Sözün Rengi’nde Jenny Molendyk Divleli, Çocuk, Şevval BAŞTAN

Sözün Rengi'nin yeni konuğu Jenny Molendyk Divleli!
Bu röportajımızda yazarımızla çocuk edebiyatının "zor" konularını ele aldık. İslam'ın mesajını taşıyan çocuk kitaplarının ana akım kitap pazarındaki yerinden, anne olmanın yazarlık serüvenine katkılarına kadar pek çok konuyu konuştuk. Ayrıca, "İslam'da Duygular" serisinin bir kitap projesine dönüşeceği müjdesini de bu keyifli sohbetin içinde bulacaksınız. Her soruda ilham bulduğumuz bu dolu dolu sohbetimize siz de davetlisiniz!

Çocuk edebiyatını nasıl tanımlarsınız ve sizin için neden özel bir yere sahip?

Çocuk edebiyatının inanılmaz bir gücü olduğunu düşünüyorum çünkü aynı anda birçok şeyi sunabilir: Hayal gücüne bir kapı açar, tarihi öğretir, yalnızlar için bir dost olur, gerçeklikten bir kaçış sağlar ve öğrenme aracı olarak hizmet eder ve daha sayısız başka roller üstlenebilir.

"İslam'da Duygular" seriniz gerçekten ilham verici. Bu seriyi başlatmaya sizi ne motive etti? Belirli bir an veya deneyim mi buna öncülük etti, yoksa fikir zamanla mı şekillendi?

Bu projenin fikri, Inside Out 2 filminin çıkışıyla ilgili dünya çapında oluşan heyecan sırasında doğdu. İlk film büyük bir ilgi görmüştü ve ikinci filme yönelik ilk tepkiler de bir o kadar olumluydu. Sosyal medya, duygusal zekâ ve çocukların duygularını ifade edip anlamalarına nasıl yardımcı olunacağına dair tartışmalarla doluydu. Bu beni düşündürdü: Allah ve Peygamberimiz (s.a.v.) duygular hakkında ne öğretiyor? Kur'an'dan ve Peygamber'in örneklerinden ilham alabilir miyiz?

Daha derinlemesine incelediğimde, geleneklerimizde duyguları anlamlı bir şekilde ele alan zengin ve çeşitli örnekler olduğunu fark ettim. Animasyon filmler eğlenceli olsa da en derin ve en etkileyici rehberliğin İslam'da bulunduğunu anladım.
Başlangıçta bu serinin daha uzun süre devam etmesini umuyordum ve inşallah bir gün bir kitaba dönüştürmeyi planlıyorum. İnşallah daha fazla araştırma ile bu konunun hem derinlikli hem de eğlenceli bir şekilde sunulma potansiyeline sahip olduğuna ikna oldum.

İnanç temelli çocuk kitapları bazı zorluklar ve sorumluluklar barındırır. Sizce bu kitapları bugünün genç okuyucuları için nasıl daha ilgi çekici ve anlamlı hale getirebiliriz? Türk edebiyatından veya diğer küresel hikâyelerden ilham alıyor musunuz?

Yazarların unutmaması gereken ilk şey, çocuk kitaplarının gerçekten bir sanat formu olduğudur. Benim için, dini içerikli resimli çocuk kitaplarının kalitesinin piyasanın en iyi kitaplarıyla eşleşmesi, hatta onları aşması kesinlikle şart. Sonuçta rekabet bu. Çocuklarımızın, yüzlerce başka seçeneğin arasında dini kitabı raftan alıp gerçekten okumak istemesi gerekiyor.

Bu, yazarların, illüstratörlerin, editörlerin ve yayıncıların kendilerini en yüksek standartlarda tutması gerektiği anlamına gelir. Çocuk edebiyatına tamamen dalmalı, bir kitabı harika yapan unsurları öğrenmeli ve bu bilgileri uygulamalılar. Ardından şu zorluk geliyor: İnanç temelli hikâyeleri özünü koruyarak taze ve büyüleyici bir şekilde sunmak, okuyucunun onları ilk kez duyuyormuş gibi hissetmesini sağlamak. Bu hiç de küçük bir görev değil, özellikle de peygamberleri veya görünmeyeni tasvir etmeme gibi kısıtlamalarımız göz önüne alındığında. Bu zorlukların üstesinden gelmek için diğer başarılı çocuk kitaplarından ilham almak çok önemli.

