Karanlığın Girdabında, Edebiyat, Misafir Köşesi

Abdülkadir AYDIN yazdı...

Karanlığın Girdabında Şanlıurfalı şair Mehmet Zeki GAYBERİ'nin 2020 basımı şiir kitabı. Kitaptaki şiirlerin çoğunda nazım birimi olarak dörtlük, ölçü olarak da hece ölçüsü kullanılmışsa da serbest nazım birimi ve ölçünün kullanıldığı şiirler de vardır. Şair yersiz mahlasını kullanmıştır.

Gayberi'nin şiirine ait biçim özelliklerine kısaca değindikten sonra asıl üzerinde durmak istediğim anlam özelliklerine geçmek istiyorum. Zira şiirlerinde çok zengin bir anlam dünyası oluşturan Gayberi'nin bu zenginliğe rağmen hak ettiği kadar tanınmadığı kanaatindeyim. Şanlıurfa kitap fuarında stand komşum olması vesilesiyle tanıdığım Gayberi'nin birkaç şiirini okuduktan sonra ona sorduğum ilk soru şiirlerinin ehil kişiler tarafından seslendirilip seslendirilmediği oldu. Şiir okuma noktasında ehil birinin dilinde bu şiirlerin dinleyicisinin dimağında mest eden bir lezzet bırakacağından kuşkum yoktu. Altmış beş yaşındaki Gayberi'nin çok mütevazı bir tavrı vardı. Tanınma arzusunu ya da yazdıklarından para kazanmayı ar sayıyor gibiydi. Gün boyunca standına uğrayan herkese kitabını ücretsiz imzaladı. Çok ısrar edenlere "o parayla bir sokak hayvanının karnını doyurursun" diyordu.

Kitabın adı başlı başına bir ümitsizlik intibası veriyor. Girdab, Farsça gird(tuttu) ve ab(su) kelimelerinin birleşmesinden oluşmuştur. Su döne döne akarken kendisine çekim alanına giren her şeyi tutar ve çekip götürür. Bu kelime zamanla mecaz anlam kazanarak kapıldığı bir duygu, durum, kişi ya da boşluktan kurtulamama halini de ifade etmek için kullanmıştır. Kitaba adını veren 'karanlığın girdabında' şiirinde yaşadığı zamana uyum sağlayamadığını ve karanlık ismini verdiği bir zihniyetin/sistemin hizmetkârlarıyla boğuşup zikirden baltasıyla çok put kırdığını ancak benlik putunun dimdik ayakta kaldığını şu dizelerle ifade etmiştir:

"Karşımda ifritin ve iblisin ordusu
Her adımda bir düzen kurmuşlardı
Her köşede bir pusu
Elimde zikirden oluşmuş bir balta
İbrahim vari çok put kırdım
Puthaneye dönmüş bağrımda
Lat, menat, uzza
Hepsi ayaklarımın altında
Ene putum ise yıkılmadı dimdik ayakta"

Ve kullandığı girdap kelimesinin tabiri caizse izahını aşağıdaki dizelerle yapıyor:

"Mevsim bahar
Kanlar kıpır kıpır
Bir ben mahzunum bir de şems
Güneş gökyüzünde kaybolup sönerken
Herkes ama herkes
Toz pembe hayallerde
Bense ağlamaklıyım
Karanlığın girdabında
Karanlıkla boğuşurken"

Evet, şair bir girdaptadır. Bir an mücadeleci zafere odaklanmış ruh haline bürünür sonra birden mahzun ve ümitsiz bir tavır takınır. Bazen de ümitsiz başladığı bir şiirin ilerleyen bölümlerinde bir ümide sarılır.

Kitabı konu bakımından üçe ayırabiliriz.

• Zamaneden şikâyet
• Güzel günlerin yeniden geleceğine olan inanç
• Allah'a karşı yakarış/dünyanın faniliği

Evet hem zamaneden şikayet hem güzel günlerin geleceğine olan inanç şairin işlediği konulardır. Hatta bazen aynı şiirin içinde iki ruh halini de yansıtan dizelere rastlamak mümkün. 'Hayır kalmadı' adlı şiirinde perişan halimize olan üzüntüsünü şu dizelerle dile getirirken;

"Yazık oldu bize böyle değildik
Belimiz berk idi, başımız da dik
Dünyaya tapınca yere serildik
Hakka riayette sebat kalmadı"

Hemen ardından gelen dörtlükte gidişatın değişeceğine dair ümidini;

"Ümitvarım gitmez bu devran böyle,
Herkes sussa bile, sen hakkı söyle,
Haydi git kötü gün, sen güle güle
Günümüz doğacak vakit kalmadı."

Dizeleriyle ifade eder. Kitapta Allah'a yakarış, dünyanın faniliği konularının işlendiği şiirlere aşağıdaki dizeler örnek gösterilebilir:

"Her şey teferruat, ölüm gerçekmiş
Bilenler dünyadan gönlünü çekmiş
Yersiz, bunu bilmek büyük devletmiş
Hamdolsun bildik, ölümü beklerken (ÖLÜMÜ BEKLERKEN)

Yersiz der ki çok pişmanım
Boşa geçen her bir anım
Benim en büyük günahım
Affeyle bizi Allahım.
(AFFEYLE BENİ)

Yersizem derim ki ah ölüm ah ah
Hiç düşünmemiştim vah ki bana vah
Her yanım isyandır her yanım günah
Bütün hesabımı bozdun be ölüm
(AH ÖLÜM AH AH)"

Karanlığın Girdabında
Mehmet Zeki Gayberi