Sözün Rengi’nde Guridi, Çocuk, Şevval BAŞTAN

Küçük Ali, çöl gecelerinden birinde büyükannesinin hayalini gerçekleştirmek üzere yollara düşüyor. Bir koyun, sürüsünün aksine çitten atlamayı reddediyor. Kitapsavar Albert, bir tavşanın peşinden kitaplar arasında Paris'ten İstanbul'a uzanan nefes kesen bir maceraya çıkıyor. Yurdundan edilmiş bir çocuk bavuluna balinasını yerleştirmenin ilginç bir yolunu keşfediyor.

Sözün Rengi'nin yeni konuğu İspanyol sanatçı Guridi! Göçmenlik konusunda yazıp resimlediği Ketebe Yayınları'ndan çıkan Bir Balina Bir Bavula Nasıl Sığar isimli eseriyle ülkemizde tanınan Guridi, Şevval Baştan'ın sorularını yanıtladı.

Güzel sanatlar eğitimi almadan iyi bir çizer olmanın yolları var mı? Yapay zekâ teknolojileri sanat dünyasını nasıl etkiliyor? Uluslararası kitap fuarları sektörde yayıncılar ve sanatçılar arasında diyalog imkânı sunuyor mu? Resimli çocuk kitapları anlamı hemen tükenen kısa ömürlü eserler midir?

Tüm bunlar ve daha fazlasının cevaplarını bulduğumuz ilham dolu bu röportaja siz de davetlisiniz!

Dijital platformlar sürekli olarak görsel dili dönüştürürken sizi resimli kitaplara yönlendiren şey ne oldu? Bize bu yolculuğun hikayesini anlatabilir misiniz?

Ben öncelikle resim dünyasından geliyorum ve geçici olarak mimari, tasarım ve reklamcılık gibi alanlarda bulundum. Bu alanların çoğunda mesaj genellikle doğrudan ve hızlı bir şekilde iletilir. Ancak illüstrasyon, bana hikâye anlatımı için daha sakin bir alan sundu ve izleyiciyi/okuyucuyu daha fazla sürece dahil etme fırsatı verdi. İşte o zaman, resimli kitapların sunduğu oyun, kompozisyon, sıralama ve okuma gibi pek çok olasılığı keşfettim. O zamandan beri neredeyse 95 kitap hazırladım ve sürekli olarak denemeler yapıyorum. Ancak bu alanın sunduğu olasılıkların hâlâ çok geniş olduğunu düşünüyorum.

Çocukları ciddiye alan bir sanatçısınız ancak birçok aile resimli kitapları derin sohbetlere zemin hazırlayan bir araçtan ziyade kısa sürede tüketilen, değersiz kitaplar olarak görüyor. Ayrıca çocuklar bu kitapları yalnız başına okuduğunda yeterince verim alamayabiliyor. Sizce bu algıyı değiştirmek ve daha etkili bir okuma kültürü oluşturmak için neler yapılabilir?

Okullarda sanatı farklı bakış açılarıyla ele alan yeni yaklaşımlar benimsenmeli ve eleştirel bir bakış açısıyla görsel algı oyunları teşvik edilmelidir. Kavramsal düşünmeden yola çıkarak grafik anlatıma ulaşan bir süreç oluşturulmalı ve yetişkin bakış açısıyla "çocuklar için uygun değil" diye sınırlanan okumalar kaldırılmalıdır. Ayrıca görsel okuryazarlık, metin okuryazarlığı ile eşit düzeyde ele alınmalıdır. Çünkü şu anda sahte haberler (fake news) hem metinsel hem de görsel düzeyde yanıltıcı oluyor.

Bir Balina Bir Bavula Nasıl Sığar? kitabınızda göçmenlik konusunu ele alıyorsunuz. Göçmenlikle ilgili çocuk kitaplarının, yurtlarından ayrı kalan çocukların özgüvenlerini geliştirmedeki rolü hakkında ne düşünüyorsunuz?

Resimli kitaplar, kurgunun gücüyle gerçekliği anlamayı sağlayabilir. Bu tür kitapların, eleştirel ve öz-eleştirel bireyler yetiştirmek için önemli bir araç olduğunu düşünüyorum. Bunun yanı sıra, resimli kitap okumanın eğitimsel bir süreç olarak görülmesi gerektiğini ve bu kitapların evrensel yönünün daha fazla vurgulanması gerektiğini düşünüyorum.