Türk edebiyatı ve küresel hikâyeler konusunda ise, elimden geldiğince çok okumaya çalışıyorum. Kültürel masalları ve fablları çok seviyorum. Klasik hikâyeleri modern bir bağlamda yeniden tasarlamayı veya hatta İslami bir bakış açısıyla yeniden yazmayı sıkça düşünüyorum. Geleneğimizin zamansız güzelliğini, çocuk edebiyatının gerektirdiği yaratıcılıkla birleştirmekte büyük bir potansiyel var.

Anne olmak tam zamanlı bir iş ve yazmak buna başka bir boyut katıyor. İkisini nasıl dengeliyorsunuz? Ebeveynlikteki zorlukları yazarlık fırsatlarına dönüştürdüğünüz yollar buldunuz mu?

Çocuklarım, çalışmalarım için inanılmaz bir ilham kaynağı oldu. What Color Is Your Mosque? kitabım, kızımla yaptığım bir konuşmadan ilham aldı ve Dear Prophet Muhammad oğlumun sorduğu sorulara dayanıyor. Onlar bana hayat ve çocukların nasıl düşündüğü hakkında çok şey öğretiyor ve sürekli olarak söyledikleri şeyler veya aklıma getirdikleri fikirler hakkında notlar alıyorum. Bu, okuyucularımın zihinlerine eşsiz bir pencere sunuyor, onlar için neyin önemli, heyecan verici veya ilişkilendirilebilir olduğunu anlamama yardımcı oluyorlar. Ayrıca onlar benim ilk test grubum; hikâyelerimi onlarla paylaşarak anlatımın anlamlı olup olmadığını ve onları etkileyip etkilemediğini kontrol ediyorum.
Denge kurmak ise hâlâ devam eden bir süreç. Çocuklarım yanımdayken nadiren yazıyorum çünkü sessiz anları tercih ediyorum. Her zaman kolay olmuyor ama bu anları oluşturmayı öğreniyorum.

Müslüman olduktan ve yayıncılık dünyasına girdikten sonra, Hristiyan değerlerini işleyen kitaplarla (örneğin Noel temalı kitaplar) İslami değerleri işleyen kitaplar arasında herhangi bir farklılık fark ettiniz mi? Hangi alanlarda başarılıyız ve nerelerde gelişime ihtiyacımız var?

Bu, araştırmaya çok fazla zaman ayırdığım bir alan. Gençlere yönelik fikirlerini nasıl sunduklarını görmek için sık sık Hristiyan yayınlarını incelerim. Bir şey çok açık: Ana akım kitap pazarı, Hristiyan idealleri ile dolup taşarken, İslami mesajlar içeren kitaplar oldukça nadir bulunuyor. Genellikle ana akım kitapçılarda bulunan İslam temalı kitaplar sadece Ramazan, Bayram ya da Müslüman mülteciler etrafında dönen hikayelerden ibaret. Ancak bizim topluluğumuz bundan çok daha fazlasını içeriyor. Tarihimiz zengin ve değerlerimiz evrensel.

İslami yayınların kalitesini yükseltmek için daha çok çalışmamız gerekiyor. İslam'ın değerleri dünya için değerlerdir ve bunları etkili bir şekilde iletmek için çaba göstermeliyiz. Bunu başarmak için, didaktik, ders verir nitelikteki metinlerden uzaklaşıp, hikayeleri eğlenceli, sürükleyici ve bağ kurulabilir bir şekilde anlatmaya odaklanmamız gerekiyor. Özür dilemeden Müslüman olan ama aynı zamanda son derece insan olan, kusurlu, bağ kurulabilen ve gerçek hayattaki zorluklarla başa çıkabilen karakterlere ihtiyacımız var.

