Rakkam: Türkiye’nin İlk ve Tek Matematik Tarihi Gazetesi, Söyleşi, Necla DURSUN

(Soruları Yanıtlayan: Mehmet Kasım Koyuncu )

İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Eğitim Fakültesi İlköğretim Matematik Öğretmenliği bünyesinde yürütülen İZÜ BAP Projeleri kapsamında yayın hayatına başlayan "Rakkam Gazetesi" Türkiye'nin ilk ve tek matematik tarihi gazetesi. Bize bu süreçten ve bu röportajımızda gazeteyi temsil eden kişi olarak kendini tanıtır mısınız?

a.Süreç:

Eğitim fakültelerinin matematik öğretmenliği programlarında Eski Yunan, Mısır ve Mezopotamya'dan başlayarak İslam Medeniyeti dönemine kadar geçen asırlarda matematiğin tarihî gelişimini ve bu gelişimde önemli katkıları olan şahsiyetleri tanıtmak maksadıyla Matematik Tarihi dersi okutulur. Fakültemiz de bu dersi vermekle bendenizi vazifelendirdi. Sevdiğim bir konu olması hasebiyle heyecanlandım doğrusu. Bilindiği üzere yalnızca ansiklopedik bilgi aktararak ders işlemek çoğu zaman dersi sıkıcı kılabiliyor. Hatta bu durum, derse olan ilgiyi azalttığı gibi, aktarılan bilgilerin kalıcı olmasını da engelliyor. Bunun sonucunda öğrenciler, ilgili derste edindikleri bilgileri meslek hayatlarında kullanmak istemiyorlar. Biz de öğrencileri sıkmayacak, bu derste öğrendikleri bilgileri meslek hayatlarında kullanmalarını sağlayacak, benzerlerinden farklı ve orijinal bir etkinlik üzerinde düşündük durduk. İşte bu düşünme sonucunda çıkan ürün, Rakkam gazetesi oldu. Gazetenin ortaya çıkış süreci bu şekilde oldu.

b.Özgeçmiş:

1983 yılında Erzurum'da dünyaya geldi. İlk ve orta eğitimini doğduğu şehirde, lise ve üniversite eğitimini ise İstanbul'da tamamladı. Lisans eğitimi sonra erdiğinde yaklaşık 13 yıl sürecek olan matematik öğretmenliği mesleğine başladı. 2013 yılında Uluslararası Bakalorya (IB) eğitimi almak üzere Berlin'de yapılan IB (Mathematics SL) çalıştaylarına katıldı. "Matematik felsefesi etkinliklerinin öğrencilerin matematiksel düşünme becerilerine, matematiğe yönelik tutum ve inançlarına etkisinin incelenmesi." başlıklı tezini yazarak doktora eğitimini tamamladı. Lisansüstü eğitimi esnasında farklı ülkelerin matematik eğitimlerini yerinde görmek ve karşılaştırmalı çalışmalar yapabilmek üzere başta Finlandiya, Rusya, Almanya, İngiltere, Avusturya ve İtalya olmak üzere dünyanın çeşitli ülkelerinde matematik eğitimi temalı araştırmalarda bulundu. Matematik felsefesi ve tarihi alanlarında araştırmalar yapan Dr. Öğr. Üyesi Mehmet Kasım Koyuncu, meslek hayatına İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi'nde devam etmektedir. Kendisinin yurt içi ve yurt dışında yayınlanmış yayınları yer almaktadır ve İZÜ Bilimsel Araştırma Projesi kapsamında yayımlanan "Rakkam" isminde "Türkiye'nin İlk ve Tek Matematik Tarihi Gazetesi" nin genel yayın yönetmenliğini yapmaktadır.

Öğrenmek istediklerimizin başında gazetenin adı geliyor. Sayıları gösteren işaretler olan rakamların bazen "Rakkam" olarak telaffuz denildiğini görürüz. Bir matematik tarihi gazetesi olarak neden "rakam" değil de "Rakkam"?

Türk Dil Kurumuna göre kelimenin doğru yazılışı, sizin de belirttiğiniz gibi rakam şeklindedir. Ancak, biz bu kelimeyi burada biraz daha vurgulu kullanarak bir marka ismi oluşacak şekilde kullanmak istedik. Bir gazete ismi olarak Rakam yerine Rakkam'ın daha ilgi çekici olduğunu düşündük.

