabı çocuklar gördüğünde bu ayrımı yapamayabilirler. 44 sayfadan oluşan ve Albaraka Yayınları'ndan dilimize kazandırılan Bot Hikâyesi, Kyo Maclear tarafından yazılmış. "İşte geldiiik!" diye başlayan metin yuvasını arayan bir grup insanın yaşadıklarından bir kesit aktarıyor. Kitabı okudukça yuva denilince illaki ömür boyunca hayatınızı sürdüreceğiniz bir yer değil kendiniz mutlu hissettiğiniz, beraberliğin tadını çıkardığınız bir yer aklınıza geliyor. "Neresi yuva, neresi değil? İnsan kendini nasıl bir yerde yuvasında hisseder? Yuva tam olarak ne demek? Yuvanı kaybetsen ne hissederdin?" gibi hakkında onlarca soru sorabileceğiniz bir metin. Metin içerisinde hiçbir şekilde göçmen, mülteci gibi kavramlar geçmese de alt metinler ve kitapta yer alan çizimler bunlar üzerine de konuşmanıza vesile oluyor. "Okul öncesi dönemindeki çocuklarla bu konuları konuşmaya gerek var mı?" derseniz de cevabım evet olur. Madem kitaplar çocuklarımızı hayata hazırlamamıza vesile oluyor bunu böyle nitelikli eserlerle çocuklarımızı tanıştırarak yapmamız en güzeli olur.

Çabuksığınlar

Var mı haritalarda Çabuksığın diye bir ülke? Kim bu Çabuksığınlar? Yapı Kredi Yayınları'ndan ilk baskısını 2016 yılında yapmış olan Çabuksığınlar Ocak 2022'de dördüncü baskısını yapmış. Dilimize Simlâ Olgan tarafından çevrilmiş eserin yazarı Jean-Claude Grumberg. Kitap boyunca hiçbir şekilde göçmen, mülteci, savaş kelimelerini kullanmadan bu temayı anlatmaya çalışmış yazar. Ve itiraf ediyorum ki bunu başarmış. Birkaç defa okumama rağmen hâlâ ara sıra elime aldığım, diyaloglarını okumaktan sıkılmadığım, anlatım dilini çok sevdiğim bir kitap. Yazar okuyucuyla konuşur gibi bir anlatım tarzı benimsemiş. Mizahı kullanımı harika. Bazen öyle cümleler kurmuş ki, "Dur bir dakika!" deyip tekrar okuma ihtiyacı hissediyorsunuz. Ancak bu anlamadığınızdan değil sindirmek istediğinizden.

Yazar, kitabın ön sözünde şöyle bir cümle kuruyor: "Bu hikâyeyi kızıma borçluyum. Hikâyeyi ona geç de olsa armağan ederken, çocuk ruhunun bu yeni Çabuksığınları –olması gerektiği gibi- kabul ve takdir edebilecek olan kısmına hâlâ sahip olduğunu biliyorum." Çocuklarımız takdir ve kabul edebilecek yeteneğe sahip. Bizlere düşen onların zihinlerinde yeni pencereler açarak tüm yaşadıklarını daha iyi anlamlandırabilmelerine yardımcı olabilmek. Bu kitap da bize bu konuda yardımcı olabilir. Ayrıca içindeki şahane çizimler üzerine de konuşabilirsiniz. Söylemeden geçemeyeceğim baskı kalitesi de gerçekten çok iyi. 8 yaş üzeri çocukların da mutlaka okumasını isterim. İllaki sınıflarında, çevrelerinde göçmen arkadaşları oluyordur. Bu konuda ciddi anlamda düşünmeleri için böyle düşündüren eserlere ihtiyaçları var.

Arka Sıradaki Çocuk

Sınıfa yeni gelen ve en arkadaki boş sıraya oturan üstelik hiç kimseyle konuşmayan bir çocuğun hikâyesi Arka Sıradaki Çocuk. Doğan Egmont Yayınları tarafından dilimize çevrilen eserin yazarı Onjalı Q. Rauf. Mülteci ailelerle ilgilenen ve onlara yardım etmek için Making Herstory'i kuran yazarın ilk çocuk romanı bu kitap.

Savaştan kaçıp gelmiş, yolculuk esnasında birçok üzücü olayla karşılaşmış olan Ahmet yeni sınıfına uyum sağlamaya çalışıyor. Konuşulan dili bilmediğinden bir çevirmen ona yardımcı oluyor. Sınıftan bir çocuk Ahmet'le arkadaş olmayı kafasına koyuyor. Tüm macera da ondan sonra başlıyor. Macera derken şaka yapmıyorum. Buckingham Sarayı'na kadar uzanan bir maceradan bahsediliyor kitapta.

2019 Waterstones Çocuk Kitabı Ödülü'nü almış olan bu kitap neredeyse kesintisiz bir okuma deneyimi sunuyor. Aleksa'nın dilinden dinlediğimiz olaylar tek yanlı bir bakış açısı sunmuyor. Mülteciler konusunda olumlu-olumsuz her türlü yoruma yer verilmiş. Ayrıca ben her ne kadar burada söylemiş olsam da yazar anlatıcının ismini çok gizli tutuyor. Uzun bir süre olayları kimin anlattığını anlayamıyoruz. Ayrıca kitabın sonunda bazı internet sitesi ve kuruluş isimleri okuyucuyu bu konuda araştırma yapmaya sevk ediyor. Yazarın hayatı ve yaşadıklarıyla ilgili de bilgi ediniyoruz. 10 yaş üzeri tüm çocukların okumasını tavsiye ederim.

Bahsettiğim tüm kitapları önce biz yetişkinler okumalıyız. Öncelikle bizim bakış açımızı değiştirmemiz, olayları farklı açılardan ele almamız gerekiyor ki çocuklarımıza bu konuda destek olabilelim. Her biri birbirinden kıymetli bu üç kitabı kütüphanenize ekleyin. Kitapla kalın.

Bot Hikâyesi
Kyo Maclear
Çev: Ömer Faruk Yeni
Albaraka Yayınları
İstanbul, 2021

Çabuk Sığanlar
Jean-Claude Grumberg
Çev: Simla Ongan Kocaoğlu
Yapı Kredi Yayınları
İstanbul, 2016

Arka Sıradaki Çocuk
Onjali Q. Rauf
Çev: Nihal Tokinan Gökçe
Doğan Egmont
İstanbul, 2020

Lukens, R. J., Smith, J. J., & Coffel, C. M. (2018). Çocuk Edebiyatına Eleştirel Bir Bakış. İstanbul: Erdem Yayınları.