Özgürlük Dosyası: Gerçekten Özgür Müyüz?, Edebiyat, Gurbet LÜY

Özgürlük... Söylenildiğinde bile kuş gibi hafif hissettiren bir kelime. Herkes tarafından sıkça kullanılan ancak anlamı üzerine gerçekten düşünüldüğünden şüphe ettiğim bir kelime. Uğruna ne fedakarlıklar yapılan, savaşlar çıkan, insanların birbirini öldürmekten bile çekinmediği bir kelime. Sanki hayat amacımız oymuş gibi hareket ettiğimiz ama iş başkalarının özgürlüklerine geldiğinde o kadar da cömert olmadığımız bir kelime. Her ne kadar bildiğimizi iddia etsek de birisi bize "Özgürlüğün tanımını yapabilir misin?" diye sorduğunda cevap vermemiz o kadar da kolay olmayabilir. Hatta çoğunlukla tam olarak nasıl cevap vereceğimizi de bilemeyiz.

Biz yetişkinlerin anlamakta, anlamlandırmakta zorlandığı hele ki uygulamaya gelince tamamen bocaladığı bir kavramı çocukların anlamlandırabilmesi o kadar kolay mıdır? Onların zihinleri bizlerden daha açık. Kavramlar üzerine net açıklamalar yapıp somut örneklerle sunduğumuz ve onlara rol model olduğumuz zaman sandığımızdan daha kolay içselleştirip zihinlerinde ona göre bir planlama yapabiliyorlar. Açıklama ve somutlaştırma kısmında ise en büyük destekçimiz kitaplar olabilir. 0kuduğumuz hatta çocuklarla birlikte okuyup üzerine konuştuğumuz bir kitap sayesinde en zor konuları bile onlarla tartışabilme şansını elde etmiş oluruz.

Özkan Öze'nin kaleme aldığı Çaylak ile Filozof serisi özgürlük, ırkçılık, güzellik gibi zor ama konuşulması gereken kavramları çocuklara anlatabilmemizi kolaylaştırmak için yazılmış desem abartmış olmam. Özellikle içinde yaşadığımız çağda bu kavramların üzerine çok daha fazla yoğunlaşmamız gerektiğini düşünüyorum. Hem yetişkinlerin hem çocukların hem de gençlerin tamamen kenilerine yöneldiği, iletişimin zayıfladığı ve herkesin sadece kendini düşündüğü "ben" çağında evrensel değer ve yargılardan bahsetmek insanların bunları içselleştirmesini beklemek boşa bir çaba gibi gelebilir. Ancak her geçen gün bunun ne kadar önemli olduğunu kavradığımızı da yadsıyamayız. Yani hem öneminin farkındayız hem de anlatmaktan uzağız. Bu da insanlığın başka bir çelişkisi olabilir. Çağın sorunları ve insanlık meselelerine dalarsak çıkmamız pek mümkün olmaz. En iyisi biz kitabımıza dönelim.

Çaylak ile Filozof serisinin altıncı kitabının teması özgürlük. Bu seri aylaklıktan çaylaklığa geçiş yapmış bir çocuk ve Filozof lakaplı babaannesi arasında geçen konuşmalar üzerine inşa edilmiş. Tabii tüm kitap diyaloglardan oluşmuyor ama metnin temelini oluşturan ve asıl ilgi çeken kısımlar diyaloglar. Bu konuşmalar vesilesiyle zor kavramları anlamamız kolaylaşıyor. "Özgürlük nedir?" sorusu üzerine başlayan, Roma'dan Cicero'ya, Antik Yunan felsefesinden Sisifos'a kadar uzanan bir anlatım bizi karşılıyor. "Özgürlük zor bir kavramken bir de bunları böyle bilgilerle mi bezemiş, işin içinden nasıl çıkacağız?" diye düşünebilirsiniz ama kitabın diyaloglarından sonra en güzel yanı da bu kültürle bezenmiş olması. Serinin okuduğunuz her kitabında başka başka kültürlere yolculuk yapıp tarihi, felsefi birçok olaya ve tanıma da şahitlik ediyorsunuz. Aaa bir de Hippiler var bu kitapta. Özgürlük peşinde koşarken gerçekten özgür olabilmişler mi? sorusunun cevabını bulabilirsiniz. Ayrıca notlar alıp kitabı bitirdikten sonra ya da okumaya devam ederken içinde geçen bu kültürlerle olaylarla ilgili araştırmalar yapabilrisiniz. Hatta çocuklardan da okuma sırasında bunları yapmalarını talep edebilirsiniz. Bağlantıları kavrayıp kavrama geniş açıdan bakamadıkça anlamlandırmamız zorlaşır. Özkan Öze bize inanılmaz geniş bir pencere sunuyor. Ve bu pencereden baktığımızda sadece bilgi, felsefe, kavram görmüyoruz. Nitelikli mizah da bize eşlik ediyor. Okurken hem güldüğünüz hem de üzerine bol bol düşünebileceğiniz cümleler...

Kitabın hatta tüm serinin beni cezbeden bir yanı da ebeveynliğiniz üzerine de düşünmenizi sağlaması. Bir çocuk ve yaşlı bir kadının konuşmalarını okurken çocuklarınızla sohbet ederken nasıl davranmanız gerektiğine dair bir örnek görüyorsunuz. Üstelik oldukça iyi bir örnek. "Çocuklar anlamaz," diyerek üstünkörü geçtiğimiz, açıklamaya gerek duymadığımız durumları aslında uygun bir dille gayet rahat açıklayabileceğimizi keşfediyoruz. Ancak bunun için sadece bu kitabı okuyup diyalogları hayatınıza geçirmeye çalışmak yeterli olmayacaktır. Zaten bu şekliyle de çok yapay ve itici olur. Filozof'u örnek alacaksak Filozof olma yolunda ilerlememiz gerekir ki o yaptığımız ya da yapacağımız konuşmalarımız gerçek olsun. Bir birkimimiz olmadan sadece taklit ederek üstesinden gelebileceğimiz bir durum değil. Birikimin yanısıra konulurken karşımızdaki insanı ne kadar cidiye aldığımız da dikkat etmemiz gerekn başka bir nokta. Filozof Çaylak'ı dikkate alıyor hem de fazlasıyla. Çünkü karşısındakinin yaşça kendisinden küçük olması demek dikkat etmeye değmediği anlamına gelmiyor. Bu yüzden de söylediği her cümle Çaylak üzerinde farklı bir etki bırakıyor.

Kitabın içinde üzerine konuşulması gereken onlarca alt metin var. 12-13 yaş sonrası öğrencilerinizle kitap kulübü kurup bu kitabı seçebilir, derslerinizde okutabilir, çocuklarınızla okuyup üzerine konuşabilirsiniz. Çocukla ilgisi olan herkesin elinden bu serini geçmesi gerek. Şu sıralar yedincisi yazılırken tema tema okuyabileceğiniz gibi seriyi baştan başlayıp sona doğru da gelebilirsiniz.

Çaylak ile Filozof
Özkan Öze
Uğurböceği Yayınları
128 sayfa