On Üç Şehit, On Üç Bayrak, Edebiyat, Misafir Köşesi

Recep AYIK yazdı...

Bosna, bizim uzun yıllar uzak ülkemizdi. Bosna Savaşı yaşanana kadar Bosna ile ilgili ciddi bir kamuoyu da oluşmadı. Kendi bünyeleri içinde Bosna'yı ve Bosna'daki Müslümanları dert edinen insanlarımız olsa da Bosna Savaşı'na kadar bu ilgi ufak ölçekte kaldı. Bosna Savaşı ile hem Bosnalı Müslümanlar hem de Türkiye'de yaşayan Müslümanlar, acı hatıralarla hafızalarını tazeledi. Bosna artık aklımızdan çıkamayacak kadar hassas bir coğrafya, Boşnaklar yeniden hatırladığımız kadim akrabalarımız oldu.

Bugün Bosna'yı hatırlamak ile beraber Bosna'yı "tur"lama faaliyetleri de artmış durumda. Daha önce hiç görmediğimiz kadar Balkan Turu furyası, başta Bosna olmak üzere Balkanlardaki birçok ülkenin turlanmasına sebep oluyor. İnsanımız, imkânları ölçüsünde Balkanları geziyor, dolaşıyor, gezip gördüğünü paylaşıyor. Birçoğunun bize taşıdığı, Balkan coğrafyasının güzellikleri. Başçarşı'da bir rehber Türk turistlere Saraybosna'nın ne kadar hoşgörülü bir yer olduğunu anlatıyor mesela: "Bakın, burada birbirine yüzer metre arayla cami, kilise ve sinagog görebilirsiniz." Evet, doğru. Görebiliriz. Fakat niçin görebiliyoruz, ne zamandır görüyoruz, bu hoşgörü iklimini kim oluşturdu? Rehberimizde bunların cevabı yok tabi. Bosna, Müslüman bir memleket her şeyden önce ama bu, müstesna bir Müslümanlık. Hem Avrupalı hem Müslüman. Bu Müslümanlığın da bir tarihi var Bosna'da. Her ne kadar günbegün silinmeye, unutturulmaya çalışılsa da Boşnak Müslümanların var olma kavgası uzun yıllardır devam ediyor.

Boşnakların var olma kavgasının ilk meşalesini yakan teşkilat, Mladi Muslimani yani Genç Müslümanlar. Bugün Bosna'ya giden turistlerimizin ayıla bayıla Boşnak kahvesi içtikleri Moriça Han'ın hemen üst katında genel merkezleri var. Aliya da gençliğinde Genç Müslümanların bir üyesi olarak Moriça Han'daki derslere ve sohbetlere katılmış. Genç Müslümanların var oluş kavgası zamanla Boşnakların var olma mücadelesine önder olmuş ve günümüz Bosna Hersek'inin kurucu teşkilatı Genç Müslümanlar olmuş. Kuruluşu 20. yy'ın başına ulaşan bu teşkilatı anlamak, Boşnakların tarihini anlamak için elzem.

Genç Müslümanlar Cemiyeti'nden On Üç Şehit isimli eser, Boşnakların tarihine ışık tutan bir eser. Kendisi de cemiyete üye olan İsmet Kasumagic'in kaleme aldığı ve Merzuk Grabus'un Türkçeye çevirdiği eser, Bosna ile ilgili cümle kurmak isteyen herkesin okuması gereken bir eser. Eserde, Genç Müslümanların ilk 13 şehidinin biyografileri yer alıyor. Akademisyen olan Kasumagic, akademik bir eser yazmaktan ziyade hatıralarını biyografik metinlerle kaleme almış. Gençliğinin en önemli isimlerine bir fatiha sunmuş. Genç Müslümanların ilk on üç şehidi kitaptaki sıralamaya göre şu şekilde: Esad Karadzozovic, Mustafa Busuladzic, Asaf Serdarevic, Nurudin Gackic, Sakib Nisic, Osman Krupaliya, Asim Camdzic, Fikret Ploco, Omer Kovac, Hasan Biber, Halid Kajtaz, Nusret Fazlibegovic, Omer Stupac. Saydığımız isimlerin en genci 17 yaşında, en yaşlısı 31. Her biri İslam için adanmış ruhlar. Genç yaşta şehit olup ümmete bayrak olmuş yiğitler. Avrupalı Müslümanların 20. yüzyıldaki ilk mücahitleri. Şehitlerin hayatını okurken bu kadar genç yaşta olup nasıl da donanımlı olduklarını görmek, insanı hayrete düşürüyor. Özellikle Mustafa Busuladzic'in küçük bir külliyat çapında kitap neşri yapması önemli. (Acaba bu eserler de birgün Türkçeye çevrilir mi?) Asim Camdzic bize miras bıraktığı tebessümüyle de şöyle diyor: "Bir milletin ömrü, gençlerin onu nasıl tesis ettiğine bağlıdır, şanlı veya rezil." (s.84)

Kitabın biyografi haricinde bölümleri de var. Bu bölümlerde Kasumagic, bizzat yaşadığı yargılama süreçlerinden de bahsediyor. Teşkilata üye olan gençlerin nasıl kovuşturmalara uğradığı ve nasıl işkencelerle şehit edildiği anlatılıyor. Bununla birlikte Genç Müslümanların yola çıkış gayesi de kitabın bazı bölümlerinde ifade ediliyor: "Nasıl mücadele ederiz konusunun beş hedefi vardı. İdeolojik gelişme, kolektif çalışma, İslamî ortamı kurma, siyasi serbestlik ve Müslüman âleminin bir devlete dahil olmaları, Müslüman devletler ittifakına dahil olup birliği sağlamaları ve İslam nizamının kurulması…" Bugünden bakınca hâlâ tesirli bir usul üzere çalışan Genç Müslümanların çıkış noktası bu değerler oldu. Allah hepsini cemaliyle müşerref kılsın.

Kitabın çevirisi okuru yormayacak şekilde kotarılmış. Belki bir fikir olarak ifade etmek gerekirse kitaptaki "ideoloji" kelimesine ayrı bir karşılık düşünülebilir mi diye sormakta fayda var. Mesela, İslamî ideoloji, tam olarak neyi karşılıyor? Kur'an ve sünneti mi, modern İslamî düşünce hareketlerini mi, İslamî yaşam tarzını mı? Yine, şehitlerin biyografilerinin başlarında doğum ve irtihal yıllarının yazılması da yerinde olurdu.

Nihai olarak ifade etmek gerekirse On Üç Şehit, Bosna'yı ve Boşnakları dert edinen her Müslümanın okuması gereken bir kitap. İslamsız bir Balkan coğrafyasının eksik ve yanlış bir coğrafya olacağını en yüksek sesle ifade eden bir kitap.

Genç Müslümanlar Cemiyeti'nden On Üç Şehit

İsmet Kasumagic

Çev: Merzuk Grabus

Pruva Yayınları

155 sf.