Bir proje kapsamında okuruyla buluşan Rakkam'ın proje bitiş süresi var mı?

Proje, 2018 yılında başlayıp 2019 yılında sona erdi. Projenin sona ermesine rağmen üniversitenin ve gazetecilik kulübünün desteği ile gazetemiz hem basılı hem de online olarak yayın hayatına devam etmektedir.

Rakkam ne sıklıkta okuruyla buluşuyor? Derginin içeriği nasıl oluşturuluyor? Konuları ve konukları nasıl derliyorsunuz?

Gazetemiz dönemlik olarak yayınlanıyor. İçerik, geçmiş yıllarda yer alan matematik tarihindeki gerçek vakaların güncel bir biçimde sunulması ile oluşturuluyor. Yani o vakalar dün yahut bugün olmuş gibi yazılıyor. Yazım işini öğrenciler yapıyor. Düzenlemenin hatırı sayılır kısmını ben yapıyorum. En son kontroller, öğrencilerle birlikte tekrar yapılıyor. Böylece gazete baskıya hazır hale getiriliyor.

Rakkam'ı okurlarına ulaştırmak için hangi kanalları tercih ediyorsunuz? Takipçilerinizin profili hakkında bilgi verebilir misiniz? Hedef kitlenize ulaştığınızı düşünüyor musunuz?

Basılı, online, Instagram, Facebook ve Twitter olmak üzere beş kanaldan gazeteyi sunmaya çalışıyoruz. Takipçilerimizin büyük çoğunluğunu matematik öğretmeni adayları oluşturuyor. Bunun yanında aktif olarak matematik öğretmenliği yapanlar ve matematiğe ilgi duyanlar da takipçilerimiz ve okur kitlemiz arasında yer almaktadır. Hedef kitlemize tam anlamıyla ulaştığımızı söylemem çok güç. Biraz daha zamana ve tanıtıma ihtiyacımız olduğu kanaatindeyim.

Gazetedeki içeriklerin ne kadarının gerçek ne kadarının kurgu olduğunu okuyucu nasıl anlıyor? Gazetenin, okuduğu konu hakkında herhangi bir bilgiye sahip olmayan bir okurun eline geçtiğini düşünelim; örneğin ilk sayısında yer alan "Gezegenlerin Sesine Kulak Verin" başlıklı içerikte müzikle tedavinin gerçek olup olmadığı nasıl anlaşılacak? Yoksa amaç bu konuya dikkat çekmek midir?

Gazetedeki içeriklerin tamamının matematik tarihi ağırlıklı olmasına dikkat ediyoruz. Çünkü gazetenin amacı bu. Ancak, gazetenin geçmiş yıllarda yayımlandığını okura hissettirebilmek için geçmiş yıllardaki medeniyetler arasındaki birtakım münasebetlere ve gelişmelere de gazetede yer veriyoruz. Neticede bu bir gazete ve gazete hissi oluşturmalı. Bazı hadiselerin gerçekliklerinin tam olarak tespiti, tarih alanında uzmanlık gerektirebilir. Ancak dediğim gibi biz çok bilinen, dillere pelesenk olmuş vakaları ele almayı tercih ediyoruz. İlerleyen sayılarda bilinmeyen, unutulmaya yüz tutmuş vakaları da ele alacağız.

Gazetenin sayfa düzeni nasıl belirleniyor? Renk, tema, şekil vb gibi takip ettiğiniz bir döngü, şablon yahut başka bir odak var mı?

Tamamen özgün kendi oluşturduğumuz bir şablonumuz var. Bu şablonu önce kâğıt kalem kullanarak oluşturduk. Daha sonra dijitale aktardık. Profesyonel olarak sadece gazete işleri için tasarım yapanlardan yardım alıyoruz. O kişinin yanında durup; şunu şuraya alalım, bu haberi ön plana çıkaralım, manşet bu olsun diyoruz. Onun dışına çıkmamaya özen gösteriyoruz. Bunu ulusal çapta yayın yapan bir gazeteye benzetebiliriz.

Bugüne kadar Rakkam için aldığınız en kayda değer, şaşırtıcı, unutamadığınız tepki nedir?

