Hiçbir Zaman Sokağı, Edebiyat, Misafir Köşesi

Selva Yılmaz yazdı...

Momo, fantastik bir çocuk kitabı olarak bilinmesinin yanı sıra, sadece çocuklara değil herkese yazılmıştır. Özelliklede içindeki çocuğu kaybetmemiş olanlara. Kitabın yazarı Micheal Ende de ''Hikâyelerimi içimdeki çocuğa ve buna benzeyen herkese anlatıyorum.'' diyor. ''Benim kitaplarım 8 yaşından 80 yaşına kadar olan tüm çocuklar içindir.'' Diye de ekliyor.

Momo, ne zaman, nerede geçtiği bilinmeyen, zaman hırsızları tarafından çalınmış zamanı insanlara geri getiren çocuğun tuhaf öyküsüdür. Başkahramanımız Momo, siyah kıvırcık saçlı, güzel kocaman gözlü, çıplak gezmekten kararmış ayakları, rengârenk yamalı uzun bir eteği ve üzerinde kocaman bir erkek ceketi olan, yaşı 8 mi 12 mi bilinmeyen, kimsesiz küçük bir kız çocuğudur. İsmini dahi kendine o takmıştır. Eski tiyatro harabesinde yaşayan Momo, zamanla bulunduğu çevrede herkes tarafından sevilmeye başlar. Artık gündelik olarak uğranılan biri haline gelir.

Momo'nun misafiri hiç eksik olmazdı. Dostları sürekli ona uğrar ve sürekli bir şeyler anlatırlardı. O gün onunla konuşmamış biri olursa "Git bir Momo'ya uğra" derlerdi. Bu cümle zamanla insanlar arasında kalıplaşmış deyim olarak kullanılır hale geldi. En kararsız kişiler bile ona dertlerini anlatırken ne yapacaklarına karar verirlerdi. Çekingen biri aniden kendini rahat ve konuşkan hissederdi. Peki, Momo'da bu kadar ne vardı? Momo'nun hiç kimsenin yapamayacağı şekilde başardı şey, dinlemekti.

Gri giyimli gri tenli Duman, adamların hayatlarına girip, insanlardan zaman tasarrufu yapmalarını istemelerine kadar her şey normaldir. ''KAZANILMIŞ ZAMAN İKİ MİSLİ ARTAR.'' diyerek insanları zaman tasarrufuna ikna etmeye çalışan bu Duman adamlar bir süre sonra başarılı olmaya başlarlar. Zamanla Momo'nun dostları ona hiç uğramaz olurlar. İnsanların artık hiçbir şeye vakti yetmemeye başlar. Bu durumdan en çok çocuklar etkilenir. Ebeveynleri pahalı hediyeler alarak ve onları kentin her yerinde olan çocuk depolarına gönderirler. Bir gün geleceği yarım saate kadar bilen ve sırtında beliren harfler ile konuşan bir kaplumbağaya rastgelen Momo, onu takip ederek zaman sınırlarının dışına çıkar. Burada hiçbir zaman sokağından geçerek hiçbir yerde evindeki Horo usta ile tanışır. Horo usta insanlara zaman dağıtmakla görevli kişidir. Onun yardımıyla, zaman tasarrufu adı altından insanlardan çalınmış zamanı tekrar sahiplerine ulaştırmak için beraber mücadeleye başlarlar.

1973'te Alman yazar Micheal Ende tarafından yazılan eserin, dönem özelliklerinden etkilendiği açıkça ortadadır. O dönemde Sanayi devrimi insanların hayatlarında ve özellikle Almanya da önemli toplumsal değişimlere yol açmıştır. İnsanların bu üretim zincirinin bir parçası haline gelmesi ile zamanda artık azalan bir şey haline gelmiştir. Kitabın bir modernite eleştirisi olduğu açıktır. Aslında Micheal Ende bizim kendi dönüşümümüze eleştirel bir şekilde dikkat çekmeye çalışmıştır. Kitap okunurken bize istemsizce özeleştiri yaptırıyor ve kendimizi sorgulamamızı sağlıyor.

Bugün teknolojinin gelişmesiyle beraber ulaşım, iletişim gibi gündelik hayatta pek çok işimiz kolaylaştı. Ama hala çok sık ''zamanım yok '', "vaktim yok" ya da ''yetişemiyorum'' gibi cümleler duyuyoruz ve kullanıyoruz. Peki, bizim neye vaktimiz yok? Artık hiçbir şeyi hissederek yapmıyoruz. O iş bir an önce bitsin diye uğraşıyoruz. Yemek yiyoruz ama tadını almadan bir an önce karnımız doysun diye yiyoruz. Modern hayat zamanımızı bir şekilde elimizden alıyor. İşte biz bugün bu yüzden modernliği anlamak için Max Weber, Karl Marx okuyoruz. Weber'in "akılcılığın demir kafesi" ni konuşuyoruz. Yoksa bu kadar hiçbir şeye vaktimizin olmayışı ve gündelik yaşam içinde sürüklenişimiz bizim kafesimiz mi? Modernlik, bizi içinde yaşadığımız sınırlardan çekip almış, Kitle toplumu ve kitle kültürünün içine atmıştır. Peki, rasyonel amaçlar uğruna yaşadığımız bu hayat modernliğin kaçınılmaz bir sonu mu? Bizim olmayan vaktimizi bize geri getirecek bir Momo'da bizim hayatımıza girer mi? Ya da herkesin Momo su kendi içinde mi?

Momo
Michael Ende
Pegasus Yayınları
Çevirmen: Leman Çalışkan
304 Sayfa