Sendromlara Karşı Tübitak Kitapları, Tarih, A. Erkan AKAY

Bilim ve Teknik Dergisi'nin çocukluğuma kattığı heyecandan olsa gerek TÜBİTAK'ın Popüler Bilim Kitapları hâlâ ilgimi çekmektedir. Rastladığım yerde incelemeden, sayfalarını karıştırmadan duramam. Mühendis hamurundan olan çocuğu bu kitaplara olan ilgisinden tanırsınız. Bilim sınıfında çocuk kitapları hemen her yayınevinin gamında olmasına rağmen işin ehli olan TÜBİTAK'ın yayınladıkları ayrı bir yerdedir. Zaman zaman edebî kurgu ve dile ağırlık verilmemiş olduğunu hissettirirler ancak bu kitaplar teknik açıdan doyurucudur ve bu yönleriyle zihni sinir tipleri cezbeder. Diğer yandan son dönemde özel durumları olan çocuklarla ilgili kitaplara ilgi de artmakta. Dolayısıyla bugünkü incelememize TÜBİTAK'ın sendromlara yönelik bir serisinden girip değerleri odağına alan ikinci bir serinden çıkacağız.

Sendromlarla ilgili altı kitaplık seride otizme dair iki kitap, obsesif kompulsif bozukluğa, astıma, kansere ve tourette sendromuna dair birer kitap bulunuyor. "İnci'nin Büyük Yarışı", astımlı İnci'nin yılda bir kez düzenlenen koşu yarışına hazırlanma sürecini anlatıyor. Arkadaşları ve büyükleri tarafından koşu yarışı yerine turta yeme yarışmasına katılması telkin edilen İnci, doktorunun da onayıyla koşu yarışında ısrar ediyor, hem fiziksel hem zihnî hazırlığını gereğince yapıyor ve yarışı kazanıyor. Bu hikâyede kulaktan dolmacı ve kolaycı büyükler için de dersler mevcut. Serinin elimde olan "Elimde Değil" isimli ikinci kitabı ise tourette sendromuyla ilgili. Biz bu sendromu daha çok "tik" olarak biliyoruz. İster istemez yaptığımız garip ve yersiz hareketler. Çocuklarda da sıklıkla görülen bu sendrom hikâyenin kahramanı Kağan'ı ele geçirmiş durumda ve Kağan sürekli değişen tiklerle etrafındaki herkesi şaşırtıyor. Bir süre sonra dayanamayıp doktora gidince, göz kırpma, burun çekme, başını omzuna değdirme, garip sesler çıkarma, tükürme gibi farklı hareketlerle seyreden bütün bu tiklerin, beynin vücuda fazlaca komut vermesinden kaynaklandığını ve bunları kontrol etmenin yollarını öğreniyor. Tabii bu süreç yine ailesinin ve arkadaşlarının desteğiyle yürüyor. Özellikle yakın arkadaş desteğinin önemi vurgulandığı için bu tür kitapları sadece sendromlu çocukların değil, onların arkadaşlarının da okuması sorunun çözümüne yardımcı olabilir gibi görünüyor. "Elimde Değil" 8+ yaş grubuna hedeflenmiş ve oldukça gerçekçi çizimler içeriyor. "İnci'nin Büyük Yarışı" ise 7+ yaş grubuna hedeflenmiş ve çizimleri daha klasik. Her iki kitapta da metin-resim dengesi sağlanmış durumda, yani çok az metin içeren resim kitaplar sınıfında değiller. Tamamı resimli ama metin hacmi de olan kitaplar. 7-8 yaş çocuğunun ilk okumalarına eşlik edebilecek, onları bir 15-20 dakika kadar oyalayabilecek kitaplar. Hayatlarında bu kitaplarda anlatılan durumlardan izler bulan çocuklar konuya çok daha fazla nüfuz edecek, edindiği uzmanlığın tatminini yaşayabilmek için ilgili davranışlarına mutlaka şekil verecektir.

Değerlerle ilgili dört kitaplık diğer bir seri ise çabalamak, dinlemek, ölçülü olmak ve sabretmekle ilgili kitaplardan oluşuyor. Seriden bir örnek olarak elimde bulunan "Sabretmeye Değer" isimli kitabın ilk iki sayfası yetişkinlere bir sunuş niteliğinde olmasına rağmen, bu açıkça belirtilmemiş olduğu için kitaba başladığınızı düşünebilirsiniz. Oysa 5+ yaş dinleyicimiz için hikâye bir sonraki sayfadan başlıyor. Miniklerde sabırsızlığın kendini en çok gösterdiği araba seyahatlerinden işe başlanmış; manzaranın kıymetine dikkat çekiliyor. Sonra iki tekerlekli bisiklete geçmek, kendi başına giyinebilmek, kitap okumak, resim yapmak, kardeş sahibi olmak, langırt oynamak, trafik ışoklarını kullanmak, klasik müzik konseri dinlemek, güzel bir akşam yemeği yemek, çiftçilik yapmak, meyvelerin mevsimini, yağmurun dinmesini beklemek gibi anlarda sahip olmamız gereken sabır, o anların fark etmediğimiz güzellikleri ve faydaları üzerinden anlatılmış. Çocuğa, kendisine "hayır" dendiğinde sabretmesi gerektiği göndergesi, bir köpeğin tuvalet eğitimi üzerinden verilmiş. Köpeğin yapması gerekeni öğrenerek elde ettiği ömürlük kazanım ve kolaylık ortaya konmuş. Tüm bu sabır anları aslında bizi oluşturan, geliştiren anlar olarak irdelenmiş. Çizimler sade, renkli ve sempatik. Sabır duygusunu destekleyen yumuşak renkler ve çizgiler seçilmiş. Bu kitabın diğer ikisine kıyasla biraz daha yeni bir tavrı var.

Her üç kitapta da, başta ya da sonda, yetişkinler için hazırlanmış kılavuz sayfalar bulunuyor. Bu yapı unsurunu önemsiyorum zira özellikle bilim ve davranış temalı kitaplarda ebeveynin ön hazırlığı hem kendisi için hem de dinleyici çocuğa yapacağı katkılar için bir temel oluşturuyor. Bu kitapların yetişkinler için önemli bir diğer avantajı da fiyatları. TÜBİTAK, kitaplarını kaliteden ödün vermeksizin muadillerine kıyasla oldukça uygun fiyatlarla satışa sunuyor.

İncinin Büyük Yarışı. Yazar: Theresa Martin Golding. Çizer: Margeaux Lucas. Çeviri: Mine Özyurt Kılıç. TÜBİTAK Yayınları. 2020, Ekim. 36 sayfa.

Elimde Değil. Yazar: Holly L. Niner. Çizer: Meryl Treatner. Çeviri: Mine Özyurt Kılıç. TÜBİTAK Yayınları. 2020, Ekim. 34 sayfa.

Sabretmeye Değer. Yazar: Aleix Cabrera-Vinyet Montaner. Çizer: Rosa M. Curto. Çeviri: Onur Dizdar. TÜBİTAK Yayınları. 2020, Ekim. 38 sayfa.