Kayıp Kitaplar Kütüphanesi, Edebiyat, Hayrettin DURMUŞ

Hepimizin yazıp da gönderemediği mektupları olmuştur. Zihnimiz tasarlayıp da yazamadığımız yazılar, kitap projeleriyle doludur. Yazılmamış mektuplar, yayınlanmamış kitaplar, çıkarılmamış dergiler, çekilmemiş filmler, yakın çevremizin bilip de pek çok kimsenin haberinin olmadığı nice çalışmalar sır olarak kalır ve bizimle mezara gömülür. Hayat yarım kalan hikâyelerle doludur sizin anlayacağınız. Bir de kayıp kitapların olduğu kütüphaneler vardır. Siz buna yoklar çarşısı da diyebilirsiniz. Yazgısında gün ışığına çıkmak varsa bir yol bulur yayınlanır kitaplar. Işığı kim hapsedebilir ki?

Gelelim "Kayıp Kitaplar Kütüphanesi"ne:

Ernest Hemingway 1923 ilkbaharında Türk-Yunan sorunlarının görüşüldüğü Lozan konferansında Toronto Daily Star gazetesi adına muhabirlik yapmış. (Pechmann, 2015: 24) Boşuna değil "Çanlar Kimin İçin Çalıyor?" demesi.

Kafka ve Dora, Berlin'deki Steglits Park'ta dolaşırken oyuncak bebeğini kaybeden küçük bir kız çocuğuyla karşılaşırlar. Umutsuzca ağlayan çocuğun gönlünü yapmak için Kafka bebeğin seyahate çıktığını ve kendisine bir mektup bıraktığını anlatır ve son mektupta yuva kurarak küçük kıza mutlu bir şekilde veda eder oyuncak bebek. (s. 48)

Fyodor Dostoyevski el yazmalarını devlet baskısı yüzünden yakar. (s.59) Anna Sinitkina ile evlendikten sonra altına girdiği ağır borç nedeniyle 14 Nisan 1867'de Rusya'dan kaçarak uzun yıllar Almanya ve İsviçre'de yaşar ancak 1871'de Rusya'ya dönerken "Gümrük memurlarıyla başım derde girer" korkusuyla "Bir Büyük Günahkârın Yaşamı" isimli beş ciltlik eserin el yazmalarını yakar. (s. 60)

Thomas Hardy bir defasında ağaç budarken ansızın aklına bir hikâye gelir ancak hava kararmadan önce işini bitirmesi gerektiğinden ve yanında kâğıt kalemi olmadığından hikâyeyi yazamaz. Daha sonra çalışma masasının başına geçip hikâyeyi kâğıda dökmek ister ama aklındakiler uçup girmiştir. (s.74)

Kilise, 1559 yılında Yasak kitaplar listesi yayınlar ve özellikle Kepler ve Galilo'nun kitaplarını en tehlikeli kitap sayar. (s. 86) Cesar'ın Mısır donanmasını yaktırdığı MÖ 47 yılında İskenderiye Kütüphanesi de alevler içinde kalır. (s.92)

Avrupa otuz yıl savaşlarında sayısız kitap koleksiyonu ve el yazmaları yakılır. Kütüphane yakmalarına yakın tarihteki en önemli örnek ise Bosna'da Sırplar tarafından yakılan Saraybosna Kütüphanesi'dir. (s. 95)

Yeri gelmişken hatırlamakta yarar var. Bosna Milli Kütüphanesi Sırplar tarafından ateşe verilirken; alevlerden bir kitabı kurtarma gayretiyle çırpınan kütüphane çalışanı Aida Buturovic keskin nişancılar tarafından vurulup öldürülmemiş miydi? Canı pahasına kurtardığı kitap neydi acaba? Yalnız insanlar değil, kitaplar da kana bulanıyordu ne yazık ki…

Puşkin birkaç arkadaşıyla Trigorskoye'den Mihaylovskoye giderken önlerinden bir tavşan hoplayarak geçer. Siyah kisvesiyle bir papaz görür. Bunlar Rus batıl inançlarına göre hayra alamet değildir. (Bizde de kara kedinin önümüzden geçmesi uğursuzluk sayılır.) Puşkin yolculuğunu erteler ve çiftliğe döner. Böylece yapılan baskında yakalanmaz. "Bir tavşanın onu, bir papazın da Rus edebiyatını korkunç bir kayıptan kurtardığını günleri sonra öğrenir." (s.138) Puşkin'in "en sevdiğim öyküm" dediği "Maça Kızı" ve "Yüzbaşının Kızı" kitaplarıyla Yevgeni Onegin bu olaylardan sonra yazılmıştır.

Bir taraftan kayıp kitapların izini sürelim sürmesine de bizi misafir etmek için sessizce bekleyen kütüphanelere yolumuzu düşürmeyi de ihmal etmeyelim. Kitaplar da kütüphaneler de bin yaşasın.

PECHMANN, Alexander. (2015) Kayıp Kitaplar Kütüphanesi. (Çev.Regaip Minareci) Can yy., İstanbul.