Tarih Ne İşe Yarar?

28.07.2022 09:00 - Murat DENİZ

Toplumumuzda tarih ile alakalı uzman olsun ya da olmasın herkesin söyleyecek bir sözü mutlaka vardır. Tarih ile hiç alakası olmayan kişiler dahi söz konusu tarih olduğu zaman kırk yıllık profesörlere taş çıkaracak nitelikte olurlar. Bu da gösteriyor ki toplumumuzun tarihe olan ilgisi oldukça fazla ama bu ilgi temeli çürük bir binaya benzemektedir. İşte bu temelin güçlendirme projesi de Ahmet Şimşek'e ait olan "Tarih Ne İşe Yarar?" adlı eserdir. Eserin dili oldukça sade olup, soru-cevap şeklinde olması kitaba sohbet havası katmaktadır. Özellikle eserde verilen örnekler ve aktarılan konular okuyucuları gündelik yaşamdan koparmamakta aksine yaşanan olaylara farklı bakış açısı ile bakmalarını sağlamaktadır.

Eser, giriş bölümü hariç iki ana bölümden oluşmaktadır. Birinci bölüm, Tarih Aslında Nedir? Sorusu ile başlayarak altından farklı birçok soruya cevap verilmektedir. İkinci bölüm ise Tarih Bir İşe Yarar mı? Sorusu ile başlayarak ilk bölümde olduğu gibi farklı sorulara cevaplar verilmektedir.

İlk bölümü biraz açacak olursak; burada tarihin konu alanı, tarihin kapsamının ne olduğu ve tarihin tanımı okuyucuya aktarılmaya çalışılmıştır. Bu bölümde birçok farklı başlık olsa da daha önemli gördüğüm iki soru bulunmaktadır. Bunlar Nesnel Tarih de Ne Demek? ve Benden Tarihçi Olur mu? sorularıdır. Çünkü bu sorular özellikle tarih ve sosyal bilimler alanında ilerlemek isteyenler için büyük önem arz etmektedir. İlk sorusu ile yazar aslında bir tarihçinin nasıl olması gerektiğini anlatmaktadır. Yazara göre, tarihçi en başta cesur olmalı, inceleme yaptığı toplumun zihniyetini kavramalı, empati yapabilmeli ve eleştirel bir bakış açısına sahip olmalıdır. Yine yazara göre tarihçi, olgulara mutlak anlamda mümkün olmasa da olgular üstü bir konumdan bakmaya çalışmalıdır. İçinde yaşadığı topluma ait olan kültürün, ekonomik koşulların, ideolojik ve siyasi tercihlerin kendisini etkilemesine karşı boyun eğmemelidir. Nesnel tarih de ne demek? Sorusunun cevabı olarak yazar; belgelerin güvenilirliği, tarihçi ve tarih kitaplarının taraf tutması ve tarih ideolojiyi aşabilir mi? Gibi konuları ele almıştır. Yazar, tarihçilerin bu kaçınılmaz yanlılığını bir özdeyişe şöyle ifade eder; "insan, yaşanan tarih ölçüsünde değil, insan ölçüsünde tarih yazabilir." Ama bu sorun, tamamen yanlı, gerçekten uzak ve işe yaramaz olduğu anlamına gelmediğini de ifade etmektedir. Belgelerin güvenilirliği noktasında ise yazarın özellikle şu tespiti oldukça önemlidir. "İstanbul'un 29 Mayıs 1453'te Sultan II. Mehmet komutasında ki Osmanlı ordusu tarafından ele geçirildiği bilgisi herkesçe kabul edilebilecek, tarihsel bir olgu hakkında nesnel bir tespittir ancak II. Mehmet'in İstanbul'a hakim oluşu Türk tarihçilerine göre fetih, batılı tarihçilere göre ise istiladır. Yazarın bu ifadeleri bize gösteriyor ki belgeler dahi olaya hangi taraftan baktığımıza göre şekillenmektedir.

Eserin ikinci bölümünü irdeleyecek olursak; devletlerin tarihten beklentileri, tarihin topluma kazandırdıkları ve neden tarih öğrenmemiz gerektiği gibi konular işlenmiştir. Özellikle devletler tarihten ne bekler sorusunu yazar, Ferhan Şensoy'un Soyut Padişah isimli oyunuyla açıklar. Müellife göre oyunda ki bazı sözler iktidarın meşruiyetini nasıl pekiştirmeye çalıştığının ve bunun için neleri araç olarak kullandığının bir göstergesidir. Buradan da anladığımız üzere tarihçiler tâbi oldukları devletlerin veya iktidarların tarihini yazmanın yanı sıra bu iktidar sahiplerinin de güç ve otoritelerini de pekiştirmektedirler. Yine yazarın ifadesiyle modern dünyanın sorunları çözülemez görülebilinir anacak tarihçiler nadiren bu zorluklardan şikâyet ederler. Onlar geriye dönüp baktıklarında eski uygarlıkların da modern uygarlıktaki gibi çeşitli sorunlarla karşılaştıklarını görürler ve yine tarih ile hem geçmiş hem de şimdiki dünyamızı şekillendirebilirler. Tarihte olup bitenlere karşı güçlü bir anlayışa sahip olmak şu anda olup bitenleri bilinçli bir şekilde anlamamıza yardımcı olabilir.

Sonuç olarak incelediğimiz eser, gerek ele aldığı konular gerekse bunları işleyiş tarzı ve üslubuyla oldukça dikkat çekicidir. Eserin dili, yazar ile sohbet ediyormuşçasına samimi ve sade. Bir çırpıda okunacak ve okuyucuya çok şey katacak bir eser olduğunu düşünüyorum.

Yazar

1997 yılında Gazi Üniversitesi Kastamonu Eğitim Fakültesi Sosyal Bilimler Eğitimi Bölümünden mezun oldu. Gazi Üniversitesi'nden 2000 yılında yüksek lisans, 2006 yılında doktora tezlerini, tarih eğitimi alanında verdi. Yüksek lisansta "Tarihsel Hikâyeleri", doktorada ise "Tarihsel Zaman Kavramının Öğrencilerde Gelişimini" çalıştı. 2010'da tarih eğitimi doçenti, 2016'da ise profesör oldu. Gazi, Ahi Evran, Marmara, Sakarya, İstanbul üniversitelerinde çalıştı. Yazar som 12 yıldır tarih yazımı ve metodolojisi alanında ağırlıklı olmak üzere tarih eğitiminde yayın üretmeye devam etmektedir. Halen, İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa, Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesinde Prof. Dr. Olarak çalışmaya devam etmektedir.