Martin Luther ve Doksan Beş Tez, Düşünce, Mustafa ATALAY

Büyük akımların ortaya çıkmasının arka planında her zaman büyük düşünceler var olmuştur. Bu düşünceler, içine sığdığı aklın/kalbin çevresel koşullar ve yaşam mücadelesi ile yoğrulmasıyla oluşmaya başlamıştır.

Büyük düşünceleri incelerken, yazarın hayat mücadelesini her zaman bir düşünce sözlüğü olarak takip etmemiz gerekmektedir. Bu şekilde hem düşünceyi doğru kavramakta zorlanmaz, hem de düşüncenin anlam derinliklerinde yolumuzu kaybetmemiş oluruz.

Marthin Luther Kimdir?

Alman ilahiyatçı, rahip ve keşiş. Köylü ve varlıklı bir ailede büyümüştür. Babasının hukukçu olması isteğine kayıtsız kalmayacak bir eğitim aldı. Bir anda ne olduysa düzgün giden eğitim hayatını yarıda keserek Augustinuşçu Keşişler Tarikatına girdi. Söylenenlere göre bir gün şiddetli bir fırtınaya yakalandı ve bu fırtınadan kurtulursa keşiş olacağına dair yemin etti.

Bunun üzerine tarikata giren Luther, burada aldığı derecelerle iyice yükseldi. Bu arada akademik kariyerine devam etme isteğiyle üniversiteye geri döndü. Kutsal Kitap üzerine araştırmalarda bulundu. Katolik kilise toplantılarına katıldı. Burada gördüğü yozlaşma onu bu ekipten uzaklaştırdı. Bu uzaklaşma fikri zıtlaşmaları beraberinde getirdi. Ve bu süreç sonunda kilise tarafından aforoz edildi.

Doksan Beş Tez

Martin Luther’in hayatıyla başlayan eser, Doksan Beş Tez’in neden yazılma ihtiyacının olduğuna dair okurun zihnine bir mukaddime sunuyor. Burada bütün bir süreç ele alınarak Doksan Beş Tez’e geçiş yapılıyor.

Elimizdeki eser, Alman keşiş ve teolog Martin Luther'in, Protestanlık fikriyatının oluşmaya başladığı eserlerinden birisidir. Direk bu fikriyatın temelini içermese de doktrinleri noktasında bir dayanak olduğunu söyleyebiliriz.

Papalık tarafından bir kazanç kapısı haline gelen "endüljans" yani "lütuf" olgusuna karşı kaleme alınan doksan beş tezden oluşuyor. Endüljans, günahların karşılığının hafifletilmesi veya affedilmesi anlamına gelmektedir. Bu kavram temelinde günah affedici bir kurum oluşturulmuş ve para ile bu sistem çalışmaya başlamıştır.

Luther bağışlamanın parayla olduğu müddetçe suistimal edilmeye açık olduğunu, gerçek bağışlamanın Tanrı inancı çerçevesinde şekilleneceğini beyan etmiştir. Bu beyanıyla öze dönüş hareketini de başlatmış ve bu bilincini tezlerle şekillendirmiştir.

Doksan Beş Tez, Papalık kurumunun desteğini kullanan vaizlerin, bir kilise yapımı için parasal kaynak olarak bağışlanma gibi temel bir değeri nasıl dejenere ettiğini anlatılıyor. Yazar bu düşünceye karşı çıkma nedenlerini Kutsal Kitap çerçevesinde gerekçelendiriyor.

Papanın kurumsal sınırlarını Kutsal Kitap'ın belirleyebileceğini, bunun dışında kişisel ihtiraslara bu sınırların ezdirilmemesi gerektiğini ayan beyan ifade ediliyor.

Dün tartışılan nice konunun bugün yansımalarının hala tartışıldığı bir iklimde, geleneksel düşüncenin köklerinden koparıldığında nasıl can yakıcı bir pozisyon aldığını eser ikliminde Martin Luther’in hayatında görebiliyorsunuz.

Kısa, belki on beş yirmi dakikada okunacak boyutta bir eserin derin anlamlar içeren boyutlarını tefekkür etmek gerektiğini belirtmeliyiz.

Martin Luther

Doksan Beş Tez

Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları

44 sayfa