Tolstoy 'un Dirilişiyle Dirilmek, Edebiyat, Misafir Köşesi

İbrahim Halil Sönmezgül, Kitaphaber için kaleme aldı...

"Edebiyat Tolstoy'u etkisi altına aldığı zamanlarda bir yazar olmak hayli basit ve keyiflidir;bu vakte kadar hiçbir şey başaramadıysanız ve bugün de hala elinizde bir şey yoksa bile... Bu, aksi durumdan daha korkunç bir şey değildir; çünkü Tolstoy hepimiz adına başarır: Edebiyat üzerine kurulmuş tüm ümitlerin ve beklentilerin hakkını verir her defasından" Anton Çehov

Klasik diye adlandırdığımız romanlar hem yazıldığı dönemde hem de yazıldıktan sonra üzerinden yıllar geçse de güncelliğini koruyan kitaplardır. Bu romanlar hem yazıldığı döneme hem de akıp geçen zamana ışık tutarlar. Tolstoy'un Diriliş adlı romanı dünya klasikleri arasında yer alan eserlerden ve Rus edebiyatının önemli yapıtlardan biridir. Timaş Yayınları bu eseri Leyla Şener çevirisi ile okuyucular ile yeniden buluşturdu.

Tolstoy'un bu romanı adından anlaşılacağı üzere bir dirilişin portresini çizer. Bu çizilen portre romanın başkarakteri olan Nehdülov'un hayatındaki üç dönüm noktasını ve bu dönemlerde başında geçen olayları konu almaktadır. Bu dönüm noktalarını yazar diriliş olarak adlandırmıştır. Bu dönüm noktalarında ise karakterde farklı özellikler baş göstermektedir.

Üç dönüm noktasına paralel olarak roman üç bölümden oluşur. İlk bölümde Nehlüdov'un Maslova'yı bulup hatalarını anlamasını, ikinci bölümde Nehlüdov'un mahkemenin Maslova hakkında verdiği yanlış kararı bozdurmaya uğraşmasını ve üçüncü bölümde de Nehlüdov'un mahkeme kararını bozduramamasını Maslova'nın sürgün yollarında geçen zamanı ve sonrasını anlatır.

Çocukken işçi haklarını savunan ve toprağın şahsa ait bir mülk olmayacağını savunan Nehlüdov herkes tarafından sevilen bir kişidir. Bu karakterin olumlu işler yaptığı bir dönemdir. Tolstoy, karakteri bu dönemde olumlu bir portresini çizerken bir yandan da toplumun sorunlarını ve Rus kültürünü de romanında işlemektedir. Kültürü işlerken de bir yandan toplumda var olan sorunları ele almaktadır.

Büyüyüp bir genç olan karakter çocukluk yıllarında samimi bir şekilde sevdiği teyzelerinin yanında çalışan Maslova'yı tekrar görmek için köye gider. Fakat büyüyen karakterin duygularında sapmalar olmuş ve kadınların erkeklerin cinsel ihtiyaçlarını karşılamak üzere yaratıldıklarını düşünmektedir. Bu düşünce ile Maslova'nın yanına gelen Nehlüdov köyden ayrılmasına az bir süre kala Maslova ile birlikte olur. Maslova'nın bir çocuğu olur ve karakterin bundan haberi olmaz. Bir süre sonra çocuk ölür. Karakter bu dönemde olumsuz davranışlar içindeyken fikirleri değişir ve toprağın mülkiyet altına alınabileceğini düşünmektedir. Aradan geçen zamanda Maslova genel eve düşer ve kötü bir hayatı başlar.

"O günden sonra Maslova için, kutsal kitapların ve bilge insanların emrettiklerine karşı çıkan, günah dolu bir hayat başladı. Tebaalarının mutluluğunu düşünen hükümetin izniyle, hatta himayesi altında binlercesinin sürdüğü bu hayat, kadınların onda dokuzu için korkunç hastalıklara yakalanarak zamanında evvel gelen düşkünlük ve ölümle sonlandırılırdı." (s. 19)

Okuyup avukat olan Nehlüdov fikri sapmalar yaşamaya devam eder. Evli bir kadın olan Mariya Vasilyevna'yı severken aynı anda Missi ile evlenme planları kurmaktadır. Maslova'yı tamamen unutan karakter bir duruşma da Maslova'yı görür ve Nehlüdov bütün yanlışlarının farkına varır. Bu yazarın hayatında dönüm noktasıdır. Bu noktada karakterin dirilişi başlar ve geçmişe dönük hatalarının farkına varır.

"İki yıldır günlük tutmuyorum, böyle bir çocukluğu bir daha yapmayacağımı düşünüyordum. Oysa bu çocukluk değildir; kendimle, her insanın içinde yaşayan o gerçek, kutsal kendimle söyleşmektir. Bu kutsal ben nicedir uyuyordu ve dertleşebileceğim, sohbet edebileceğim bir kimsem yoktu. 28 Nisan günü, jüri üyesi olarak bulunduğum duruşmada bir tesadüf, bu kutsal beni uyandırdı. Zanlı sandalyesinde, bir zamanlar aldattığım Kartyuşa'yı cezaevi giysisiyle gördüm. Tuhaf bir adli hata ile benim de anlık dalgınlığım neticesinde kürek cezasına çarpıtıldı. Bugün savcıya ve cezaevine gittim, fakat görüştürmediler beni onunla. Kararlıyım, onu görmek, ona her şeyi itiraf etmek, günahlarımı temizlemek için ne lazımsa yapmaya hazırım, onunla evlenmeye de... Tanrım, bana yardım et! Ruhum huzur dolu, içime sığmayan bir mutluluk hissediyorum" (s. 157)

Tolstoy Nehlüdov'un bu değişimini ele alırken bir yandan da toplumun sorunlarını romanında ele almıştır. Sınıf ayrımı, haksız yere hapis cezaları, sürgüne giden mahkûmların çekmiş oldukları sıkıntıları ayrıntıları ile ele alır. Bütün bu olaylara Maslova'nın suçsuz olduğunu ispatlamak için uğraştığı sürede tanık olan Nehlüdov bu olayları düzeltmek ister ve bu sürede çevresini sorgulamaya başlar.

" En iyi yolun bu olduğunu düşünüyorum. Hem insanlara daha yararlı olacağım bir çevreye gireceğim" (s.373)

Toplumun sorunlarını Nehlüdov'un Maslova'yı kürek cezasından kurtarmak için uğraştığı süre zarfında değinen yazar, halkın bütün sorunlarına değinmeye çalışır. Bir yandan bir dirilişi ele alan yazar bir yandan da toplumun sorunlarını ele alır. Okuyucu bir dirilişe şahit olurken bir yandan da insanlar arasındaki yaşam koşulları farklarını, şehirli ve köylü gibi sınıf ayrımlarına keskin bir şekilde değinir. Bu yüzden bu eseri okurken bir döneme bütün ayrıntıları ve bu ayrıntıların eleştirisine şahit oluyoruz. Romanda başkarakterin yapmış olduğu hatalardan bir ders çıkarması ele alınırken bir taraftan da mahkemede olan haksızlıklar, mülkiyet hukuku, insanlar arasındaki çıkar ilişkileri, çiğnenen ahlaki duygular tüm gerçekliği ile önümüze serilmektedir.

Tolstoy, Diriliş, Timaş Yayınları, 2014.