Spinoza Felsefesi İçin ❝El Kitabı❞, Düşünce, Ozan AYTEPE

Musa Kazım Arıcan'ın, "Spinoza Felsefesi Üzerine Yazılar" kitabı, Spinoza'nın felsefesini anlamak ve yorumlamak isteyenler için yoldaş/yol gösteren bir kaynak olarak düşünülebilir. Bu kitap hem akademik bir perspektiften hem de felsefi bir yorumla Spinoza'nın düşüncelerini bizlere anlaşılır kıldığını görüyoruz. Kitap, Spinoza'nın ontoloji, etik, politika ve din felsefesi üzerine geliştirdiği sistematik düşüncelerini bizler için haritalandırmıştır diyebiliriz. Özellikle Tanrı ve doğa arasındaki özdeşlik fikri (Deus sive Natura) kendi adıma da merak konusuydu. Spinoza'nın modern felsefe üzerindeki etkisini ve çağdaş düşünceye yaptığı katkıları da kitabın belli başlı bölümlerinde görebilirsiniz.

Musa Kazım Arıcan, Spinoza'nın fikirlerini yalnızca açıklamakla kalmamış, aynı zamanda eleştirel bir süzgeçten geçirip rafine hale getirmiştir. Bu bağlamda okuyucunun aynı zamanda derin bir tartışma metniyle karşılaşmasını da sağlamış olduğunu gördüm. Arıcan, felsefe tarihine hâkimiyeti ve disiplinler arası yaklaşımıyla Spinoza'nın fikirlerini anlaşılır bir bağlama oturtmuştur. Bu anlamda eser bir Spinoza rehberliği görünümünde olmakla beraber araştırmacılar ve okuyucular için Felsefe, teoloji veya politika ile ilgili olanlar için vazgeçilmez bir kaynak oluşturmuş diyebiliriz.

Sevgili okurlar, buraya kadar şahsen yukarıda belirttiğim üzere eserin faydalı yönleri aşikardır ve fakat bu eserin Spinoza'nın düşüncelerine ilgi duyanlar için derinlemesine bilgi sunuyor olduğu bir gerçek olmakla birlikte yazarımızın dili akademik olduğu için felsefeye yeni başlayanlar için biraz zorlayıcı olabilir. Evet, Spinoza'nın felsefesi çok yönlü ele alınmış Modern dünyaya etkisini ve çağdaş düşüncedeki yankılarını görünür ve anlaşılır kılmış eleştirel bir bakış açısı sunmuş ama Yoğun bir akademik dil kullanıldığı için geniş kitlelere hitap etmeyebilir havası oluşmuş olabilir. Belki de yazarın amacı da bu olabilir yani sayın yazar bu eseri sadece muhatapları okusun da diyebilir,

Eserde Favori Bölümüm

Spinoza'nın Yahudilik ve Yahudilere dair felsefi yaklaşımı ve radikal fikirleri nedeniyle Yahudi cemaatinden aforoz edilişi (herem) ve Teolojik Politik İnceleme (Tractatus Theologico-Politicus) başlığında Yahudi dininin teolojik dogmalarını ve geleneklerini eleştirdiği süreci, yazar tarihsel olarak aktarırken aynı zamanda Spinoza'nın bu eleştirilerini "rasyonalite ve doğal din anlayışı" temelinde incelediğini bize aktardığını görüyoruz. Spinoza, Yahudi dini ritüellerinin tarihsel bir bağlamda anlam kazandığını, ancak modern toplumda insanın akıl yoluyla kurtuluşuna katkı sağlamadığını savunur. Arıcan, bu noktada Spinoza'nın dini ritüelleri, ahlaki yaşamın bir aracı değil, sosyal kontrol mekanizması olarak gördüğünü ifade eder. Spinoza, Yahudilerin "seçilmiş halk" inancını reddeder ve bunu tarihsel bir yanlış anlama olarak değerlendirir. Yazarımızın, Spinoza'nın bu yaklaşımını, Yahudilerin tarih boyunca politik ve sosyal şartlarla şekillenen kolektif kimlikleri üzerinden anlamaya çalıştığını anlıyorum. Umarım doğru anlamışımdır…

Spinoza, Yahudilerin tarihsel olarak diğer toplumlara göre daha uzun süre varlık göstermesini dinî bir mucize değil, sosyal ve politik koşullarla ilişkilendirirken Arıcan'a göre, Spinoza'nın tarihi materyalist bir yaklaşımla ele alması bu iddiayı geçersiz kılmıştır.

Arıcan, Spinoza'nın Yahudi gelenek ve dogmalarından uzaklaşmasını aktarırken bir sosyolog olarak şu çıkarımı yapabildim, Spinoza'nın modern bakış açısı ve bireysel özgürlük anlayışı bu yönelimi beklenen bir olguymuş. Spinoza'nın Yahudi dini eleştirisinin yalnızca teolojik bir sorgulama olmadığını, aynı zamanda Yahudi toplumunun tarihsel ve sosyolojik koşullarını da içerdiğini görüyorum.

Sonuç yerine

Musa Kazım Arıcan, "Spinoza Felsefesi Üzerine Yazılar" adlı eseri bir Spinoza anlama/tanıma rehberi niteliğindedir. Fazla söze gerek yok! Favori bölümüme gelirsek, Spinoza'nın Yahudilik ve Yahudilere dair görüşlerinin, yalnızca dini bir eleştiri olmadığı, aynı zamanda felsefi ve sosyolojik olgularla bezeli bir sürecin olduğunu görmüş olduk. Son olarak da Spinoza'nın Yahudi cemaatinden kopuşunun Arıcan'ın kitabından mülhem, akıl ve özgürlük aktivizmi içinde gerçekleştiğini söyleyebiliriz. Velhasıl, "Spinoza Felsefesi Üzerine Yazılar" kitabı önemli bir kaynak eserdir. İlgililere, Sokrates'in at sineği misali duyurulur.

Spinoza Felsefesi Üzerine Yazılar

Musa Kazım Arıcan

Hece Yayınları

302 s.