Sarı Saltuk’dan Rumeli’ye Gönül Köprüleri
Rumeli Türklerinin çekmedikleri çile, acı, zulüm ve soykırım yoktur. 1923'de Lozan Barış Anlaşması'na ek olarak yapılan sözleşme uyarınca Türkiye ve Yunanistan arasında yurttaşların karşılıklı olarak göçe maruz bırakıldığı Mübadele ile yaşanalar bu acı dolu geçmişin sadece bir sayfasıdır. Mübadilleri taşıyan gemilerin birinde, birbirlerinden ayrılan göçmenlerin sılaya olan hasretlerini anlattıkları, bizlerin Selanik Türküsü olarak bildiğimiz Bir Fırtına Tuttu Bizi adlı türküyle kulaklarımızdan kalbimize akar duygularımız. İşte bu duygular gibi daha birçok duyguyu ve meseleyi konu alan bir kitaptan bahsedeceğim bu yazımda: İlber Şiyak'ın Saruhan'dan Rumeli'ye Gönül Köprüleri adlı kitabı.
Önce yazardan bahsetmek istiyorum. Söz konusu kitabı hissederek yazdığı her satırda hissedilen ve halen Manisa'da yaşayan İlber Şiyak, Kuzey Makedonya'nın Rekalar Bölgesi'nin en eski köylerinden biri olan Zirovnica'da dünyaya gelmiş. 1960'da ailesi ile birlikte Türkiye'ye Serbest Göçmen olarak göç etmiş. Manisa'ya yerleşen Şiyak ilkokul ve ortaokulu Manisa'da tamamlayarak eğitimine daha fazla devam etme fırsatı bulamamış. İyi derecede Makedonca bilen yazar 1980 den 2000 yılına dek Rumeli Türküleri Ses Sanatçısı olarak çok sayıda Rumeli türküsü derlemiş. Sayısız konser vermiş ve halk oyunları ekiplerinin eğitmiştir. 1992 yılında Makedonya Göçmenleri Kültür ve Yaşatma Derneği kurucu üyelerinden olan Şiyak devamında kitaplar yazmış, başta haftalık olarak yayınlanan Balkan Günlüğü Gazetesinde olmak üzere çeşitli kanallardan okurlarıyla buluşmuştur. Bu yazımızda onun esrelerinden biri olan Saruhan'dan Rumeli'ye Gönül Köprüleri adlı kitabını, içindeki konu başlıklarından biri olan Sarı Saltuk'u tanıyacağız. Elbette Şiyak'ın kitabından derlediğimiz bilgiler üzerinden.
Sarı Saltuk
Vefatının üzerinden asırlar geçmesine rağmen gönüllerdeki müstesna yerini koruyan Sarı Saltuk sadece Rumeli'de yaşayan Müslümanların değil Rumeli coğrafyasında yaşayan Ortodoks Hıristiyanlar tarafından Aziz olarak kabul edilen bir din adamıdır. Rumeli'ye, henüz Osmanlı gelmeden evvel yerleşmiş bir zattır. Osmanlının bölgeye gelmesiyle İslamlaşma hareketi hız kazanır. Sarı Saltuk Anadolu ve Rumeli'nin fethi sırasında efsane haline gelmiş Türk kahramanı Sarı Saltuk'un hayatı hakkındaki en önemli kaynak onun Saltuk-Name adlı eseridir. Saltuk-Name'nin yazım tarihinin 1480 olduğu tahmin edilmektedir. Yine Saltuk-Name'de yer alan bilgilere göre asıl adı Şerif Hızır 'dır. O son derece güçlü, yüreğinde korku bulunmayan, tek başına düşman kalelerini feth edebilen, aman dileyen düşmanlara merhamet eden, olağanüstü güçlerin sahibi efsanevi bir Alperen 'dir. O, uzaklarda aleyhinde söylenenleri duyabilme yeteneğine sahip, oturduğu yerden kılıcının darbesiyle uzak diyarlardaki düşmanı öldürebilen, göz açıp kapayana dek bir diyardan diğerine gidebilen bir evliyadır. Düşmanların öldürmeye muvaffak olamadığı Sarı Saltuk'a oklar batmaz, kılıçlar kesmez, büyüler tesir etmezmiş. Suya batmaz, ateş yakmazmış. Tüm bu anlatımlarla masalsı bir kahraman olarak betimlenen Sarı Saltuk 99 yaşına dek yaşamış. Evliya Çelebi'nin anlatımına göre ise Hristiyanlar arasında Sveti Nikola Ohridski – Ohri Azizi ismiyle bilinmektedir.
Sonuç
Mostar yakınlarındaki Sarı Saltuk gibi; Prusac Köyündeki Ayvaz Dede, İştip'teki Abdi Baba, Belgrad'daki Meydin Baba, İştip'teki Sabırsız Baba ve Radoviş'teki Çam Baba gibi geçmişin önemli zatlarını, Üsküp'teki Burmalı Cami, Kalkandelen'deki Alaca Cami, Ohri'deki Ali Paşaş Cami gibi yapılarını, kaynakça gösterilerek aktarılan detayla tarihini, Balkanlarda yaşayan Türk halkının düğünlerini, mevlitlerini, giyim kuşam ve yemek kültürünü bilmek/öğrenmek isteyenler için Saruhan'dan Rumeli'ye Gönül Köprüleri aradığınız kitap olma özelliğini taşıyor.
Manisa Büyükşehir Belediyesi Yayınları'na; bu kitabı yayınlayarak kültür ve sanata sundukları katkıyla yerel yazar ve sanatçıları destekledikleri için Balkanlar hakkında okuup yazmaya gayret eden biri olarak kendi adıma teşekkür ederim. Balkanlara transfer edilen Manisalı Yörük Beylerinin hikâyesine ışık tutan bu kitabı kaleme aldığı ve bilgi birikimini geleceğe miras bıraktığı için bir göçmen kızı olarak İlber Şiyak'a ayrıca çok teşekkür ederim.
Saruhan'dan Rumeli'ye Gönül Köprüleri
İlber Şiyak
Mart 2017
Manisa Büyükşehir Belediyesi Yayınları
330 sayfa
Yazar: Necla DURSUN - Yayın Tarihi: 22.11.2023 09:00 - Güncelleme Tarihi: 23.11.2023 12:16