Görsel ya da yazılı her metin bir ideoloji taşır; bu kaçınılmaz. Sizce resimli kitaplar yazarın ya da sanatçının ideolojisini yansıtmak için ne kadar güvenli bir alan sağlıyor? Göç, çevre gibi evrensel ancak hassas konuları ele almanın sanatçılar için ne gibi riskleri vardır?

Hassas konulara değinen kitapları yayımlamak her zaman bir risk taşır. Bazı konular, yayınlandıkları ülkeye göre farklı şekillerde ele alınmak zorunda kalınabilir. Ancak bununla birlikte, bir politik görüşü açıkça savunmadan da düşündüren resimli kitaplar üretmenin mümkün olduğuna inanıyorum.

Uluslararası kitap fuarlarının sanatçılara ne gibi avantajlar sunduğunu düşünüyorsunuz? Bu fuarların gelişimini sürdürebilmesi için iyileştirilmesi gereken yönler var mı?

Uluslararası kitap fuarları, neyin, nasıl ve nerede satıldığını görmek açısından küresel bir perspektif kazandırır ve bu her zaman faydalıdır. Ancak, bir sanatçının bu fuarlara katılıp bir yayıneviyle anlaşma yapma umuduyla gitmesi neredeyse imkânsız bir hedef. Çünkü bu fuarlar, öncelikli olarak ticari etkinliklerdir ve esas olarak hak alım-satımı üzerine kuruludur. Bence yayınevleri ve sanatçılar arasındaki iletişim kanalları geliştirilmeli, ayrıca sektördeki profesyoneller ve yeni başlayanlar için daha fazla diyalog alanı açılmalıdır.

Günümüzde bir illüstratör ya da yazar için sosyal medyada görünür olmak sizce ne kadar önemli? Sosyal medya olmadan da yayıncıların ve okurların dikkatini çekmek mümkün mü?

Benim için sosyal medya, okurlarımla geri bildirim alışverişinde bulunmak adına eşsiz bir fırsat sundu. Deneyim paylaşımı yapmak, bağlantılar kurmak, dünyadaki gelişmelere karşı bir duruş sergilemek ve iş birliği olanaklarını keşfetmek açısından önemli bir alan sağlıyor. Belki tüm bunlar daha küçük ölçeklerde sosyal medya olmadan da yapılabilir ama ben Güney İspanya'da yaşadığım için bu tür bağlantılar kurmak bana hem zaman hem de maddi açıdan daha büyük bir maliyet getirirdi.

Yapay zekânın yayıncılık dünyasında içerik üretim süreçlerini giderek daha fazla etkilediğini görüyoruz. Sizin yapay zekanın sanatsal üretim süreçlerindeki rolüyle ilgili görüşleriniz neler?

Açıkçası, yapay zekânın sanatsal alanda başarısız olacağını düşünüyorum. Sanatta hata yapma payı, tesadüfler, doğaçlama ve bilinçaltından gelen unsurlar büyük rol oynar ve bir algoritmanın bunları orta veya uzun vadede taklit edebileceğine pek inanmıyorum. Ben eski kuşaktan bir sanatçıyım ve yapay zekaya ihtiyaç duymuyorum.

Güzel Sanatlar eğitimi almadan özgün bir çizim tarzı geliştirmek ve bu alanda ustalaşmak mümkün mü? Eğer mümkünse, illüstrasyon yapmaya gönül vermiş yeni başlayan çizerlerin mutlaka sahip olması gereken beceriler nelerdir?

Sanat, akademilerle sınırlı değildir. Ancak sanatsal üretime giden yolları öğrenmek için teknik bilgi her zaman faydalıdır. Yine de giderek daha önemli hâle gelen şeyin, bir fikrin nasıl gerçekleştirildiğinden çok fikrin kendisi olduğunu düşünüyorum. İllüstrasyonun güçlü bir kavramsal yönü var ve bu yönün daha çok geliştirilmesi gerektiğine inanıyorum. Atölyelerimde öğrenciler en çok, çizime başlamadan önce fikir geliştirmeye odaklanmamı takdir ediyorlar. Çünkü bir eser, önce sanatçının zihninde oluşmalı, sonra kâğıda dökülmelidir.