Mevlana'yı İkonlaştırmak, Düşünce, Misafir Köşesi

Enes Yaşar, kitaphaber okurları için kaleme aldı.

Kusursuzluğa yontulan düşüncelerin çürümeye yüz tuttuğu modern bir dünyada, ruhun engebelerine takılmakta olan kalbimizin bereketli toprakları; şu son dönemlerde zihinlerimizi sürekli olarak kadim bir hasretin gölgesindeki mistik dünyanın izdüşümlerine sürgün kılmaktadır. Ki coğrafyası zedelenen ruhlarımıza tanıdık gelen bu rüyaların etrafında dolanmakta olan popüler kültürün dini-tasavvufi anlatıları da okuru bu yönden etkilediği muhakkaktır. İşte "Türk Romanında Mevlana" kitabı da bizlere bu eserlerdeki olay örgülerinin hangi değerler etrafında kurgulandığı noktasında mihmandarlık yapmaktadır.

Fikir işçiliği atölyesi olarak da nitelendirebileceğimiz bu düşünce misafirhanesi, okurlarına öncelikli olarak Mevlana'nın eserlerinde öne çıkan aşk ve hoşgörü temalarının doğu ve batı dünyasındaki algılayış biçimlerini sezdirerek girmektedir düşünce dergâhına. Diğer bir değişle popüler kültürün tüketim nesnesi haline getirmiş olduğu tasavvufi anlayışa; bunalım simyasının mistik dünya imparatorluğu gişesinden kaçak olarak giriş yapmaktadır. Hemen ardından ise edebiyat dünyasındaki yansımalara değinerek ezbere dönüşen duygularımızın anlamlarını pıhtılaştırmaktadır. Ki bu da, değer yargılarını sarsmış olan modern anlayışın, akıl çağından kaçabilmek adına çıkış yolu olarak Mevlana 'yı kullanıyor olduğu anlamına gelmektedir. Nitekim kutsal olsun ya da olmasın her şeyi tüketim nesnesi haline getirmekte olan batının bireyi silikleştirerek(Mevlana'ya yapmış oldukları gibi) bir motif halinde kullanıyor olması postmodernist anlayışın benimsendiğini açıkça göstermektedir.

Hem bir akademik çalışma( kurgunun nasıl anlatıldığı ve nasıl ele alınması gerektiği yönünde) hem de modern dünyanın Mevlana'ya olan bakışı olarak da değerlendirilebileceğimiz eser, öncelikli olarak "Mevlana'nın tasavvufi kimliğinden koparılarak "yaşam koçu" haline getirilişinin nedenlerini duyumsatmaktadır okuyucusuna. Ardından da batı dünyasının pozitivist ve metaryalist bakış açısıyla "büyülü" ve "mistik" dünyanın içlerine kadar sürüklemektedir. Özümüze tanıdık gelen değerlerimizin maddeye sürgün kılındığı bu tehlikeli hürlüklerde dolaştığımız süreç içerisinde ise kirlenen heveslerin meta haline getirilişine şahit oluruz.

İlerleyen sayfalara geldiğimizde ise batının Mevlana algısını, "erken dönem modernisti" olarak yorumlamakta olan Secaattin Tural, UNESCO'nun 2007 yılını Mevlana yılı ilan etmesine ve Amerika'da Mevlana ile ilgili kitapların "best-sellerde" olmasına özellikle dikkatimizi çekmektedir. Ki tüketim nesnesi haline getirilmiş olan Mevlana'nın; maddeye doymuş olan 20. yüzyılın boşluklarını modern biçimde doldurması anlamına gelen aşk ve hoşgörünün Türkiye'deki yansımaları, kitabın ana konusunu oluşturmaktadır.

Özellikle "Aşk", "Bab-ı Esrar", "Aşk Peygamberi","İçimizdeki Mevlana" gibi romanların üzerinde durmakta olan yazarımız, eserleri daha çok kurgu ve üslup açısından incelemiştir. Ki böylelikle okur hem konunun işleyişindeki aksaklıkları görme fırsatı bulmuş hem de Mevlana algısının nasıl belirginsizleştiriliğini gözlemlemiştir.

Romanların değerlendirildiği bölüme geldiğimizde ise Mevlana'yı bir roman kahramanı olarak alan yazarımız, karakterleri olay çevresi içerisinde incelemiş ve eserlerin roman tekniğine uygun olup olmadığı bilimsel verilerle ortaya koymuştur. Özellikle Bab-ı Esrar'ı, "kurgusal düzlemde gerçeklik kazanmış" bir eser olarak kabul eden yazarımız, "Aşk", "Aşk Peygamberi" ve "İçimizdeki Mevlana" kitaplarını ise roman tekniği açısından oldukça basit bulur. Hatta roman özelliği dahi taşımadığını ifade eder. Ki Elif Şafak'ın, "Aşk" kitabındaki manevi arayışı yasak bir aşk vasıtasıyla yürütmeye çalışması ve kitabın, popüler kültürle birlikte kapak rengiyle gündemde tutuluyor olması yazarımızın bilimsel çalışmasını kanıtlar nitelikte örneklerden bir tanesidir.

Ve son olarak da şunları söyleyebiliriz; genel olarak eserlerin kurgu ve işleyişi üzerinde durmuş olan yazarımız, aynı zamanda okuyucusunun Mevlana algısını bir adım öteye taşıyarak eserler hakkında bir takım yorumlarda bulunabilme imkanını sağlamıştır okuyucusuna.

Türk Romanında Mevlana
Secaattin Tural
Ötüken Yayınları
332 syf.