Masaldan Asala, Edebiyat, Ethem ERDOĞAN

Masaldan Asala yazısını ve Ethem ERDOĞAN yazarına ait tüm yazıları Kitaphaber.com.tr sitemizden okuyabilirsiniz.

Masaldan Asala

08.12.2021 09:00 - Ethem ERDOĞAN
Masaldan Asala

Masala Dair…

Çocukların zihinsel ve dolayısıyla kültürel beslenmesi daha çok değerler bağlamında gerçekleşir. Doğru beslenmenin kişilik ve karakter oluşumu açısından öneminin büyüklüğünü anlatıyor bu bağlam. Tıpkı "endüstriyel beslenme karşısında doğal beslenmenin önemi" meselesinde olduğu gibi; zihinsel açıdan da beslenmenin yerli kaynaklara istinat etmesi gerekir. Çünkü kişinin duygu ve düşünce dünyası, zihnin beslenmesine göre şekillenir. Doğru ve doğal (yerli) kaynaklardan beslenen zihinler, kirlenmekten kurtulacak ya da maruz kalma durumunda en az zararla bunu atlatabilecektir. Bunun bir getirisi olarak, doğru beslenen insanın ruhsal açıdan özgürleşeceğini söyleyebiliriz. Bu özgürlük aynı zamanda, özgür düşünceye sahip olmak anlamına da gelir. Bu bağlam için son not; beslenme kavramı öncelikle; ruh, kalp ve beyinle ilgili olup zihinsel performansın güçlendirilebilmesinin yoludur da. Zihni beslenme kaynakları, ilgili medeniyetin ve kültürün aidiyetine mebni olmakla, öngörülen insan modeli açısından olmazsa olmazdır. Çünkü bir neslin özü, onun, ait olduğu medeniyet havuzunun suyuyla yıkanıp arınmasıyla teşekkül eder.

Geleneksel anlamda masal, edebî bir tür olarak, sosyal birikimin ifadesidir. Bu birikim nesilden nesle aktarılır. Bu anlamda dil üzerine inşa edilerek aynı zamanda bir kültür taşıyıcısı özelliği kazanır. Hem edebî bir tür olarak hem de kültürü aktararak varlığını sürdürür. Bu aktarım sırasında da toplumun normlarını; kültürel ve ahlâkî değerleri hayali motiflerle süsleyerek gerçek üstü kahramanlarla dinleyiciye ulaştırır.

Masala yüklenen ilk görevler, eğlence ve hoş vakit geçirmek üzerine kuruludur. Oysa en önemli görev ikinci sırada gelmektedir. Bu görev de "eğitim"dir. Çünkü masalın eğitici yönlerinin oluşu bilinen ve ortak kabule ulaşmış olan bir gerçekliktir. Bu bağlamda; masal tanımı yapılırken çoğunlukla "terbiye etme, ahlâki gelişim için faydalı olma" kelimeleri kullanılır. Masala yüklenen bu işlevin çocuklar üzerinde bariz şekilde göründüğünü de ifade etmek gerekir. Masal çocukların beslenme kaynaklarından biri olarak, onların gelişimine katkı sağlar. (Diğer beslenme kaynakları olarak, destan-efsane-hikâye vb sayılabilir.)

Yukarıda ifade etmeye çalıştığımız mesele; -masalın eğitici yanı- in/formel bir şekilde ve temel alınmaksızın yürütüldüğü için doğrudan etki eden bir özelliğe sahiptir. Böylece kişinin bütün köşeleri koruma altına alınır. Buna mukabil formel eğitim metodunda, ikincil amaçlar (istendik insan tipi yetiştirme) ilk plana çıkarılmaya özen gösterilmekte ve kişilerin özgün tarafları (muhayyile) yok edilmektedir. Masalın eğitici yanının biraz daha açıklanabilmesine ihtiyaç var elbette. Şöyle ki; masalların bir özelliği de, kayıp ve yoklukla ilgili olumsuz temaları en yumuşak geçişle okura aktarabilmesidir. Adeta acı dersleri de tatlı bir ayrıntıyla verir. Amaca yönelik aksiyonlar bilince bu lezzetle aktarılır. Masaldaki mutlu son çocuk gelişiminde, kendini keşifte olduğu kadar, geleceğe bakışta umut, değerler üzerinden sağlanan iyi ve güzelin öğretilmesinde önemlidir. Değer kavramı en basit şekilde masalda dile getirilir.

Uyandıran Masallara Dair

Eyyüp Akyüz, çok yönlü ve verimli bir kültür adamı. Edebiyatın değişik alanlarında üretilmiş 13 kitabın sahibi. Elimde imzalı şekilde Uyandıran Masallar eserinin 2019'da yapılan 3. baskısı var. Kitabı bir yolculuğun iki molasında not alarak ve bazı bölümlerin altını çizerek okudum. İyi ki okudum. Yazara içtenlikle teşekkür ediyorum. Bu teşekkürün esbab-ı mûcibesi; bir edebi şube olan masala yeni açılımlar sağlamasıdır.

