Immanuel Kant’tan Eğitim Üzerine 50 Tavsiye, Düşünce, Faik ÖCAL

• İnsan eğitime ihtiyaç duyan tek varlıktır.
• Talim ve terbiye [Disiplin]hayvan doğasını insan tabiatına doğru değiştirir.
• Özgürlük sevgisi doğal olarak insanda o kadar güçlüdür ki, bir kere özgürlüğe alıştığında, artık her şeyi onun uğruna feda edecektir. Sırf bu sebepten ötürü talim-terbiyenin disiplin kısmı çok erken dönemlerde yerini almalıdır, çünkü bu yapılmadığı zaman, hayatta daha sonra kişiliği değiştirmek kolay olmayacaktır. Disiplinden yoksun [yani kendi kendini sınırlama becerisi gelişmemiş]insanlar gelip geçici her arzuyu, her hevesi takip etmeye yatkındırlar. Bu yüzden insanda eğitilmesi gereken ilk içgüdü özgürlük iç güdüsüdür. Özgürlük içgüdüsü eğitilmeyenler savaşlarda ya maktul olurlar ya da katil.
• İnsan ancak eğitimle insan olabilir. Eğitimin kendisinden çıkardığı [oluşturduğu]her ne ise o sadece odur. Eğitimin sürekli düzeltilip geliştirilmesi, nesillerin birbiri ardına insanlığın mükemmeliyetine doğru bir adım daha ilerlemeleri mümkündür; çünkü insan tabiatının mükemmeliyetinin büyük sırrı eğitimde saklıdır.
• Bir eğitim teorisinin beklentisi [tasarladığı şey]yüksek, göz kamaştırıcı bir mefkuredir ve biz onu derhal gerçekleştiremesek de bunun pek bir önemi yoktur. Koşullar oluştukça teori pratiğe dönüşür. Her kesin yeteneklerini geliştiren ideal eğitim öğretim modeli deneme yanılma yoluyla zamanla ortaya çıkar.
• İnsanın içerisinde gelişmemiş halde bulunan birçok nüve vardır. Doğal yeteneklerini [birbirlerine göre]uygun müspetler içerisinde inkişaf ettirerek bu nüveleri geliştirmek ve [böylelikle]kaderini gerçekleştirmesini sağlamak bizim işimizdir. Toplum içinde var oluşunu tasavvur eden insan var oluş amacını yerine getirebilir.
• Eğitimli nesiller yetiştirildikçe kendini geliştiren, ahlaki değerlere sahip bireyler ortaya çıkacaktır. İki keşif önemlidir: Yönetim ve eğitim sanatı. Kendimizi yönetmemiz ve eğitmemiz şarttır. Bu da akılla ve okulla olur.
• İnsanın doğal yeteneklerinin gelişimi kendiliğinden gerçekleşmeyeceği için her türlü eğitim bir sanattır.
• İyi eğitim sayesinde iyilik adına dünyadaki her şey görünür hale gelir. Bunun için gerekli olan tek şey insanda gizli halde bulunan nüvelerin giderek daha fazla geliştirilmesidir; çünkü rüşeym halindeki kötülük tohumları insanın tabii eğiliminde bulunmayacaktır. Kötülük sadece denetim altına alınmamış tabiatın sonucudur. İnsanda sadece iyinin nüveleri vardır.
• Eğitim sayesinde insan: a-Önce disipline boyun eğdirilmelidir. b-İkinci olarak, eğitim insanı aynı zamanda kültürle donatmalıdır. Kültür, eğitim ve öğretimi içine alır. Yeteneği gün yüzüne çıkaran kültürdür. c-Üçüncü olarak eğitim kişiye ayrıca ayırt etme melekesi ve anlayış kazandırmalıdır, öyle ki kişi bu sayede kendisini toplum içerisinde idare edebilsin, kendisini sevdirebilsin, tesir ve nüfuz kazanabilsin. d-Dördüncü olarak ahlaki terbiye eğitimin bir parçasını oluşturmalıdır.
• Çocuklan sadece alıştırılması-uysallaştırılması yeterli değildir; çünkü insanın düşünmeyi öğrenmesi daha büyük öneme haizdir. Düşünmeyi öğrenerek insan keyfi-gelişigüzel değil, sabit-değişmez ilkelere göre hareket etmesini öğrenmeye başlar.
• Normal okullar kurmazdan evvel tecrübeye dayalı okullar kurulmalıdır.
• Devlet okulları ve özel okullar ayrımı olmalıdır. Tam anlamıyla herkese açık eğitim [kamu eğitimi], öğretim [Unterweisung]ile ahlaki eğitimi [moralische Bildung]birleştiren bir eğitimdir.
• Eğitim on altı yaşına kadar verilmelidir.
