İslâmî Mücadelede Güç, İrade ve Eylem Kitabının Dü, İlahiyat, Resul OLCAY

Müellifin İdeali/Ülküsü

"İslâmî Mücadelede..." Bu terkip bir maksadın ifadesidir: İşlenen konunun şer'î ve uhrevî boyutu olduğunu imler. Yani buradaki "güç, irade ve eylem"i işlemekteki gaye, bunlarla besin elde etmek, eğlenmek veya evlenmek değil, daha yüce değerler olan Dinî ve uvrevî değerlerin hizmetine sunmaktır.

İbrahim (A.s) mutmain olması için parçalanmış kuşların canlandırılması [2/Bakara, 260]; Hz. Üzeyr'in itmi'nanı için eşeğinin öldürülüp-diriltilmesi [2/Bakara, 259]; Kureyş müşriklerinin çürümüş kemikleri gösterip tekrar dirilmenin nasıl mümkün olduğunu sormasına karşılık ilk yaratılışı tefekküre davet edilmesi [36/Yâsîn, 77-79]... İbrahim (A.s)'den Muhammed (S.a.v)'e [hâşâ]Allahu Teâlâ'nın tavır değiştirmesine değil, insanın fikirinin somuttan soyuta doğru değişimine, tekâmülüne delildir. [Müfîd bir tahlil için bknz. Şaban Öz, Siyer Tasarımı, s. 16-17]

Cevdet Said, insanın, vahşîden medenîye doğru bir tekâmül seyri izlediği görüşündedir. Öyle ki, 2/Bakara 30-32. âyetlerinden hareketle, istikbalde insanlığın kan dökücülüğe son verip, mahza sulhu sağlayacağına kânîdir; eseleri, bu ideal için atılmış birer mütevâzî adımdır.

İslâmî Mücadelede Güç, İrâde ve Eylem

Eserimiz yayınevince kısa spoiler yazısı şeklinde hazırlanan "Sunuş" ile amaç ve usûlünün belirtildiği "Önsöz" haricindeki beş bölüme ek olarak, "sonuç & değerlendirme" yerine, kitaptaki terimlerin hülasası olan "Kitapta Yer Alan Temel Fikirler"den müteşekkildir.

Birinci Bölüm: Konunun Terimleri. Yazarımızın bu bölümdeki bütün uğraşı, "Eylem"e geçmeden önce, "İrade" [İhlâs], "Kudret" [İsâbet], "Vesile", "Gaye" vs. terimlerinin muhtelif boyutlardaki tanım ve kullanımlarıyla zihni hazırlamaktır ki, üzerine bina edeceği "Eylem"in temeli kavî olsun.

İkinci Bölüm: Eylem [Amel]. Eylemin sadece ne olduğunu değil, ne olmadığını; siyak ve sibakını, eylemi oluşturanları ve amacını irdeler.

Üçüncü Bölüm: İrade. İradeyi, koklama, işitme, görme gibi duyu organları ile mukayese ederek anlatmaya, muharriki ve sınırlarını anlamaya çalışır. Bireysel ve toplumsal veçhelerine ışık tutar.

"İnsan, fıtratı gereği yemek ve evlilik arzusunda bulunabilir; bu normaldir... Ancak biz burada iradenin bu yönünü konuşmuyoruz. Bizim üzerinde durmak istediğimiz irade, yüce değerlerin, dinin ve İslâm dininde Allah rızasını arzulamak şeklinde zirveye ulaşan akide'nin iradesidir." [S.111]

Dördüncü Bölüm: Kudret. Kudret tanımının yanında, daha doğrusu, evvelce yaptığı tanımı hatırlatmasının akabinde; enerji, hareket ve fiil ekseninde kudretin sınırını çizmeye çalışır. Aklî kudretler ve maddî kudretler diye ikili tasnife tâbi tutar.

Beşinci Bölüm: Uygulamalar. Uygulama alanında ümmetin bir gaflet hâlinde olduğunu tespit eder ve bu gaflet uykusundan uyandırmak için cehd eder.

Kitabın Temel Kavramları

"İrâde" ["İhlâs"]: Herhangi bir şeyi arzulamak ve onu elde etmek konusunda samimi olmaktır.

"Kudret" ["İsâbet"]: Gerçekleştirilmek istenen şeyin nasıl gerçekleşebileceğini bilmektir. Kudret iki düzeye sahiptir: Maddî enerji düzeyi ve aklî enerji düzeyi.

