İslamcılığın Gelişme Dinamikleri, Sebep ve Sonuçlar, Düşünce, Ferhat ÖZBADEM

Yaklaşık 150 yıllık serüvenini göz önüne alıp değerlendirme yaptığımızda, İslamcılığın belli dönemlerde gelişip, hızlı ilerlediğini gözlemlemekteyiz. İslamcılığın gelişme gösterdiği dönemlere baktığımızda bazı başlıkların öne çıktığını görüyoruz. Bu başlıkların bir kısmını sebep-sonuç ilişkisi üzerinden değerlendirmeye tabi tutabiliriz.

Ezilen, ötekileştirilen, hakları gasp edilen kitlelerin haklarını almak için ezilenlerin ve ötekileştirilenlerin yanında durup, çözüm önerileri ortaya koyduğu zaman İslamcılık geniş kitleler tarafından sahiplenilmiştir. Cezayir ve Tunus başta olmak üzere birçok coğrafyada verilen bağımsızlık mücadelesi İslamcılar eli ile yürütülmüştür. Anadolu'da hem ellili hem yetmişli yıllarda sonrasında doksanlı yıllarda İslamcılık bir hüsnü kabul görmüştür. Bunun ana nedenlerinden biri İslamcıların, kenarda kalmış, ekonomisi iyi olmayan, hakları gasp edilen geniş kitlelere ses ve umut olmasıdır. İslamcılar ne zaman ki ezilenlerin ve mağdurların sesi olmayı bıraktı, elit ve beyaz yakalıların nostalji aracı oldu işte o zaman küçülmeye ve gerilemeye başladılar. Toplumun yok sayılan kesimlerini sahiplenerek, onların temsilcisi olarak, sorunlarına çözüm üreterek İslamcılık tekrar gelişme sürecine girebilir.

Sanayinin gelişmesi ve teknolojinin ilerlemesi ile birlikte, kapitalizmin de etkisi ile insan ve toplum manevi bir boşluk yaşamakta. Bu vakıa yeni değil aslında. İslam ve vahiy toplumların merkezinden alınıp yerine insan fıtratına ters uygulamalar getirildiğinden bu yana bu vakıa var. İslamcılık ne zaman manevi gelişim hamlesi göstermişse o dönem büyük bir teveccüh görmüştür. Mısır'da kuruluş sürecinde Müslüman Kardeşler hareketi buna en güzel örnek olarak verilebilir. O döneme yakın dönem olarak Pakistan örnek verilebilir. Doksanlı yıllar için Anadolu'da İslamcıların manevi gelişim çabaları buna örnek olabilir. İslamcılar ne zamanki manevi gelişim konusunda zayıflayıp, dünyevileşti, kapitalizmin tuzaklarına düştü o zaman gerilemeye ve küçülmeye başladı. Manevi gelişim hamlesi yapmak sureti ile İslamcılık gelişim ve büyüme sürecine girebilir.

İslamcılık savunduğu fikir ve ortaya koyduğu tavırlar noktasında net olduğu süreçlerde gelişim göstermiş ve ivme kazanmıştır. 1900'lü yılların başından bugüne kadar her ne zaman netliğini ortaya koymuşsa o dönem büyük bir hüsnü kabul görmüştür. Grileşmeye başlayıp, netliğini yitirip biraz korkak biraz pragmatist biraz nabza göre şerbet formatında hareket ettiği süreçlerde hüsnü kabul görmemiştir. İslamcılık yine gelişim gösterip ivme kazanmak istiyorsa fikir ve tavırda net olmak zorundadır.

İslamcılık bir fikir üretme fabrikası gibi çalıştığı ve Batının dayatmalarına karşı bir mücadele yöntemi önerisinde bulunduğu zamanlarda gelişip büyümüştür. İslamcılığın bugün en büyük sıkıntılarından biri yeterince fikir üretememesi ve Batı dünyasına karşı kazanacak bir mücadele yöntemi ortaya koyamamasıdır. Bunu aştığı gün İslamcılık büyük kitlelerin benimsediği bir fikriyat olacaktır.

İslamcılık özgün olduğu süreçlerde sürekli gelişme göstermiş, başka bir ideoloji ile eklemlenme veya etkileşime girme süreçlerinde ise sürekli kan kaybetmiş ve zayıflamıştır. İslamcılık ilk ortaya çıktığı zamanlardan bugüne kadar kendi dinamikleri ile hareket ettiği zamanlarda toplumun her kesiminde pozitif karşılık bulmuştur. Her ne zaman milliyetçilik, sosyalizm veya liberalizm ile etkileşime girmiştir işte o zaman kan kaybetmiştir. Çünkü bu durumda kendisi olmaktan çıkıp ilgili ideolojinin aparatı durumuna gelmiştir. Bugün eğer İslamcılığın kan kaybettiğini düşünüyorsak bunun temel gerekçelerinden biri bu meseledir. Bu sorunun çaresi ise İslamcılığın özgünlüğünü koruması ve kendisi olarak hareket etmesidir.

İslamcıların gelişme ve ilerleme gösterdiği süreçlerin en belirgin özelliklerinden biri de aksiyoner, inisiyatif alıcı, dayanışma içinde olan bir anlayış ile hareket etmeleriydi. Bu durumun aksi İslamcılığı zayıflatmıştır. Çözüm ise aynı davranış modelini ortaya koymalarıdır.

İslamcılığın gelişme dinamikleri elbette daha da arttırılabilir. Daha farklı çözüm önerileri de getirilebilir. Bu başlıkta asıl vurgulamak istediğimiz husus, İslamcılığın bu ve benzeri gerekçeler ile kan kaybettiği ve çözümün ortada durduğu gerçeğini göstermektir.