• Eğitimin en büyük meselelerinden biri çocuğun kendi özgür iradesini kullanma yeteneğinin zorunlu sınırlamaya boyun eğmeyle nasıl birleştirileceğidir. Talebemi özgürlüğünün kısıtlanmasına tahammül etmeye alıştıracağım ve aynı zamanda özgürlüğünü doğru kullanmasına kılavuzluk edeceğim
• Pratik eğitim üç kısımdan müteşekkildir: a-Çocuğun genel yeteneğinin inkişaf ettiği mutat okul müfredat, mekanik eğitim-okul öğretmeninin işi. b-Özel öğretmen yahut rehberin [Hofmeister1 gözetiminde pratik hayat meseleleri-bilgece ve basiretle davranma konusunda öğretim. c-Ahlaki kişiliğin eğitimi.
• Genel olarak ifade etmek gerekirse, çocuk eğitiminde ne kadar az araç kullanılırsa ve çocukların daha fazla şeyi kendi kendilerine öğrenmelerine izin verilirse o kadar iyidir.
• Eğitimin temel vazifesi öğrenciyi özüne ve yaratılışına uygun olarak geliştirmektir. Bir insan kendisinde ne kadar fazla alışkanlığın kökleşmesine izin verirse o denli daha az özgür ve bağımsız hale gelir. Bu yüzden çocuklar alışkanlık oluşturucu herhangi bir şeyden uzak tutulmalı, her ne olursa olsun üzerlerinde alışkanlıkların kökleşmesine izin verilmemelidir.
• Çocukların her istediğini yerine getirmek [bir dediklerini iki etmemek]onların tabiatlarını bozar; kasten her istedikleri şeye karşı çıkmak da bütünüyle yanlış bir çocuk yetiştirme usulüdür.
• İnsanlığın zayıflıklarının çoğu eğitim eksikliğinden değil, daha ziyade yanlış izlenimlerden-sanılardan ileri gelir. Bunu düzeltmek lazım.
• Daha küçük yaşlardan itibaren çocukları doğaya bırakın ki doğal yetenekleri ortaya çıksın ve gelişsin. Çocuklardaki doğal yeteneklerle doğayı birlikte düşünmek gerekir.
• Tantum scimus, quantum memoria tenemus (Bildiklerimiz hafızamızda olanlar kadardır) düsturu tamamen doğrudur, bu yüzden hafızanın eğitimi çok gereklidir. Hafıza sadece muhafaza edilecek kadar önemli olan ve gerçek hayatta bize yardımı dokunacak şeylerle meşgul edilmelidir.
• Anlama gücünü geliştirmeyi amaçlayan her şey için kuralar olması gerekir.
• Eğitimin genel amaçlarına iki şekilde ulaşılabilir. a-Belirli zihni melekelerin eğitiminden ayrı olarak zihni melekelerin genel eğitimi. b- Belirli zihni melekelerin eğitimi
• Zihni melekeleri eğitmenin en iyi yolu başarmayı arzu ettiğimiz her şeyi kendi başımıza yapmamızdır.
• Aklın eğitiminde Sokratik yöntemi esas kabul etmeliyiz.
• Çocuk kendisini her daim değişen davranış saiklerinden hareketle değil de "maksim"lerle uyum içerisinde davranmaya alıştırmalıdır. Talim terbiye ile gücü yılar içerisinde azalan belli alışkanlıklar oluştururuz. Çocuk makullüğünü [ve doğruluğunu]kendi kendisine anlayabileceği "maksim"lere uygun biçimde hareket etmesini öğrenmelidir.
• İnsanın mantığına ve aklına uymayan ahlak kurallarının ne değeri ne de hükmü vardır.
• Ahlaki eğitimdeki ilk çaba [peşine düşülecek ilk amaç]şahsiyetin teşekkülüdür. Şahsiyet "maksimler"e uygun davranmadaki hazırlığa, bu yöndeki istekliliğe dayanır. İlk başta bu, okul "maksimler"i, daha sonra insanlığın "maksimler"idir.
• Eğer çocukların kişiliklerini oluşturmak istiyorsak, bu noktada en büyük önemi haiz olan onlara her şeyde belli bir planın ve belli kuralların var olduğunu göstermektir ve bunlara sıkı sıkıya bağlı kalınmalıdır.
• İtaat efendinin buyruklarına mutlak itaat, iyi ve makul irade olarak hissettiği şeye itaat olmak üzere iki türdür. Çocuğun durum ve eğitimine göre ikisi de gereklidir.
• Çocukta bir emre her karşı gelme bir itaat eksikliğidir ve bu beraberinde cezayı getirir.
• Bir çocuğun kişiliğinin oluşumunda ikinci temel özellik doğruluk-dürüstlüktür. Bu, kişiliğin temeli ve bizatihi özüdür.
• Bir çocuğun kişiliğinde bir üçüncü özellik girginlik yahut sokulganlıktır. Diğer çocuklarla arkadaşlıklar kurmalı ve her zaman kendi başına kalmamalıdır.
• Çocuklara sadece yaşına uygun olan şeyler öğretilmelidir.
• Pratik eğitim şu üçünü içermelidir: a-beceriklilik-maharet, b-akıl-basiret, c-ahlaklılık.
