Manevi Hitabın Aynası, Düşünce, Yunus ÖZDEMİR

Doğu metafiziği alanında uzman, Doğu gelenekleri araştırmacısı alîm René Guénon (Abdülvâhid Yahyâ 1886 – 1951); geleneğin ışığıyla modern bir duruş geliştirmiş, manevi ölçüleri İslâm hakikati rehberliğinde yorumlamıştır. Varlığın Mertebeleri, Manevî İlimlere Giriş, Âlemin Hükümdarı ve Maddî İktidar, Ruhânî Otorite gibi kitapların müellifi olan René Guénon; insanlığın manevî mirasının kâşifi, müslüman bir âlimdir. İslâm medeniyetinin şerîat, tarîkat ve hakîkat değerlerinin yön ve tayinlerinden biri olan İslâm inisiyasyonunun(sülûk) değer ve yaşayışı hakkında geniş bir bakış açısı sunmaktadır. Bu bakış acısının; İslâm Ezoterizmi, Tevhîd, Fark, Rûh, Yaratılış ve Zuhûr konularıyla İslâm Maneviyatını ele alırken; Taoizm ve Konfüçyanizm konularıyla da Uzak Doğu Medeniyetinin manevî değerlerini ele alarak on başlıkla anlatmaktadır.

Kur'an ve hadîs temelinde İslâm'ın insana ve topluma bakış açısı; birçok hayatî dinamiği özünde barındırır. Kur'an ve hadîs'in ikaz ve hükümleri birey ve toplumu karakteristik yönlerini şekillendirmiştir. Bu durumun manevî hayatın karakteristik dinamikleri oluşmuş ve çeşitlilik kazanarak süre gelmiştir. Fransız asıllı René Guénon ömrünü, İslâm'ın manevî kökünü keşfederek yeniden filizlenmesine çaba göstermiştir. Bu çabanın bir ürünü de "İslâm Maneviyatı ve Taoculuğa Toplu Bakış" eseridir. Eserin bizi karşılayan ilk başlığı: "İslâm Ezoterizmi"dir.

İslam Ezoterizmi

İslâm öğretisinde ezoterizm kavramı "bâtınîlik"dir. Bu kavrama karşılık egzoterizm yani "zâhirîlik" kullanılır. Ezoterizm kavramının anlamı: içe yönelik anlam, olmakla beraber belirli kişilerin içselliği ile sınırlanmış öğretilerdir. Guénon, egzoterizm ile ezoterizm bu iki kavramı şöyle ifade eder: şerîat, herkese açık iken; hakîkat, yani iç gerçek ki seçkin bir zümreye özgüdür. Herkesin aynı niteliklere ya da yeteneklere sahip olmadıkları için hakîkat bilgisi, sınırlı ve özel kalmaktadır. Guénon bu iki kavramı; dışsal ve içsel ya da kabuk ve öz karşılığını kullanarak; yasal ve toplumsal öğelerin tümünü şeriatla mümkün olduğuna dikkat çekerken, yüksek ve derin anlamla hakîkatin "saf bilgi" olduğunu söyler.

Guénon, batı geleneğiyle büyüdüğü, İslâm inancını benimseyip kendini geliştirdiğinden olacak ki "İslâm Ezoterizmi"ni doğu ve batı görüşlerini karşılaştırma yaparak, analizlerde bulunur. Ezoterizmin hakîkati içermesi yanında ona ulaşmanın vasıtalarını da kapsamaktadır. Guénon, bu vasıtaların tümüne tarîkat, yani insanı şerîat'tan hakîkat'e götüren "yol" demektedir. İslâm öğretisi hakkında birçok çıkarımlarda bulunan Guénon, Batılıların İslâm tasavvufunu belirtmek için kullandıkları "sûfizm" kelimesinin yanlış olduğunu anlatır ve konuyu etraflıca ele alır. Kitabın ikinci başlığı bu konunun devamıdır. Ezoterizm(bâtınîlik) ve egzoterizm(zâhirîlik) iki kavramı "Kabuk ve Öz (El-Kışr Vel-Lübb)" tabirini Muhyiddîn İbn Arabî referans alarak geniş ve derin bir analizi yapar.

Kabuk ve Öz

"Kabuk ve Öz" tabiri, İslâm öğreti geleneklerinden "İslâm Ezoterizmi" konusunda Muhyiddin İbn Arabî'nin görüş ve sistemidir. Şeriat halka hitap eden ancak tarîkat yoluyla hakîkat'e ulaşmaktır. Hakîkat, zâhir ve bâtın ayrımının ötesinde olup bütün noktaların en iç noktası olarak "tevhîd" içinde çözülerek kaybolur. Böylece Allah, tüm hakîkat O'ndadır; çünkü O, bizzat Mutlak Hakîkat'tir. O, Hak'tır!

