Sınırları Aşan Yolculuklar, Edebiyat, Hayrettin DURMUŞ

Âlim Kahraman'ın hikâyelerini Yedi İklim ve Kitap-lık gibi dergilerde görmüştüm ilkin. Sonra "Bak Bahar Gelmiş"[1] adlı öykü kitabını alıp okudum bir solukta. Büyüyen Ay yayınlarının özenli baskısı ve güzel kapağıyla kitap bizi içine davet ediyordu.

"Dayım Niyazi", "Teyzem Naime" yi tanıyorduk zaten. Bizim köyde de vardı bir "Hakkı Dayı." "Tüfek" hikâyesini okurken duvarında kilim asılı bir köy evi canlandı gözümüzde. Çağımızın büyük alışveriş merkezleri olan AVM'lerin ışıltılı dünyasında dolaşanların bilmedikleri, belki de hiçbir zaman bilemeyecekleri "Çerçi" bizi anayurdumuz olan çocukluğumuza götürüyor. "Annem Asiye" hikâyesinde kitabın özeti diyebileceğimiz şu cümleler dikkatimizi çekiyor:

"Abla demiş, Asiye'ye, bak bahar geldi, her yer yemyeşil. Aç pencereni bakıver şöyle dağlara. Asiye oralarda değil, demiş ki, neme gerek, gözüm takılır kalır sonra dünyaya." (s.133)

Bize bizi anlatan, buram buram Anadolu tüten bu güzel öykülerin sizi sarıp sarmalamaması, yüreklerde derin bir etki bırakmaması mümkün mü?

Âlim Kahraman'ın hikâyeleri, sımsıcak, içinizi saran, hüzünle sevinci bir arada barındıran "yalnız kalbi olanlara" dokunan etkileyici, gümrah ırmaklar gibi akan türden.

Bu girizgâhtan sonra sözü onun yeni kitabına getirmek istiyorum.

Âlim Kahraman'ın yeni kitabı; Edebiyat, İnsan ve İslâm üst başlığının altında yer alan "Sınırları Aşan Yolculuklar"[2] deneme yazılarından oluşuyor. Denemeleri de hikâyeleri kadar can alıcı, çarpıcı.

Sınırları aşan bir yolculuk yaparken İslâm şemsiyesinin altında, edebiyata âşık bir insanla karşılaşıyorsunuz. Kitap "Bu dünyada bir yolcudur insan" cümlesiyle başlıyor. Aklınıza hemen Hz. Peygamberin "Dünyada sanki bir garip veya yolcu gibi ol" kutlu sözü geliyor. Yunus Emre'mizin "Dünya dedikleri bir gölgeliktir" dizesi de bu hadisten mülhemdir dense yeridir.

Yaptığınız her yolculuk size yeni bir kapı açıyor ve yeni şeyler keşfetmenizi sağıyor. Puşkin, Gogol, Dostoyevski, Turgenyev, Tolstoy, Çehov, Gorki, Goethe eşlik ediyor yolculuğunuza.

Yolunuz Cezayir'e, hani şu bizim "Cezayir'in harmanları savrulur" diye türküsünü söylediğimiz amiraller amirali Barbaros Hayrettin Paşa'nın memleketine, Malezya'nın pirinç tarlalarına, Eski Yugoslavya'daki bir partizan aileye, oradan Nuri Pakdil'in "Ben Kudüs'ü kol saati gibi taşıyorum." ve "Kudüs kalbimin üstünde ince bir tüldü/ Şimdi alın yazım oldu." dediği hüznün ve acının adresi Kudüs'e uğruyor. Zeytindağı'na çıkıp Kubbetüssahra'yı, Mescid-i Aksa'yı ve Harem-i Şerif'i seyrediyorsunuz. Belki yanınızda Selahattin Eyyubi de var. Bunları öğrenince kitaba boşuna "Sınırları Aşan Yolculuklar" denmediğini daha iyi anlıyorsunuz.

Kitapta "Yolculuk Nereye? başlığını okuyunca "Fe eyne tezhebun?" /Kur'an 81/26 Tekvir Suresi) ayeti dökülüyor dilimize? "Kaçış Nereye?" Bu yolculuğun sonunda varacağınız/mız yer neresi?

