Siyer Eserlerine Hızlı Bir Bakış

25.10.2013 10:01 - Ferhat ÖZBADEM

Siyer; Peygamber Efendimizin hayatını konu edinen eserlere verilen genel isimdir. Kur'an'ın en güzel tefsiri olan Efendimizin hayatını öğrenmek ve öğretmek gayesi ile kaleme alınan eserlerin ilk dönemden bugüne kadar sürekli yazılması ümmetin Efendimizin hayatına verdiği önemi gösterir. Bu noktada siyer çalışmaları ile ilgili ilklerin neler olduğu üzerinde durmanın siyer okumalarına vesile olacağı ve siyer ile ilgili kültür bilgisinin artmasına katkı sağlayacağı düşüncesi ile bu yazı kaleme alınmıştır.

Eban b. Osman (Osman b. Affan'ın oğlu) ve Urve b. Zubeyr sahabe döneminde siyer ile ilgili bilgileri kaleme alan ilk şahsiyetlerdir. Günümüze ulaşan ilk olma özelliği taşıyan siyer kitabı ise İbn İshak'ın siyeridir. İbn İshak'ın siyeri İbn Hişam tarafından büyük bir bölümü eserine alınarak günümüze kadar ulaşmıştır. İbn İshak'ın siyerinin günümüze ulaşmayan eksik kısımlarının bir bölümünü de Muhammed Hamidullah araştırmaları neticesinde ortaya çıkarmıştır. Eserin Türkçesi Kahraman yayınları tarafından neşredilmiştir.

Erzurumlu Kadı Mustafa Darir tarafından yazılan Siretun Nebi adlı çalışma ilk Türkçe Siyer kitabı olma özelliği taşımaktadır. Mısır'da 1388 yılında kaleme alınmıştır. Meşreb olarak Mevlevi olan Darir'in bu siyer çalışması Yavuz Sultan Selim'in Mısır seferinden dönüşünde İstanbul'a getirilmiştir. Eserin yeni dönem baskısı Darul hadis yayınların tarafından yapılmıştır. Türkçe ilk mevlid manzumesini de içinde barındıran eser kendisinden sonra mevlid yazan şahsiyetlere de kaynaklık etmiştir. İnsan üstü bir peygamber algısı ile kaleme alınan eserde tenkite açı bir kısım bilgiler olduğunu hatırlatmak yerinde olacaktır.

"Milla Cimayo Babij'ın kaleme alıp Nûbihar Yayınları'nın "Siyere Nebi" adıyla yayınladığı Zazaca siyer kitabı ilk Zazaca siyer kitabı olma özelliği taşımaktadır. 1946 Urfa-Siverek doğumlu olan yazar eserini Zazacanın Siverek şivesiyle kaleme almış. Toplam 104 sayfadan oluşan bu kitap tahlilî-usulî bir çalışma olmaktan ziyade edebi kategoriye dâhil edilebilecek bir eser niteliğindedir. Yazar, doğumundan ölümüne değin Hz. Peygamber'in hayatını kronolojik sıralamasıyla eserine taşımış. Kitapta kafiyeli bir söz dizimi üzerine bina edilen şiirsellik hâkimdir. Anlatım türü açısından ise kitapta epik ve coşku-heyecana dayalı anlatım biçimleri tercih edilmiş. Siyere dair bilgiyi kronolojik bir sıralamayla 21 kısım halinde okuyucuya sunan kitap, bilgiyi sadece nakletmekle, aktarmakla yetiniyor. Bu yöntemsel tercih de tabiatıyla siyer yazınındaki Kur'ani nasslar açısından tartışmalı bulunan öğeleri de bünyesinde taşımaktadır. Yine de mevlit yazınına oranla siyer bilgisini daha kitabî bir istikamete çekme potansiyeline haiz olması dolayısıyla nitelikli bir çaba olarak nitelendirilebilir." (Haksozhaber)

İlk Kürdçe siyer olarak kabul edilebilecek çalışma Kürtçe (Kurmanci) mevlit çalışmasıdır. Ehmedê Batê (1417-1491) tarafından 15. yüzyılda Arap alfabesiyle kaleme alınmıştır. Bu çalışma farklı yayınevleri tarafından yakın zamanda neşredilmiştir. Fırat yayınları bunlardan biridir. Son dönemde kaleme alınan Siyere Mevlid Molla Abdurrahman İçlek tarafından kaleme alınmış Arapça ve Türkçe alfabe ile birlikte neşredilmiştir.

İlk hazırlanan Siyer Atlası Sami b. Abdullah el-Mağlus tarafından hazırlanmıştır. Muhammed Emin Yıldırım tarafından notlandırılan atlas Siyer yayınları tarafından neşredilmiştir.

İlk dönem siyer kitaplarının bir kısmı