İslami Edebiyatın Dergiler Üzerindeki Gelişim Süreci, Dergi, Misafir Köşesi

Edebi eserler, çoğu zaman yazarlarımızın iç dünyalarında biriktirdikleri derinlikli duyguların birer inciye dönüşmesi halidir. Okundukça birer kehribar gibi değerlenen... Bu yüzden kitaplıklarımızda hep sevdiğimiz yazarların bilgi hazinelerini yan yana getirmeye çalışırız. Onları bir arada görmek bizleri güçlü kılar. Fakat bu sevdiğimiz isimlerin bir dergi etrafında toplanması ise bizleri daha da güçlü kıldığı kanaatindeyim. Bu nedenledir ki bugünkü edebi anlayış çizgimizi kazanmamızı sağlayan İslami edebiyatın, dergiler üzerindeki gelişim sürecini araştırma gereği duydum. Ve İslami edebiyatın dergiler üzerinde kazandığı estetik değerleri ve yeni duyuş tarzlarını dergi meraklılarıyla paylaşmak istedim.

Elbette Türkiye'de yaşanılan toplumsal değişimler içerisinde İslâmi bir edebiyatın yeni bir anlayış olarak ortaya çıkışının ilk belirtileri, Mehmet Akif Ersoy'un Sebilürreşad Dergisinde yayınlanan şiirleriyle görülmeye başlar. Nitekim Mehmet Akif, dağılan bir imparatorluğun milliyetçilik ve pozitivizm etkisi altında kalmasını engellemek ve manevi boşluğu doldurmak için Sebilürreşad Dergisinin daha ilk sayılarından itibaren İslâmcı bir fikir anlayışıyla şiirler yazmaya başlar. Bu şiirlerle inandığı değerleri savunarak toplum içerisinde İslâmî bir bilinç oluşturmaya çalışır.

Ancak asıl olarak İslami edebiyatın yeni bir anlayış olarak ortaya çıkışı Necip Fazıl'ın Büyük Doğu dergisiyle gerçekleşir. Necip Fazıl bu dergideki şiirleriyle İslâm'ın mistik terimlerini kullanarak yeni bir üslup oluşturur. Bu üslup ise edebiyata sanatsal yenilikler katarak İslâmî Edebiyat'ın daha da belirgin bir hale gelmesini sağlar. Öyle ki Necip Fazıl, sanat ve düşüncesini bir araya getirdiği dava şiirlerinin kendisini besleyen en önemli unsurlardan birisi olduğu kanaatindedir. Bu nedenle de Necip Fazıl'ın şiirlerini ve edebi eserlerini yayınladığı Büyük Doğu dergisi bu işin merkezi ve mektebi olarak kabul edilebiliriz.

Necip Fazıl'ın ardından ise Sezai Karakoç, Diriliş Dergisinde İslâmî literatürü daha da edebi ve estetik bir düzeye getirerek İslâmî Edebiyat'ı bir adım daha öteye taşır. Her ne kadar şiirlerindeki metafizik atmosfer nedeniyle İslâmî söylemlerini daha çok düşünce alanındaki eserlerinde görmek mümkün olsa da üslubundaki geleneksel ve yerli düşünce ağırlıklı terimler, geniş bir konu yelpazesiyle okuyucuların fikir dünyasını besler. Böylelikle bir diriliş nesline ev sahipliği yapan Karakoç, gelenek ve İslâmî düşüncelerden beslenen bazı yazarları Diriliş Dergisi etrafında toplar. Bu yazarlar arasında Erdem Beyazıt, Alâeddin Özdenören, Nuri Pakdil, Rasim Özdenören, Sait Çekmegil, Ebubekir Eroğlu, Cahit Zarifoğlu, Akif İnan, İsmail Kıllıoğlu, İsmet Özel ve Sedat Umran gibi isimler de yer alır.

Diriliş Dergisinin Karakoç tarafından tatil edilmesi üzerine Erdem Beyazıt, Akif İnan, Cahit Zarifoğlu, Rasim Özdenören, İsmail Kıllıoğlu, Bahri Zengin gibi İslâmcı yazarlar, Nuri Pakdil'in öncülüğünü yaptığı Edebiyat Dergisi etrafında toplanırlar. Diriliş Dergisinde olduğu gibi yine yerli edebiyat vurgusunda bulunan Edebiyat dergisi yazarları, müslüman duyarlılığını harekete geçirmeye çalışan edebi ürünler ortaya koyarlar. Özellikle de Nuri Pakdil'in yeni bir dille İslâmî söylemleri farklı bir şekilde ifade etme çabası, İslâmî Edebiyat'ın daha da güçlenmesini sağlar.

Sebilürreşad'la başlayarak Büyük Doğu, Diriliş ve Edebiyat dergileri ile devam eden fikri geleneğinin son halkasını ise Mavera Dergisi oluşturur. Erdem Beyazıt'ın öncülüğünde kurulan bu dergi, Rasim Özdenören, Cahit Zarifoğlu, Akif İnan, Nazif Gürdoğan, Bahri Zengin, Hasan Seyithanoğlu gibi isimler tarafından da desteklenerek İslâmî edebiyat tartışmalarına yeni bir ivme kazandırır. Hatta edebiyat tarihimizde İslâmî edebiyat tartışmaları ilk olarak bu dergiyle birlikte fiilen görülmeye başlanır. Bu nedenle Mavera dergisinin İslâmcı edebiyatın görünürlük kazanmasında önemli bir yere sahip olduğunu söyleyebiliriz.

Ayrıca Ebubekir Eroğlu'nun çıkardığı Yönelişler Dergisi de yayın politikası olarak Büyük Doğu ve Diriliş dergilerinin sanat ve düşünce anlayışını takip etmeleri dolayısıyla İslâmcı edebiyatın gelişmesinde önemli bir rol oynamıştır. Yazılarıyla dergiye katkıda bulunan isimler arasında ise Osman Konuk, İhsan Deniz, İlhan Kutluer, Mehmet Ocaktan, Yılmaz Daşçıoğlu, Hüseyin Atlansoy gibi isimler yer alır.

Buraya kadar bahsetmiş olduğumuz gelişim süreci dergicilik çizgisinde edebiyat dünyasına yeni bir duyuş tarzı kazandırdığı için önemli bir yere sahiptir. Özellikle de günümüz dergiciliğine İslami bir bakış açısıyla estetik bir anlayış kazandırması nedeniyle öneminin bir kat daha arttığı inancındayım.