Yabancı bir bilim insanının bu gazeteyi gördüğünde "Keşke çok iyi Türkçe bilseydim!" sözünü hiç unutmuyorum. Bence en kayda değer tepki buydu. Buradan bizim de çıkaracağımız dersler oldu tabii ki. "Keşke gazetenin İngilizce versiyonunu da çıkarsaydık." dedim kendi kendime. Bunu ajandamıza aldık. İlk gündem maddemiz, gazetelerin yabancı dile tercümesi olacak. Bu, internet sitesine de konacak. Yani gazetenin sitesinde bir İngilizce bir de Türkçe butonu olacak. İngilizceyi seçenler gazetenin İngilizce versiyonunu okuyabilecekler.

Dergideki görselleri nasıl temin ediyorsunuz?

Görselleri internette herkese açık olan fotoğraflardan elde ediyoruz. Yaklaşık iki hafta önce Londra'daydım. Orada Science Museum'a gitme fırsatım oldu. Bazı fotoğraflar çektim. Muhtemelen gazetenin ilerleyen sayısında o fotoğraflara da yer vereceğiz. Fakat benim gönlümden geçen keşke imkân olsa da öğrencilerimizle birlikte bu tarz müzelere birlikte gitsek ve bu eserleri yerinde incelesek.

Rakkam dünyanın önemli matematik eğitimi toplulukları arasında yer alan British Society for Research into Learning Mathematics'in düzenlediği BSRLM Autumn Day Conference 2022 konferansında tanıtıldı. Bize biraz bu süreçten ve elde ettiğiniz sonuçtan bahseder misiniz?

Bu konferansta kendi geliştirdiğim yöntemi, yani "gazete hazırlama yöntemini" ve matematik tarihi dersini bu metotla işlediğimi anlattım. Ardından matematik felsefesi de hemen hemen aynı yapıda bir ders olduğu için matematik felsefesinin de bu metot kullanılarak anlatılabileceğini izah ettim. Çalışmanın başlığı "Matematik felsefesinin gazete hazırlama yöntemiyle anlatılmasının niçini ve nasılı." şeklindeydi. Çok takdir aldı. Oldukça motive edici ve yenilikçi bulundu. Bu konferans BSRLM tarafından tertip ediliyor. İyi ki yanımda birkaç örnek gazete götürmüşüm. Konferansın ve BSRLM topluluğunun başkanına gazeteleri takdim etme fırsatım oldu. Dahası, toplantı sonucunda İstanbul'a döndüğünüzde "Sizinle Zoom üzerinden bu metodun detaylarını konuşabilir miyiz?" şeklinde teklifler aldık. Sevindirici haberlerle döndük özetle.

Gazetenin sosyal medya hesabında "matematik felsefesi" için de çalışma içinde bulunduğunuzu biliyoruz. Hem bu müjdeli haber, hem Rakkam hem de eğer var ise gelecekte yapmayı planladığınız proje/ler hakkında bilgi alabilir miyiz?

BSRLM konferansında bu konuyu detayları ile birlikte anlattım. Aralık ayında yayınlanması planlanıyor. Matematik felsefesi ile ilgili gazetenin ismi ve içeriğini sürpriz kısmına saklasak daha iyi olur. Konu Rakkam'a gelince; yabancı dillere tercümesi, sitenin güncellenmesi ve gelen gazete taleplerine bir şekilde cevap verilmesi başlıca konularımız arsanda. Çünkü Türkiye'nin birçok yerinden matematik öğretmenleri, öğretmen adayları gazeteyi nasıl temin edeceklerini soruyorlar. Gazeteyi fiziksel olarak bir şekilde okurlara ulaştırmamız gerekiyor.

Matematik tarihi alanında gerçekleşen bu projenin başka hangi disiplinlerde olabileceğini düşünüyorsunuz?

Bu projeyi tamamlayıp SSCI indeksli bir dergiye makale olarak gönderdim. Gelen hakem eleştirisi, tam olarak bu sorunuzu cevaplıyor. O cevabı aktarmam yeterli olacaktır. "Bu çalışma, sadece matematik tarihi alanında bir yenilik sunmuyor aynı zamanda bilim tarihi alanında da yenilik sunuyor." Dolayısıyla bilim tarihi alanında da bir yenilik sunduğunu söyleyebilirim.

Kitaphaber 'e röportaj verdiğiniz için teşekkür ederiz. Söylemek istediğiniz başkaca husus var ise ilave etmenizi rica ederiz.

Ben teşekkür ederim.