• Nihai hedefimiz kişiliğin teşekkülüdür. Kişilik bir şeyi başarma azmine [sarsılmaz kararlılığa]ve ardından onun filen gerçekleştirilmesine dayanır.
• Çocukların önüne yerine getirmeleri gereken ödevleri mümkün olduğunca misallerle ve kurallarla koymalıyız. Bir çocuğun yerine getirmesi gereken kurallar kendisine ve başkalarına karşı mutat vazifelerden ibarettir.
• Bireyin kendine karşı olan vazifelerini yerine getirmesi için "insani haysiyet" fikrine sahip olması gerekir. İnsani haysiyet sahibi bir birey doğruyu yanlışı, iyiyi kötüyü ayırt eder, hata yapsa bile hatasından dönme cesaretini gösterir.
• Acaba insan tabiatı itibariyle ahlaken iyi midir kötü müdür? İnsan tabiatı itibariyle ne iyi ne kötüdür, çünkü o tabiatı itibariyle ahlaki bir varlık değildir. O ancak aklı ödev ve yasa fikrini geliştirdiğinde ahlaki bir varlık haline gelir.
• Eğitimde her şey doğru ilkeler tesis etmeye ve çocukların bunları anlayıp kabul etmesine önderlik etmeye dayanır. İğrenç ve saçma olan yerine, nefreti; insan ve tanrısal ceza korkusu yerine kendi vicdanının korkusunu; insanların kanaatleri yerine öz saygısını ve iç vakarını; söz ve safi dürtüler yerine eylemlerin iç değerini; duygu yerine anlayış gücünü; kasvetli, ürkek ve kederli adanmışlık-dindarlık yerine neşeliliği ve iyi huylu dindarlığı koymasını öğrenmelidirler.
• Din nedir? Din önemini bir Kanun-koyucuya, üzerimizdeki bir Yargıca borçlu olduğu kadarıyla içimizdeki yasadır. Din Tanrı bilgisine tatbik edilmiş ahlaktır. Eğer din ahlak ile birleştirilmezse, bir teveccüh [lütuf ve inayet]kazanma çabasından [Gunstbewerbung]ibaret kalır. İlahi söyleme, dua etme, kiliseye gidip gelme ilerleme yönünde insanlara sadece taze güç, taze cesaret kazandırmalı; yahut bunlar vazife fikriyle esinli bir yüreğin dile gelmesi olmalıdır. Bunlar iyi işler için hazırlıktan başka bir şey değildir ve işlerin kendileri olarak görülmemelidir ve Tanrıyı hoşnut edebilmemizin yegane gerçek yolu daha iyi bir insan olmaktan geçer.
• Ahlak önce gelmeli ve ilahiyat onu takip etmelidir ve bu dindir.
• İçimizdeki yasaya biz vicdan deriz. Esasen vicdan eylemlerimizin bu yasaya tatbikidir. Eğer vicdanı -her ne kadar bizim üzerimizdeki bir yargıç mevkiindeyse de­ aynı zamanda içimizde bir yargı-mercii kurmuş olan Tanrının temsilcisi olarak görmemiş olsaydık, vicdanın tazkirleri-kınamaları sonuçsuz kalırdı. Eğer din ahlaki dürüstlüğe-titizliğe eklenmez ise hiçbir faydası olmaz. Ahlaki dürüstlük-titizlik olmaksızın din bir hurafe işidir.
• Çocukların dua kalıpları ezberlemelerine izin vermenin hiçbir faydası yoktur; bu sadece sahte-yanlış bir dindarlık anlayışı oluşturur. Tanrıyı doğru şekilde tazim etmek onun iradesine uygun hareket etmekle olur ve çocuklara yapmalarını öğretmemiz gereken şey budur.
• Çocuk Tanrıya hayatın ve bütün dünyanın efendisi olarak; ayrıca bütün insanları esirgeyen, gözeten ve nihayet onların Yargıcı olarak saygı duymasını öğrenmelidir. Newton'un bir müddet duraksayıp üzerine düşünmeksizin asla Tanrının ismini ağzına almadığı söylenir.
• Tanrı ve vazife fikirlerini birbirine bağlayan bir açıklama ile çocuk yaratıkların esirgeyip kayıran Tanrısal Kayra'ya saygı duymasını daha iyi öğrenir ve böylelikle yıkıcılığa ve gaddarlığa dönük bir temayülden uzak duracaktır.
• Başkalarını dua ederken gördüklerinde ve benzeri durumlarda, onların kime ve ne için dua ettiklerini bilebilmeleri için Yüce Varlık hakkında çocuklara bir fikir vermeliyiz.
• Çocuklar Tanrı düşüncesiyle doğarlar. Onları Tanrıdan uzak tutamayız. Yapmamız gereken çocuklara Tanrının hakikatini, doğanın gerçeğini ve insanın ödev ve sorumluluklarını birlikte anlatmaktır.

Eğitim Üzerine
Kant
Say Yayınları
Çev. Ahmet Aydoğan
136 sayfa
İstanbul 2022