İnsanın Dört Zindanı Üzerine Bir Çözümleme, Düşünce, Misafir Köşesi

Mustafa Öztürk kitaphaber okurları için yazdı...

İnsan dört zorlayıcının etkisindedir; bu dört zorlayıcı gücün etkisinden özünü kurtarınca özde insan olabilir ve gerçek anlamı ile insan olmak bu dört zindandan kurtularak özgürlüğün elde edilmesine bağlıdır.

İnsan nedir? İnsan kavramı iki türlüdür. Birisi, biyolojik anlamda insan, aralarında fizyolojik, psikolojik özellikleri olan özel canlı türüdür. İkincisi ise bizde olmayan ama ideal anlamda olması gereken özelliklere sahip varlığın adıdır insan. Beşerin amacı insan olma yolunda ilerlemektir. Beşer sonsuza doğru bir tekâmül süreci içindedir.

İnsanın en önemli üç özelliği bilinç, seçme yetisi ve yaratıcılık özelliği. Hayvanlar doğadan gelen içgüdülere sahiptirler ve güdülürler. Kendi yaşama biçimlerini seçemezler. Özünün bilincine varan, cennette hatta tanrının iradesine başkaldıran insan yeni bir varlıktır. Aynı insan ibadet ve itaat ile kurtuluşa erebilir. Baştan beri bilinçsiz olarak ibadet eden insanın ibadeti değersizdir. Başkaldırma bilincine ulaştıktan sonra itaat eden insanın ise, istenmiş iradi bir itaattir. Şu halde insan tabiatta seçebilen tek varlıktır. İnsan doğada ve doğaya karşı üzerinde egemen olan düzene karşı hatta bedeni ve ruhi ihtiyaç ve zorunluluklarına, doğal gereksinimlerine, güdülerine karşı başkaldırabilen ve ne doğanın onu zorladığı, ne bedeninin ve fizyolojisinin seçmesini gerektirdiği şeyi seçmek zorunda olan bir varlıktır. Bu insan olma sürecinin en üstün aşamasıdır. İnsan yaratıcılık özelliği olan bir varlıktır. En küçük şekillerden en büyük sanayi ve güzel sanatlar ürünlerine kadar insanın doğasında bulunan bu yaratıcılık özelliği insan fıtratında ilahi yaratıcılık kudretinin tecellisidir.

İnsan bütün tabiat varlıklarından ayrı olarak öyle bir varlık olur ki başkaldırabilir, seçebilir, bilinçlenebilir, doğaya karşı yaratıcılık yeteneğini kullanabilir. Bütün bunları tanrı mutlak olarak yaparken insan cüzi sınırları içinde yapabilir. Şimdi bu bilinçli, seçebilen bu yaratıcı varlık, dört zindanın baskısı altındadır ki bu güçler insanı öz benliğinin bilincine varmadan, seçim yeteneğini kullanmadan ve yaratıcılık yeteneğini kullanmadan alıkoymaktadır. Bu dört zindan ya da zorlayıcı güç; doğa, tarih, sosyoloji ve kendim.

İnsan doğanın zorlayıcılığından kurtulması teknoloji ve bilim sayesinde kolaydır. Çölün, dağların ya da buzulların zorlaması insanın özelliklede bu çağda kolay aşabileceği bir zindandır. Tarihin zorlayıcılığından ise tarih felsefesi sayesinde tarihin akışına egemen olan yasaları kavrayıp tarihin ne gibi etkenleri olduğunu ve bu etkenlerin insanda ne gibi sonuçları olduğunu bilebilirse tarihin zorlamasından ya da zindanından kurtulabilir. Üçüncü zorlayıcı güç olan sosyolojinin etkisinden kurtulmak için sosyoloji biliminin ve siyaset felsefesinin anlaşılması ölçüsünde kurtulabilinir. İnsanlar kendi toplumsal düzenlerini kurabilirler.

Dördüncü zindan zindanların en kötüsüdür. İnsan bu zindanda tutsakların en acizi durumundadır. Bu zindan 'kendim'dir. Bu zindanı kendimle birlikte taşıyorum. İnsan kendi zindanından bilim ile kurtulamaz. Çünkü bilginin kendisi de tutsaktır. Dördüncü zindandan kurtulmanın yolu aşktır. Aşk nedir? Muktedir bir güç. Hesapçı oportünist akıldan yüce bir güç gerekir ki benim özbenliğimde bende bir iç patlama koparsın içimden kendime karşı bir devrim kopsun değimli ki bu zindan benim iç parçam durumundadır. Bu dördüncü aşamada insan kendini feda eder. Başkasını kendine üstün tutabilir, canını, menfaatini, şöhretini, mutluluğunu, huzurunu, gelirini bir uğurda feda edebilir. Bizi kendimize başkaldırmaya ve kendimizi yadsımaya çağırır. Gereğinde bir ülkü veya başkası uğruna fedakârlık etmeye çağırır. Bu insan olma sürecinin en üst aşamasıdır. Dördüncü zindandan insan din ile kurtulur, aşk ile kurtulur.

İnsanın Dört Zindanı
Ali Şeriati
Fecr Yayınları

Görsel Kaynağı: ozycan by deviantart