Kültür Mücadelesinde Yolda Bir Adam: Şakir Kurtulmuş, Edebiyat, Ethem ERDOĞAN

Franz Kafka'nın sık sık aklama takılan bir aforizması var. "Tabiatımız gereği onlardan azade olmasak, boş verip de geçemeyeceğimiz meseleler vardır." (Kafka, 2019) İnsanın gücünün fevkinde olan işlerin, fiillerin ve beklentilerin yaratılmış tabiatı gereği, Allah'a mahsus olduğuna dair güçlü veriler var. Bu iki cümle bize yönelik bir teşvik ve aslında insanoğlunun yapabileceklerini yapması hususunda bir uyarıcı hükmündedir. Çünkü herkes yapabileceğinden mesuldür. Zira "Allah hiç kimseye gücünün yeteceğinden başka yük yüklemez." (Yazır, 2019)

Yukarıdaki girişi Şakir Kurtulmuş'un Çiçekler Hiç Solmasın (Kurtulmuş, 2023) kitabı için hazırladığım notları bir yazıya dökmek için yaptım. Şakir Kurtulmuş'un kültür mücadelesi hız kesmeden, ara vermeden, mola almadan devam ediyor. Elbette olması gereken de bu. Çünkü biz toplum olarak kültür mücadelesini bir asır evvel kaybettik. Şimdi eli kalem tutan, kendi tarihi ve kültürü için söylenecek sözü olan herkesin aynı şekilde hız kesmeden, ara vermeden, mola almadan mücadeleye katılması, hâlihazırda bu mücadelenin içinde olanların da devam etmesi gerekiyor. Çünkü bu mücadele siyasete bırakılamayacak kadar ulvi bir meseledir. Bu meseleden sorumlu olanlar sorumluluk hissedenlerdir. Üstat Sezai Karakoç'un "Diriliş" düşüncesinde olduğu gibidir mesele. Diriliş eri olmak için belge doldurulmaz, diriliş eri olmaktan çıkılmaz ve istifası yoktur. Çünkü bu iş bir gönül meselesi olup resmi bir duruma bağlı değildir. "Cihadı, sadece savaşta, cephede silâhla çarpışmak biçiminde yorumlama gibi bir dar ve sınırlı anlayışa saplanmamalı. Kültür ve medeniyet savaşını da öncelikle borç olan savaşa katmalı. Daha doğrusu bu tür savaşı, o savaşın içinde düşünmeli." (Karakoç, 2022)

Sözünü ettiğimiz kitap ilk baskı ve bu yılın (2023) Eylül ayında çıkmış. Şakir Kurtulmuş girişte kullandığımız aforizmada anlatıldığı üzere boş verip de geçemeyeceğimiz meseleler bahsinde gözünün gördüğü kültür meselelerini dilinin döndüğü kadar yazmaya anlatmaya devam ediyor. Bunu sürdürülebilirlik kapsamına alarak değerlendirmek gerekir. Kültür bahsinde en önemli husus da budur. Aylık dergilerde yazıyor, fuarlara katılıyor, festivallerde yer alıyor… Yaklaşık yarım asırda bu meyanda edindiği birikimin ışığından bakıyor. Kitabın tanıtım cümlelerini buraya almak istiyorum:

"Birbirine rakip gözlerle bakıyor dergilerimiz. Yan yana durmaktan çekiniyorlar sanki. Bu aykırı tutuma karşı birlikteliği sürdürmemiz gerektiğini, dergilerimizin birbirine kapılarını açık tutmaları gerektiğini doğru bir yol olarak gördüğümü söylüyorum her fırsatta. Edebiyat adamlarının birbirine yakın durmalarından daha doğal bir şey olabilir mi? Ama ne yazık ki kaçınıyor kimi dostlarımız bu beraberlikten. Aynı karede resim vermek istemiyor bazı arkadaşlarımız. Oysa birlikteliğimiz çok değerli olmalı. Hepimiz için önemli ve anlamlı olmalı. Edebiyat adamlarının birlikteliği dergi okurlarına da yansıyacaktır mutlaka. Bu beraberliği verdiğimiz ölçüde bir birliktelik alabiliriz okurlarımızdan.
Kıyamet saati bile olsa, elimizdeki fidanı dikelim, sulayalım. Ve
Çiçekler hiç solmasın…"