Daha önce de söylediğim gibi, "sadece bir kitap basmak" uğruna kaliteyi feda etmemeliyiz. Kötü yazılmış, resimlendirilmiş ya da yayınlanmış bir kitap, bir çocuğun eline bile almayacağı bir şeydir ve bu topluluğumuza bir hizmet değil, aksine zarar verir. Genç okurlara hitap eden, onların raftan alıp değer verdiği kitaplar üretmeliyiz. Çünkü ancak böylece, onların inançlarına dair anlayış ve gurur tohumları ekebiliriz.

Çocukken okuduğumuz kitaplar genellikle unutulmaz izler bırakır. Hangi hikayeler sizi çocukken şekillendirdi ve bu etkilerin kendi yazarlığınızdaki izlerini bugün görebiliyor musunuz?

Büyürken, her yıl Noel zamanı dedemle birlikte okuduğum bir kitap vardı: 'Twas the Night Before Christmas. Ritmik, lirik bir metni ve geleneksel illüstrasyonları vardı; bu kitaba bayılırdım. Her yıl kitabı arayıp bulmamız ve bunun tatil geleneklerimizin bir parçası haline gelmesi çok hoşuma giderdi. Bir yazar olduğumda, benzer bir hikâye yazmak için ilham aldım, Müslüman aileler için aynı sıcaklık ve gelenek hissini uyandıracak bir hikâye.
Bu ilham beni Ramazan Geceleri kitabını yazmaya yöneltti. Umuyorum ki, bu kitap Müslüman aileler için her yıl Ramazan'da birlikte okunan bir favori haline gelir ve güzel anılar ile gelenekler yaratır. İnşaAllah, çocuklarımıza İslam'a ve Ramazan'a karşı olan derin bir sevgi ve gurur aşılar.

Resimli kitapları yüksek sesle okumak unutulmaz aile anıları yaratabilir. Sizce bu uygulama aile bağlarını nasıl güçlendirir? Ebeveynler ve çocuklar için bu oturumları daha anlamlı hale getirecek önerileriniz var mı?

Aileyle geçirilen zaman, bir çocuk için unutulmaz hatıralar oluşturur. İster belirli bir kitabın hatırası olsun, ister bir araya gelip okumayı alışkanlık haline getirmek. Bu anlar bağ kurmak için inanılmaz fırsatlar sunar. Bunun ötesinde, kitaplar "zor konuları" keşfetmek, dini tanıtmak veya ortak deneyimleri paylaşmak için harika bir araçtır.

Anahtar kelime, okumaktır. Kütüphaneleri ziyaret edin, birlikte okumak için özel bir zaman dilimi ayırın ve bir rutin oluşturun. Çocukların okumak istedikleri kitapları seçmelerine izin verin. Hikayeler hakkında sorular sorun, örnekler paylaşın ve kendi deneyimlerinizi okurken anlatın. En önemlisi, bu anları herkesi bir araya getiren özel bir zaman haline getirin.

"İslami kitaplar" terimi hakkında ne düşünüyorsunuz? Bu kavramı sınırlayıcı mı buluyorsunuz yoksa edebiyatı kategorize etmenin anlamlı bir yolu olarak mı görüyorsunuz? İslam'ın evrensel bir yaşam biçimi olduğunu düşündüğümüzde, bu terim onun özünü tam olarak yansıtıyor mu sizce?

Bana göre bu kitaba bağlı. İslam'ın evrensel bir yaşam biçimi ve din olduğuna tüm kalbimle inanıyor ve katılıyorum. Ancak, bir kitapta Müslüman karakterler yer alıyor veya belirli değerler etrafında dönüyor diye, mutlaka "İslami edebiyat" olarak kategorize edilmesi gerektiğini düşünmüyorum.

Kesin olarak bildiğim şey, Müslüman yazarlar tarafından yazılmış ve Müslüman merkezli hikayelerin ana akım edebiyatta bir yer hak ettiğidir. Bu temsil istisna olmamalı, norm haline gelmesi gerekiyor.