"Vesile": Ele geçen imkânların isâbetli bir şekilde kullanılmasıdır.

"Eylem": Belli bir maksada yönelik olarak gerçekleştirilen harekete eylem denir. Eylem ile harekete dair "göz seğirmesi" ile "göz kırpma" örneği konuyu, çok iyi ayırdedip, açıklıyor. [Adil Çiftçi, Anlayıcı Yaklaşım..., s. 87, 89, 90]

"Gaye": Yapılan şeyin maksat ve muradı. Diğer deyişle: İhlâsın ulaşmaya çalıştığı hedeftir.

"Teshîr" [teşhir değil!]: Sözlükte, bilâ-ücret yapılan iş. Ele geçirme, zapt etme. Hizmete amade kılmaktır.

Kasıt, Maksat, Maksûd

Müellif bu eserinde, "Âdem'in Oğlu Habil Gibi Ol" eserindeki gibi "evrensel bir düşünür" kimliğiyle değil, "İslâm davetçisi" kimliği ile yazar.

Kronolojik olarak eserimiz, "Âdem'in Oğlu Habil Gibi Ol''a göre kalfalık eseridir. Yazılarındaki değişmez temel rehberi Kur'ân'dır. Âdem'in Oğlu Habil Gibi Ol'da başvurduğu âyetler saldırmazlıkla birlikte rüşdü emir ve tavsiye eden âyetler iken; bu eserde başvurduğu âyetler irade, kudret ve eylem ile bunların sayesinde gerçekleşen teshîri ihtiva etmektedir.

İçeriden, içeriye yönelik bir tenkid, teklif, teşvik ve tebliğdir bu eser. Ötekine karşı ise daveti, en güzel ve kâmil biçimde ulaştırma cehdindedir. Ancak "bu böyle işine gelirse!" vâri üstenci ve hakikat-bendeci bir tavırla değil, sevdirip, hakikatini öğreterek. Hakikatin, insanlığın ortak değeri olduğu bilinciyledir.

Ufak bir tenkid: Kitabın zayıf tarafı, tekrar tekrar tekrara düşmesidir. Kıyaslama yapılacak olursa: Bu yönüyle, yüz sayfalık kitabının ikinci elli sayfası, ilk elli sayfasının tekrarı olan Atasoy Müftüoğlu kitaplarını andırıyor. Eserimiz 252 sayfa, ancak meramını anlatmaya 150 sayfa bile fazlasıyla kâfi gelirdi.

Sonuç Yerine

"Kimse, bugün için yapabileceğini yapmazsa, hep aciz kalacaktır... Bana göre bugün, Müslümanların eksik olduğu nokta irade yönü değil, kudret yönüdür. Ancak Müslümanların bu konudaki fikirleri, iradenin kıymetini sıfıra düşürecek kadar girifttir. İşte bu kitapta açıklamak istediğimiz husus budur ve bu konuda bazı ipuçları verebildiğimizi ümit ediyorum." (S.22)

Kitap, eylem ile hareketin, anlama ile açıklamanın özlü bir teşrihi olan, Adil Çiftçi'nin "Anlayıcı Yaklaşım..." kitabıyla birlikte okunmalıdır.

Bu kitapta Cevdet Said kaliteli eylem için, kaliteli söylem üretmiştir. İyi de üretmiştir. Ancak, yer yer kendisinin de aczini itiraf ettiği gibi, bu söylemleri eylem planına alıp uygulamaya; kimi zaman evrensel, kimi zaman bölgesel, kimi zaman çevresel, kimi zaman da bireysel faktörler engel olmaktadır. İrade ve kudret olsa da, eylem, yazıldığı kadar kolay ol[a]mamaktadır.

Yazılanlar okundukça, okuyanlar çoğaldıkça, eylem de gerçekleşecektir biiznillâh.

İslâmî Mücadelede Güç İrade ve Eylem
Cevdet Said
Çeviri: Halil İbrahim Kaçar
Pınar Yayınları, 1995
252 sayfa

Kaynakça

Şaban Öz, Siyer Tasarımı, Mana Yayınları, 2015
Adil Çiftçi, Anlayıcı Yaklaşım ve Din Sosyolojisi İçin Uzanımlar: Emprik Bir Deneme, Ankara Okulu Yayınları, 2016