Turgenyev’in Babalar ve Oğullar’ı, Edebiyat, Faik ÖCAL

Daha ilk insandan itibaren baba ve oğul çatışmasına şahit olmaktayız. Baba (Adem) ve oğul (Kabil) çatışmasının temelinde de maneviyat ve maddiyat var. Adem manevi değerleri savunur, yitirdiği cenneti unutmaz; bu yüzden gelenekçidir; çünkü geleneklerde kaybettiği cenneti vardır. Kabil maddiyatı savunur, dünyaya inanır. Sahip olduğu tek şey olan dünyayı kaybetmemek için her şeyi yapmaya hazırdır. Nitekim kardeşi Habil'i öldürmüştür.

19. yüzyıl Rusya'sında Baba-oğul çatışması olanca şiddetiyle devam etmektedir. Burada geleneksel Rus değerlerinin savunucusu Pavel, dünyayı yeni bir gözle gören de modern düşüncenin savunuculuğunu da tıp talebesi Bazarov'dur. İki tarafta kendince haklıdır. İki taraf da Rusya'nın iyiliğini istemektedir. Pekiyi bu iyiliklerden hangisi doğrudur?

Evlat kendindeki babayı görmez, çocukluğunu yitirmiştir, Habil'i öldürmüştür. Evlattaki baba ile babadaki çocukluk arasındaki bağlantıyı sağlayacak olan Habil yitirilmiştir artık. Kan dökülmüştür, toprak kana bulanmıştır. Evladın da babanın da kanı toprağa dökülecektir. Adem'in de Kabil'in de kanı Habil'in kanına karışacaktır. Tanrı'dan gayrı kimse bunun önüne geçemeyecektir.

Aradaki köprüler yıkılmıştır. Artın ne evlat gidebilir eskisi gibi baba ocağına ne de baba gönül rahatlığıyla evladını ziyaret edebilir modern evinde. Baba ocağı köhne bir hal almıştır bütün bir sadeliğiyle beraber, modern ev aşırı süslüdür bütün bir ihtişamıyla. Eğer baba ocağı ile modern ev arasında Habil'in denge unsuru mütevazı hanesi olsaydı, işler bu kadar sapa sarmazdı, zorlaşmazdı. Ne zaman ki Habil hanesini yitirdik, baba ocağı ile modern ev arasındaki bütün bağları yitirdik.

Baba ocağı insanın geçmişe dönük yüzüdür, modern ev değişmek zorunda olan dünyada insanın mütemadiyen geleceği ve gelecekteki değişimleri talep eden yönüdür. Habil hanesi, geçmişteki baba ocağı ile geleceğin modern evini burada, şimdi yakalamak ve yaşamaktır. Habil hanesi olmadan insan geçmişi ve geleceği yakalayamaz, yaşayamaz. Habil hanesi geçmiş ve gelecek arasında olmazsa olmaz köprüdür.

Geçmişin değerlerini muhafaza etmek isteyen Pavel ile gelecekteki değişimleri talep eden Bazarov ancak Habil hanesinde bir araya gelebilirdi. Dünya ve insan olarak ancak Habil hanesine bir araya gelip ayağa kalkabilirdik. Biz ne yapıyoruz? Habil hanelerin üzerine bombalar yağdırıyoruz. Habil hanelerin kökünü yeryüzünden kazımak için her şeyi yapıyoruz, meşru ve gayrı meşru her yola başvuruyoruz.

Baba ocağı modernleştirebilir adabıyla, edebiyle. Modern eve baba ocağı vasıflara eklemlenebilir, bilim ve akılla. Babalar da oğullar da Habil hanesinde bir araya gelebilirler, konuşup anlaşabilirler. İnsana değer vermenin, dünyayı güzelleştirmenin yolu Habil hanelerinin sayısını ve kalitesini artırmaktan geçiyor. Sağ tarafta babalar, sol tarafta oğullar oturabilir ev sahibi sıfatıyla. Zaten Habil hane hep bir yeryüzü muştusu olmuştur geçmişten geleceğe uzanan, bir yer ve gök yurdudur buralardan ötelere açılan. Habil hanelerde sahiplik hissi ve vasfı hiç olmamıştır.

Babalar ve Oğullar

İvan Turgenyev

Çev. Ergin Altay

Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları

260 sayfa

İstanbul, 2022