Kentin İnşasından Kendi İnşamıza, Düşünce, Misafir Köşesi

Büşra Tektaş yazdı...

Şehrin kalabalığı arasında kendine yer aradı modern insan. Herkes gibi olmak istemediği ancak akışın içerisinde kaybolduğu bir kentten kendine kaçmanın yollarını aradı. Bu düşüncelerle kitabı elime aldım. Henüz ön sözündeyken sosyolojik, iktisadi hiçbir iddiasının olmadığını aktararak başlıyor Özdenören "Kent İlişkileri" kitabına. Eserin kapağını araladığımızda okuru karşılayan bu iddiasızlık kitabı okurken rahatlık sağlıyor. Tanımlamanın kısıtlama getireceğini vurgulayan yazar kısıtlamalardan soyutlanmış bir kent imajı çizmek istediğini söylüyor. Bunun için de herhangi bir kent ve belirli bir yapı ekseninde ilerlemiyor.

Sanılanın aksine kitapta kent eleştirisi yapılmıyor ve hatta insanın kente ihtiyaç duyduğu savunuluyor. Bunu "Bir Kentten Sıkılmak," yazısında şöyle ifade etmiş Özdenören: "Kentten sıkıldığını sanarak doğaya sığınmaya teşebbüs eden birinin eylemi aslında bir çelişki üzerine kurulmuştur: o, kentten kaçarak sığındığı doğada yeni bir kent inşa etmenin hazırlığı içine girmiş olmaktadır." (s.82) İnsanın nereye giderse gitsin kendinden bir parça götürdüğüne vurgu yapan yazar devamla: Kendini değiştirmeyi başaramayan insan, kentini terk ederek belki onu değiştirmeye teşebbüs ettiğini düşünür. Böylece en azından arkada bırakılan kent, artık, içinde kendisinin yaşamadığı bir kent olarak tanımlanmak zorunda kalacaktır. Ama kişi yetişebilir böyle bir avuntuyla? Kendini değiştirmeye güç yetiremeyen insan yaşadığı yeri, kendi özel çevresini, kentini değiştirmeye yelteniyor: kuşkusuz, bu da bir devinimdir… (s.83) Kentten ziyade kenti dolduran ve anlamlı hale gelmesine sebep olan insana vurgu yapıyor Rasim Özdenören.

"Öyleyse kent hayatı, insanın, insani macerasının somutlaşmış halidir diyebiliriz." (s.97) derken tam da bunu kastediyordu şüphesiz. Kitabı okurken kütüphanemde konuyla paralellik içereceğini düşündüğüm bir başka kitaba yöneldi gözüm Lyn H. Lofland'ın Yabancıların Dünyası. 2020 yılında Ketebe 'den çıkan modern şehir hayatına dair kaleme alınmış bir eser. Kitabın sosyolojik yönü ağır bastığı için önceki şehir ilişkileri ve yapısından başlayarak günümüze gelmiş.

Şehirde yaşamanın anonimliğine vurgu yapan yazar insanın şehirdeki yalnızlığını esas alarak nasıl analiz yapabileceğine dair ipuçları sunuyor. İnsanların birbirlerini kategorik, şahsen ya da yabancı olarak sınıflandırmalarına dikkat çekiyor. Şehir yaşamının getirilerinden birinin de insanı bu görsel sınıflandırma içerisinde tanımaktır tezini öne süren Lofland bu konuyu detaylandırıp uzunca anlatmıştır. Şehrin Kamusal düzeninden bahseden yazar Sanayileşme öncesi, Erken dönem sanayi ve Modern olmak üzere üç farklı şehir tipini bizlere aktarmıştır. İlk bölümde üç kent tiplemesini okura tanıtmış ikinci bölümde de şehir sakinlerine vurgu yapmaya başlamış. Kentin insana kattığı artılardan bahseden Lofland "Fakat birey risk almadan kendi yeteneklerini ölçmeyi nasıl öğrenir? Ve rahatsızlık duyabileceği yeni yerlere gitmeden onları nasıl geliştirebilir," (s. 161) diyerek şehir yaşamında aniden gelişen durumlara karşı insanın hazırlıklı olması gerektiğini ve bu esnekliğin bizlere çok şey katabileceğini söylüyor. Mekân ve mekânın dönüşümünü de unutmayan yazar süreci detaylıca aktarıp şehre dair ayrıntıları kafamızda birleştiriyor. Kitapta özetle şehrin insana kattıklarını ve insanı nasıl geliştirdiğini öğrenmiş oluyoruz.

Kente dair eleştirilerin yer alacağını düşündüğüm her iki kitapta şehrin insana kattıkları ve insanın kente katkıları başlıklarını güzelce işlemişler. Dilerim şehir sakini olan bizlerin bakış açılarını biraz olsun değiştirir.

Kaynakça:

Özdenören R. (2018) İstanbul, Kent İlişkileri, İz Yayınları

Lofland H. L. (2020), Yabancıların Dünyası, Ketebe Yayınları