Tarihsel Kapitalizm - Imanuel Wallerstein, Düşünce, Bilal CAN

Beni bir öğrencim anladı o da yanlış anladı sözüyle ve ben Marksist değilim ifadesiyle şaka değil bir gerçeği dillendiren Karl Marx kendisinden sonra çok tartışılacak, çok konuşulacak düşünceler, ideolojiler, sözler bıraktı. O sözler üzerine birçok değerlendirme, tartışma, araştırma yazıları yazıldı, hala da yazılmaya devam ediliyor. Tarihsel Kapitalizm tezi kapitalizmin kökenini araştırırken kapitalizmin tanımını ve genel olarak anlaşıldığından ayrı bir şekilde anlam içerdiği üzerinde dikkatle durmuştur Wallerstein.

”Marksistlerin ve siyasal soldaki başkalarının kapitalizm üstüne epey yazdıklarını, ancak yazılan kitaplardan çoğunun iki hatadan birine düşmekten kurtulamadığını düşünüyorum. Bunlardan bir türü, kapitalizmin özünde ne olduğu düşünülüyorsa bunun tanımlarından yola çıkılıp sonra çeşitli yer ve zamanlarda ne ölçüde gelişme gösterildiğinin araştırıldığı, temelde mantıksal tümdengelimsel çözümlemelerdir.”

Kapitalizmi açıklarken onun her şeyden önce tarihsel bir toplumsal sistem olduğunun vurgusunu yapmaktadır. Ona göre tarihsel kapitalizmde sermayenin yine geçmişte harcanan emeğin birikimlerinden tükenmemiş olanlarına yönelmede bulunabilir ancak. Çünkü tarihsel kapitalizm daha önce piyasa dışı yollarla yürütülen süreçlerde yalnızca değiş-tokuş süreçlerinde değil, üretim, dağıtım ve yatırım süreçlerinde de yaygın bir metalaştırma getirmiştir.

Kitap ”Her şeyin Metalaştırılması: sermaye üretimi, birikim politikaları: kazanç için mücadele, afyon olarak hakikat: akılcılık ve akılcılaştırma, sonuç: ilerleme ve geçiler üstüne” başlıklarında dört bölüme ayrılmıştır. Her başlık altında tarihsel kapitalizmin tarihsel kökenlerinin aslında sistematik bir işlerliğe sahip olduğunu ve bu işlerliğinin ancak çarkın dönen tarafına bakmakla görülebileceğine vurgu yapan tezlerden oluşmaktadır.

Tarihsel kapitalizmi tanımı üzerinde dururken Marksistlerin bu tanımı yanlış anladığının eleştirisini yapmakta ve tarihsel kapitalizmin aslında o kadar abartılacak kadar ciddi bir meseleyi barındırmadığını da dillendirmektedir.
”Tarihsel kapitalizm daha ilk bakışta, bazı savunucularının öne sürmeye çalıştığı gibi ”doğal” bir sistem olmak şöyle dursun, açıkça saçma bir sistemdir. Daha fazla sermaye üretmek amacıyla sermaye üretilmektedir. Kapitalistler, ayak değirmeninde daha da hızlı koşmak için gitgide daha hızlı koşan beyaz fareyle benziyor. ”

Büyük balık küçük balığı hep mi yutar. Buna kapitalizmin tarihsel kökenlerine bakaracak cevap verecek olursak evet. Büyük balık küçük balıkları genelde yutar. Hatta bunu bilinçli bir şekilde yaptırtmaya çalışırlar. Özellikle balıkçılar. Büyük balığı elde etmek için küçük balıkların büyük balıklar tarafından yutulmasına göz yumarlar. Kazanç sağlayan ise ne o büyük balıktır ne de yem olan küçük balıktır. Kazançlı olan bu işten rant sağlayan balıkçıdır. Bunu organize edendir.

Imanuel Wallerstein
Tarihsel Kapitalizm
Metis Yayınları
94 sayfa