Geleneksel masalların önemine değindik girişte. Bu öneme dönük olarak günümüzde "masal anlatıcılığı" ve "masal yazımı" hususunda değişik kurumlarda (resmi-gayrı resmi) sevindirici şekilde, çalışmalar yapılıyor. Çağdaş denebilecek şekilde masallar yazılıyor. Günümüzde, çocukların dünyasına nüfuz etmenin zor olduğu ön kabulüne rağmen, onların dünyasını oluşturma gayreti olan ve ilgi çeken bir emeğin sahibi Eyyüp Akyüz. Uyandıran Masallar üzerine ilk değerlendirme olarak şunu söylemeliyim: geleneksel masal formunu bozmadan, günümüzde üzerine eğildiğimiz bütün değerleri çarpıcı şekilde ortaya çıkarıyor.

İlk masal "Ters Köşe" adını taşıyor. Bu masalda ana tema sorumluluk… Her şeyi ters olan ve bu yanıyla ilgi çeken bir ülke anlatılıyor. Bu ilgi kapsamında ülkeyi ziyarete gelen insanlar ve onların izlenimi üzerine masalın ilerleyeceğini düşündürüyor okura. Yazar aslında bu tersliği dış görüntü şablonu olarak kullanmış. Asıl anlatmak istediği ise ülkedeki "ters"lik değil, insanların bu terslikler karşısında "bana necilik" tavrı ve müdahalesizliği. Ziyaretçilerden birisinin ülkede yanlış giden her şeye müdahale etmesi, sorunları çözmesi ve kral ilan edilmesiyle örgü tamamlanıyor. Ana fikri anlatmak için Tolstoy'un şu cümlesini burada kuralım: "Herkes her şeyden sorumludur".

İkinci masal "Kurnazlar Ülkesi" adını taşıyor. Baskıcı bir yönetimin, halkının isyan etme riskine karşı önlem alma telaşını anlatıyor. Vezirin bu önlemler kapsamında yaptığı plan ve yolda karşılaştığı güçlükleri bilgece aşması, yapılan planın kötü niyet içermesi ve son aşamada işe yaramaması işleniyor. Bu masal özelinde olağan dışı unsurların yoğun kullanıldığını görüyoruz. Ancak olağan dışı unsurların ana tema olan bilgeliğin ve iyiliğin gücünü anlatmak için önemli bir zemin oluşturduğunu söyleyebiliriz.

Üçüncü masal Yitik Kelimeler adını taşıyor. Bu masalda kelimelerin olmadığı ve insanların huzurunun konuşmamaya bağlı olduğu bir ülke kurgusu yapılmış. Masaldaki bir kahramanın kelime kutusunu yanlışlıkla açması ve kelimelerin etrafa saçılması üzerine insanların konuşmaya başlaması, herkesin farklı kelimeleri bulması ve farklı konular konuşmaları üzerine anlaşmazlık ve savaşların başladığı anlatılıyor. Boş, gereksiz ve bağlamsız konuşmanın verdiği zarar vurgulanmış.

Dördüncü masalın adı, "On Giren Bir Çıkar". Bu masalda da tuhaf bir ülke kurgusu var. İnsanların tek tipleştirildiği, herkesin büyülenmiş gibi ekranlara baktığı ve dolayısıyla kimsenin kendinde olmadığı anlatılıyor. Bir devin bu ülkeye gelmesi, gördüğü olumsuz duruma müdahale etmesiyle her şeyin ve herkesin normale dönmesi anlatılıyor. Bu müdahale esasen hem fantastik hem alegorik. Dev, ekranları yerlerinden söküp yola çıkıyor. İnsanlar da onun yani ekranın peşinde. Tv vericileri olduğunu anladığımız yer yok edilip kitaplarla dolu bir tarlaya giriliyor. Kitaplara takılıp düşenler uyanıp kendine geliyor. Buradaki kitap hem sembolik olarak hem de gerçek anlamında kullanılmış. Bütün uyuyanları uyandırmaya bir tek uyanık yeter, sözünde olduğu gibi.

Beşinci ve son masalın adı "Büyük Ödül". Bu masalın okur için büyük bir ödül olduğunu düşünüyorum. O sebeple herkesin bu masalı okuması gerektiğini düşünüyorum. Dolayısıyla bu masalın özetini anlatmayacağım.