İnsanlığın sürdürülen öğreti ve algı yapısı "Tevhid" inancın gerekliliğini ve ihtiyacını ortaya çıkartmıştır. Çeşitli coğrafyalardaki öğreti ve algı yapısı ezelî ve ebedî kapsayıcı tek kuvvet ve kudret sahibi Allah'a bağlı ve gerekli ihtiyacını ortaya çıkartmaktadır. İslâm öğretisinin temel dayanak noktasından biri olan tevhîd öğretisini Guénon, bir başlıkla ele alarak; her türlü varlığın varoluş ilkesinin öz olarak 'bir' olduğunu doğrulamak, olduğunu ifade eder. Her yerde ve her zaman "tevhîd öğretisi birdir", çokluktan ve değişkenlikten uzaktır. Bu başlıkta; farklı medeniyetlerin tevhîd öğretisinin algılayış tarz ve çeşitliliğinden dem vurularak İslâm tevhîd öğretisinden bahsedilmektedir.

İslâm öğretisinde manevî idrak ve anlam kazanmak hususunda "er-Rûh" ile "en-Nûr" önem ve anlamını bilmek gerekmektedir. "Allah'ın buyruğuyla" (min emrillâhi) Evrensel Varoluşun, Küllî Rûh'un ortaya çıkması; "ilâhî buyruk" bütün eşyayı var ediyor. Bütün eşya ona göre "düzene giriyor". Manevî idrak ve anlamın derin bir serzenişi, "er-Rûh" konu ve mahiyetini Guénon, "Rûh" başlığıyla ele almaktadır. Ruhlar âleminde ilk, zuhûr âleminde son tanımlamasıyla "Hâtemü'l-enbiyâi ve'l-mürselîn" bu dünyada bütün hepsinin sonuncusu ve "mührü" olarak, Hz. Muhammed (s.a.)'i tabir ve tasvir eder. Guénon, devamında "Evrensel İnsan" "insan-ı kâmil" isim ve sıfatıyla kendisinde varlığın bütün derecelerini bir arada toplandığını, ifade eder.

"Taoizm ve Konfüçyanizm" kitabın bu son başlığına geçmeden müellif; harfler ve sayılar ilmi, İslâm ezoterizminde "Kef İlmi" ile İslâm öğretisinin derin konularını işlemektedir. Bunun akabinde gelen başlıkla İslâm Medeniyetinin Batı'daki etkisi, konusuyla geniş bir bakış acısıyla ve karşılaştırmalı tarih bilgisi sunmaktadır.

Sonuç

Uzak Doğu kıtasının inanç, kültür temellerinin kalıcı ve sistemli öğretilerle sürdürülmüştür. Tüm bu yapının kendine hâs karakteristik özellikleri aşikârdır. Uzak Doğu'nun Çin geleneği, nesillerin genetik kodlarının yapısının birer iz düşümü olan "Taoizm ve Konfüçyanizm" Guénon, kitabın son konusu olarak anlatmaktadır. Çin geleneğinin din ve felsefe öğretilerinin yerel inancı olan bu iki öğreti, birey ve toplumun ahlâkî ilişkilerini bir sistem kurarak geliştirmişlerdir. Geleneğin ilkelerini tespit eden Fo-hi, "Yüce Metafiziksel Birlik" ile gökyüzü ile yeryüzü arasında olan insana değerler ilkesi yüklenmektedir. Guénon, Çin medeniyetinin bu iki yerel inancın tarihsel süreçlerini anlatırken, ikisinin birbirinden ayıran özellikleri de anlatmaktadır. Batılı araştırmacıların bu iki yerel inancın yorumlanmasında yanlış kanıları da tespit etmesi yanında güzümdeki Taoizm ve Konfüçyanizm inançlarının yaşayışlarını geçmişle kıyas yaparak çıkarımlarda bulunmaktadır. Bu kitabın "Ek Bölüm"ünde kitap ve dergi tanıtımlarında İslâm Ezoterizmi ve Taoizm hakkında referans eleştiri yazılarında pasajlar verilmiştir.

İnsanın manevî değerler ilkesi, hayatın zorluklarına karşı duygusal dayanaklar olarak temsil edilir. Nesillerin bıraktıkları duygusal mirasların tümü manevî birer vecibelerdir. Manevî değerlerin bir kâşifi olan René Guénon (Abdülvâhid Yahyâ); İslâm Ezoterizmi, kabuk ve öz, tevhîd, rûh, Taoizm ve Konfüçyanizm konularıyla "İslâm Maneviyatı ve Taoculuğa Toplu Bakış" kitabını yazmıştır.

René Guénon

İslâm Maneviyatı ve Taoculuğa Toplu Bakış

çev. Mahmut Kanık

İnsan Yayınları

Guénon Kitaplığı-1, 3. Baskı 2016

151 sayfa.