Bu cümlelerin bu yazı için de "sebeb-i telif" özelliği olduğunu ifade etmek isterim. Buraya alma sebebinin de anlaşıldığı kanaatindeyim. Yazar edebiyatı kendine mesele edinmiş bir makamın hikmetli cümlelerini söylüyor. Sanırım aklı başında hiç kimse de yazarın ifade ettiği gerçeklerin aksini söylemez.

Bu kitaptaki metinler bir tür gezi yazısı kıvamında. Ancak şu notu iletmem gerekiyor: Şakir Kurtulmuş anlattığı şehirlerin bir çeşit portrelerini çıkarmış. O sebeple gezi yazısı türünden çok sanatsal portre kalıbına uyuyor metinler. Bursa, Eskişehir, Van, Kazan, Türkistan (Yesi) şehirlerinin genel özellik ve görünümlerini anlatarak portre yazıyor. Diğer yandan bu şehirler ekseninde kendince önemli bazı kişilikleri de anlatıyor. Örneğin Eskişehir portresinde aynı zamanda Atasoy Müftüoğlu'nun da portresini yazıyor. Bolu şehri bağlamında da mesela yapılan faaliyeti değil, faaliyeti yapan kurumları değil ama Cahit Zarifoğlu'nun eşi ve kızının programdaki hallerini aktarıyor. Malatya şehrinde yapılan bir etkinlik ekseninde Malatya'nın kısa portresi giriyor gündeme: insanları anlatıyor yazar. Malatya'nın iyi insanlarını. İşte bu insanların yekûnu Malatya şehri portresidir. Çünkü insanı insan yapan yaşadığı şehir değil ama o şehri iyi yapan insandır. Aynı şekilde Gaziantep kitap fuarı etkinliği bağlamında şehrin tabelalarına dikkat çekiyor yazar. Ancak tabelalara bakarak o şehre dair bir çıkarım yapılacağını düşünmeyin. Çünkü çıkarım daha çok "tabela" fenomeni üzerinden kendinizle ilgili. "Bir şehri gezerken yalnız olmadığınızı hissettirir. Bir kentin tarihi dokusunu, zenginliğini, güzelliğini önünüze serer." Gaziantep tabelaları yazara bu cümleleri yazdırmış. Kitabın son metni 6 Şubat depremi esnasında tutulan bir günlük.

Özetle Şakir Kurtulmuş kültür mücadelesini çok yönlü şekilde sürdürüyor. Ülkemizde bir kitapla allame olduğu zehabına kapılanlar var, biliyorsunuz. Bu çabayı yarım asır sürdürüp karşımıza gelmeliler… Üstelik o zaman allame gibi de gelebilirler. Ama önce ömrünü bu mücadeleye hasretmiş insanlar var, bu insanlara bir baksınlar ki yolu ve izi görsünler. Çünkü her ne kadar söylemese de yaptıkları ve planladıkları Şakir Kurtulmuş için o meşhur cümleyi zaten söylüyor: esas olan yolda olmaktır. Bu cümle önemli olanın amaca ulaşmak için sarf edilen çaba olması ve sonuca giden yolun sonuçtan daha değerli olması gerçeğidir. Esas olandan sonrası mı? Sonrası hep vardır bilirsiniz. Sonrası iyilik güzellik[1]… Oldu olacak "evvel refik badel tarik" atasözünü de alalım. Kültür mücadelesinde hepimize düşen yoldaş olmaktır. Önceliği yolu olan da yoldaşsız kalmaz. Yolda olmayan, yoldaş da olmayanlarla kültürde kaybettiğimizi geri kazanma ihtimalimiz yoktur.

Çiçekler Hiç Solmasın

Şakir Kurtulmuş

Çıra Yayınları

80 sayfa

İstanbul, 2023

[1] Cemal Süreya