Kahramanlığın Derinindeki Acı: Deli Nehir, Çocuk, A. Erkan AKAY

Felaketlerden, kazalardan, ıssız bir adadan, sonsuz bir ormandan, önünde sonunda yalnızlığın ve doğanın elinden kurtuluş hikâyeleri, hem yetişkin hem genç edebiyatının ve hem de sinemanın sıkça ele aldığı verimli bir kaynaktır. Çokça sürümünü okumuş, izlemiş olsak da dönem dönem tekrar karşımıza çıkar ve genellikle ilgimizi yeniden cezbetmeyi başarırlar. Çünkü insan, başını her daim yeni belalara sokmaktan, sonra da soktuğu yerden çıkarmaktan zevk alan, bunun hikâyesiyle övünen bir canlıdır. Ama bu övüncün altında birçok izler yatar, o gizli ve acı izler çoğu zaman kurtuluşun kahramanları dışında kimse tarafından bilinmez.

"Deli Nehir" de böyle bir kurtuluş hikâyesi. Ne sebeple olduğu bilinmeksizin seçilmiş, birbirlerini tanımayan çocuklar, başlarında iki ünlü rehberle bir rafting gezisine katılırlar. Planladıkları yerde umdukları debiyi bulamadıkları için rafting yapacakları nehri değiştirirler ama telefonları çekmediği için bu durumdan kimseyi haberdar edemezler. Gece kampta oldukları sırada, bulundukları vadinin diğer ucunda kurulu olan baraj yıkılır ve başlarındaki iki yetişkin rehber sele kapılıp giderken onlar da canlarını zor kurtarırlar. Deke, Imani, Mia, Tony ve anlatıcımız Daniel. Bu dört çocuk ormandan kurtulmaya çalışır ve aynı zamanda kendi aralarında bir liderlik mücadelesi de verirler. Doğa karşılarına önce bir heyelan, sonra bir puma çıkarır ve sonrasında liderlik tartışması yüzünden grup ikiye bölünür. Fiziksel gücü nedeniyle lider olmak isteyen, diğerleriyle sürekli dalga geçen Deke, Tony ile birlikte yiyeceklere el koyarak gruptan ayrılır. Çelimsiz Daniel ile iki kız, Mia ve Imani artık oldukça güçsüz kalmışlardır. İki grup arasındaki çekişme düşmanlığa varır. Deke'nin gücüyle Mia'nın aklı savaşmaktadır. Bu savaş bir çatışma sırasında Deke ile işbirliği yapan Tony'nin feci şekilde ölümüyle kırılır. Ölüm Deke'nin suçlanmasına sebep olur ve bir yargılamayı zorunlu kılar. Akran zorbalığının yargılandığı bu bölümde okur için bir muhasebe imkânı ve zorbalığın doğası hakkında dersler bulunuyor. İlaveten üç kişilik jurideki Imani'nin sırrı da bu yargılamanın karar anında ortaya çıkıyor ve böylece dört kişi kalan çocukların serüveni yeni bir seyirle son dönemecine giriyor. Son bölümde bir cankurtaran ve hatasını telafi etmeye çalışan Deke'nin sayesinde bir de ayıyı alt eden kahramanlarımız maceranın karmaşık duygular uyandıran sonuna varıyorlar.

Biçim

Eser, okurunu kısa bir girişle çabucak çocukların hayatta kalma mücadelesine sokuyor. Şimdiki zaman kipiyle, kayıp çocuklardan biri olan Daniel'ın ağzından aktarılan anlatı oldukça akıcı ve olaydan neredeyse hiç sapmıyor. Anlatıcımızın arada bir aklına gelen ikincil konu babasının ruhsal bozukluğu oluyor ancak tek cümlelik hatırlamalar dışında konuyla ilgili fazla detay verilmiyor. Diğer karakterlerle ilgili geri bildirimler de akışı bozmayacak nitelikte, kısa ve öz atıflarla yapılıyor.

Hikâyenin sonu da başı gibi hızla ve apaçık şekilde bağlanıyor. Bu teferruatsız hızlı akış, yazarın anlatısı için seçtiği biçimin bir gereği. Bir hatırat biçimini benimseyen yazar bu seçimiyle hikâyesini benzer maceralardan çok daha gerçekçi kılmış. Gizem peşinde koşturmak yerine ânın çarpıcılığını yansıtmayı hedeflemiş. Hikâyenin gövdesiyle meşgul edilen okur "bu gerçek bir hayat hikâyesi mi?" sorusunu sormadan edemiyor. Bu biçimle, karakterlerin yaşadıkları hisler de daha kolay ve etkileyici şekilde ortaya konabilmiş. Dört arkadaş kurtuluştan sonra, aslında hoş olmayan bir hareketi nedeniyle feci şekilde ölen Tony'i bir kahraman gibi uğurlamakta mutabık kalıyorlar. Onun anılarda böyle yaşamasını tercih etmeleri, pişman olan Deke'yi başkalarının yanında suçlamamaları ve Imani'nin sırrını saklamaları da yine aynı tercihin, gerçekle-doğru arasındaki tercihin dışavurumu olarak okurun yargısına sunuluyor.

Hollywood Edebiyatı

Amerikan genç edebiyatının cazibesi Hollywood filmlerinin cazibesini andırıyor. Özellikle bu eserdeki sinematografik anlatım, okurun olayları gözünde neredeyse birebir canlandırabilmesini sağlıyor. Kitabın kapağında bir çizim yerine bu yaklaşımı destekleyen, daha gerçekçi, fotoğrafik bir tasarım kullanılmış. Kitabın (sanki filmin) tam ortasından bir sahne kapağa taşınmış.

Eserin yazarı Rodman Philbrick birçok ödüllü macera, polisiye roman ve film senaryolarında imzası olan bir isim. William R. Dantz ve Chris Jordan takma adlarıyla bilim-kurgu romanları da bulunuyor. Bu eser dışında Türkçe'ye çevrilmiş üç kitabına erişebiliyoruz: "Acayip Güçlü" (Freak The Mighty), "Genç Adam ve Deniz" (The Young Man and the Sea), "Evrendeki Son Kayıt" (The Last Book in the Universe).

Sonrasında ne okumalı?

Eğer genç okurlarımız bu tür maceralardan hoşlanıyor ve fakat okumalarını bir üst seviyeye taşımak da istiyorlarsa önce "Robinson Crusoe" ve "Hayy Bin Yakzan"ın sadeleştirilmiş sürümlerini, birkaç yıl sonra asıllarını ve daha sonra da "Sineklerin Tanrısı" gibi eserleri okuma listelerine alabilirler. Böylece kurtuluş heyecanı felsefî bir boyuta açılacak, insan-toplum ilişkisinin inceliklerine dair irdelemeler katmerlenecek, doğa ile mücadelenin yanına duygu, düşünce ve inançların muhasebesi eklenmiş olacaktır.

Doğa bütün tehlikelerine rağmen insanı cezbetmeye devam edecektir. Çünkü insan doğanın bir parçasıdır ve günden güne uzaklaştığımız doğaya kendimizi aramak için mutlaka döneriz.

Deli Nehir
Rodman Philbrick
Çeviren: Mine Kazmaoğlu
Günışığı Kitaplığı
2023 Mart
208 sayfa