Eyyüp Akyüz, masalın özünü ve işlevini iyi bilen bir yazar. Bu öz ile işlevin okura aktarılması hatta masalın eğitim işlevinin gerçekleşebilmesinin de kolay yollarını biliyor. Şair olması hasebiyle alegorik-sembolik anlatım hususunda da usta. Ancak bütün bunlar metnin okur ruhuna işlemesi bakımından yeter ve geçer akçe değil. Yazar bu metinlerde en önemli silahını, içtenliğini kullanmış. Okura geçen ve ruhuna işleyen metinler ortaya çıkarmış. Bu noktada yazar kendi gerçekliğini, öneri ve beklentilerini, masal kurgusu ve kahramanlar üzerinden anlatmış. Bu anlatı, gelecek kuşakları uyarmak, eğitmek, hayatın engebelerini aşmak için gereken donanımları yükleme etkinliğidir aynı zamanda. Üretilen çatışma öznelerinin bazıları şöyle: iyi-kötü, adil-zalim, doğru-haksız, mütevazı-kibirli… Burada, temsilcilerin mücadelesi, ulaşmanın zor olduğu yüce amaçlara varma isteği ve bu istek üzerinden hayaller işleniyor.

Bir diğer önemli husus; masalda geçen ülkeleri okurken, kendi ülkemle bağ kurdum. Masaldaki sorunları Allahın her günü bu ülke insanları da görüyor ve yaşıyor. Bu durum neredeyse kanıksanmış ve insanları rahatsız etmiyor maalesef. Kitabın adının bu açıdan "Uyandıran Masallar" olması da çok önemlidir. Masalın çocuklara yönelik yanlarını düşünerek; gizemli hava, macera, fantazya içermesi, iyilerin kazanıp kötülerin kaybetmesi motifleriyle ilginç olma durumunu canlı ve sempatik şekilde yansıtmış yazar.

Hâsılı kelam netice-i meram; son 10 yıldır "Değerler Eğitimi"ne önem veren yaklaşımlarına şahit olduğumuz resmi makamların yapmaya çalıştığı -ama kanaatime göre pek de başarılı olamadığı- her şey bir yazar tarafından yerli yerine oturtulmuş durumda. Milli Eğitim Bakanlığı bu bağlamı değerlendirmeli elbette. Çünkü Eyyüp Akyüz, doğruluk-dürüstlük-çalışkanlık-diğerkâmlık-sorumluluk-bilgelik vb. pek çok değeri/pek çok olağan meseleyi; masal kurgusu içinde olağan dışı unsurlarla öz olarak anlatıyor.

Uyandıran Masallar
Eyyüp Akyüz
MGV Yayınları


Yazar: Ethem ERDOĞAN - Yayın Tarihi: 08.12.2021 09:00 - Güncelleme Tarihi: 08.12.2021 09:28
1367
Yorumlar
  • Barış Emre 2021.12.08 20:47

    Eyyüp Akyüzü severek okuyoruz. Çocukların yanı sıra yetiskinlerin de gönül ve zihin dünyasına giriyor ve bizlere hayatta kılavuzluk yapıyor.

  • Asel Feyza 2021.12.09 14:05

    Yazarın, uyandıran masallar başta olmak üzere kaleme aldığı bütün masal kitapları çocukların ahlâk inşasısında yapı taşı görevi görebilecek türden eserler. Bulunduğumuz yüzyılda modernitenin bizden götürdüğü bütün manevi değerlerimizi simgesel boyutta aktararak çocukların zihninde değerlerimizin yer edinmesini sağlayan yazar, yalnızca çocuklar için değil ünlü çocuk klasikleri gibi yetişkinler için de bir öz sorgu temeli oluşturmakta. Bu yönüyle Eyyüp Akyüz ve kitaplarının önümüzdeki yıllarda çok daha büyük çevrelerce tanındığına ve okunduğuna şahit olacağımız aşikar. Bu kıymetli yorumlarınız için teşekkürler.

  • Asel Feyza 2021.12.10 13:20

    Yazarın, uyandıran masallar başta olmak üzere kaleme aldığı bütün masal kitapları çocukların ahlâk inşasısında yapı taşı görevi görebilecek türden eserler. Bulunduğumuz yüzyılda modernitenin bizden götürdüğü bütün manevi değerlerimizi simgesel boyutta aktararak çocukların zihninde değerlerimizin yer edinmesini sağlayan yazar, yalnızca çocuklar için değil ünlü çocuk klasikleri gibi yetişkinler için de bir öz sorgu temeli oluşturmakta. Bu yönüyle Eyyüp Akyüz ve kitaplarının önümüzdeki yıllarda çok daha büyük çevrelerce tanındığına ve okunduğuna şahit olacağımız aşikar. Bu kıymetli yorumlarınız için teşekkürler.

Ethem ERDOĞAN Hakkında

Ethem ERDOĞAN

Kütahya doğumlu. 1995 yılında Alkım edebiyat dergisini bir grup arkadaşıyla beraber çıkardı. Yazı ve şiirlerini Alkım, Kırağı, İpek Dili, Edebiyat Ortamı, Hece ve Yediiklim edebiyat dergilerinde yayınladı.

Ethem ERDOĞAN ismine kayıtlı 176 yazı bulunmaktadır.

Yazarımıza ait 4 kitap bulunmaktadır.

Twitter Kitapyurdu.com