İnsanların niçin ve nerelere seyahat ettiklerinin cevabını da buluyoruz bu bölümde. Puşkin Erzurum'a niçin gelmişti? Tolstoy'un Astapava tren istasyonunda ne işi vardı? Modern bir seyyah diyebileceğimiz Haldun Taner'in "Düşsem Yollara Yollara" kitabı bizi nereye götürüyor acaba?

Kur'an ve Modern Türk Edebiyatını anlatırken Sezai Karakoç, Cahit Zarfioğlu, Rasim Özdenören, Ebubekir Eroğlu, Mustafa Kutlu, Mehmet Atilla Maraş, Ali Günvar ve Nazan Bekiroğlu'nun eserlerine atıfta bulunuyor yazar.

Naatlar bölümünde Hassan b. Sabit, Ka'b b. Malik, Abdullah b. Revaha, Fuzuli, Mehmet Akif, Yahya Kemal ve Necip Fazıl çıkıyor karşımıza. Hz.Peygamberin annesi Amine Hâtun'un sözlerinin yerini tutabilecek şiir olmadığını da söylüyor yazar. İşte o sözler:

"Her hayat sahibi ölecek, her yeni eskiyecek, her büyüyen fena bulacak, yok olacak. Ben de öleceğim fakat ebediyen yâd edileceğim. Çünkü temiz bir evlat dünyaya getirdim ve arkamda hayırlı bir hatıra bırakarak gidiyorum!.." (s.21)

Kudüs'e özel bir yer veriliyor kitapta ve Sezai Karakoç'un, Cahit Zarifoğlu'nun, Akif İnan'ın, Manisalı Birri Mehmed Dede'nin şiirleri karşılıyor sizi. Sonra Batı hatıra kitaplarında Kudüs'ten nasıl bahsedildiğini, Selma Ekrem'in "Peçeye İsyan" ile Falih Rıfkı'nın "Zeytindağı" kitabına değinisini ve Siyonizm meselesini okuyorsunuz, bildiklerinizi hatırlarken, bilmediklerinizi de öğrenmiş oluyorsunuz.

"Dilin Kaybeden Ülke" bölümünde Cezayir'in kurucusu Ahmet Bin Bella'nın Fransızcayı çok iyi bilmesine rağmen, Arapçayı bilmediğini ve sonradan öğrendiğini okuyoruz irkilerek. Ne demişler? "Dil giderse il de gider."

"Tebrizli Rukiye ve İçimdeki Kız" hikâyesinde Köroğlu yaşlanmasına, Cengiz Dağcı'nın kitaplarındaki coşkuya rağmen suskunluğuna şahit oluyoruz.

"İsimlerin Söylediği" başlıklı yazıda Mehmet Selimoviç'in "Derviş ve Ölüm" kitabıyla İvo Andriç'in "Drina Köprüsü" kitabına yer veriliyor.

Alman şair Goethe'nin dilimize "Muhammed'in Nağmesi" adıyla çevrilen Hz. Peygamberi metheden şiiriyle, Puşkin'in Hicreti anlatan şiirine yer veriliyor ve onun İslâm'a, Kur'an'a olan ilgisi anlatılıyor.

Puşkin sürgünlük günlerinde yazdığı bir şiirinde şöyle diyor:

"Takip edildiğim günler mağarada gizlenirken

Ben ruhlara sükûn veren Kur'an'ı okudum." (s.112)

Âlim Kahraman'ın hikâyeleri kadar güzel, zengin çağrışımlarla dolu, ufkunuzu açacak nitelikte denemelerden oluşan bu yeni kitabı kültür dağarcığınıza çok şey katacak. Bizden söylemesi.

[1] KAHRAMAN, Âlim. (2021) Bak Bahar Gelmiş. Büyüyen Ay yy., İstanbul.

[2] KAHRAMAN, Âlim. (2024) Sınırları Aşan Yolculuklar. Büyüyen Ay yy.,İstanbul.